"რუსეთის იმპერიის დაშლა ზღაპარი მგონია, მაგრამ რუსეთის დასუსტება რეალურია და ამას მივესალმები“
დღეს მსოფლიო სიფრთხილით, მაგრამ მაინც განიხილავს რუსეთის დაშლის სცენარს. იყო პერიოდი, როცა საბჭოთა კავშირის დაშლაც წარმოუდგენლად მიაჩნდათ, თუმცა დადგა ეს რეალობა, ისტორიას კი უყვარს გამეორებები... ჩემი რესპონდენტი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი დიმიტრი შველიძე ძალიან ფრთხილად ეკიდება პროგნოზებს. რუსეთის დაშლაზე მეტად, მის დასუსტებას ვარაუდობს და მოსალოდნელ სცენარებს განიხილავს, თუნდაც კავკასიის რეგიონში.
- ძალიან ფრთხილად უნდა ვიყოთ პროგნოზის გაკეთებისას. არც თავი უნდა მოვიტყუოთ და არც მკითხველს შევუქმნათ ყალბი ილუზია. მთელი კაცობრიობის ისტორია გამეორებების ისტორიაა, ოღონდ, სხვადასხვა ვარიაციით, სხვადასხვა ტექნოლოგიით. რუსეთის ისტორიაში უკვე იყო ასეთი პერიოდი - რუსეთის იმპერია უამრავ მამრავლად დაიშალა, ვგულისხმობ 1917-1918 წლების მოვლენებს, როცა რუსეთში სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა და უამრავი პატარა სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი გაჩნდა მის რუკაზე - ცალკე სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი იყო შორეულ აღმოსავლეთში, დემოკრატიული რესპუბლიკა თუ რაღაც ამისმაგვარი ერქვა, რამდენიმე სახელმწიფოებრივი ერთეული გაჩნდა ციმბირის ტერიტორიაზე (აღარაფერს ვამბობ არარუსულ ოლქებზე, პოლონეთზე, უკრაინაზე...), რომლებიც რამდენიმე თვის ან ერთი წლის განმავლობაში არსებობდნენ. კოლჩაკიც თავისებურ სახელმწიფოს მეთაურობდა, გენერალი დენიკინიც გარკვეულ ტერიტორიას და სახელმწიფოებრივ ერთეულს ფლობდა, რომლისგანაც რუსეთის მთლიანობა უნდა აღედგინა. თუმცა მერე საბჭოთა რუსეთმა, როგორც თავად ამბობდნენ, მიწები შეკრიბა და ისევ აღდგა უზარმაზარი იმპერია. ახლა დაახლოებით ასეთი სცენარი უნდა განვიხილოთ და ძველი რესპუბლიკები წარმოვიდგინოთ. მახსენდება ერთი ქართველი პოლიტიკოსი, გიორგი ლასხიშვილი (შემდგომში სოციალისტ-ფედერალისტთა პარტიის ლიდერი და დამაარსებელი), რომელმაც ჯერ კიდევ 1896 წელს დაწერა წერილი ვინმე ციმბირელი იადრინცევის შესახებ. წერილი 1896 წელს გამოქვეყნდა "ივერიაში". იადრინცევი ციმბირელი სეპარატისტი იყო, რუსეთიდან ციმბირის გამოყოფაზე ოცნებობდა და ასაბუთებდა აზრს, რომ ციმბირი იმდენად მდიდარი იყო, მას თავისუფლად შეეძლო რუსეთისგან დამოუკიდებელი სახელმწიფო ყოფილიყო. ასე რომ, ასეთი აზრები ადრეც არსებობდა.
- დღეს რა რეალობაა რუსეთის ტერიტორიაზე არსებულ სახელმწიფოებში, ციმბირსა თუ ჩვენს მომიჯნავე ჩრდილო კავკასიაში?
- არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ კრემლისთვის დღევანდელი რუსეთის დაშლა სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხია, ამიტომ ამას ყოველთვის დიდი სიფრთხილით უნდა მოვეკიდოთ და არა მარტო ჩვენ - ჩვენ ვინ გვკითხავს ამხელა ისტორიულ საკითხებს, მაგრამ ეს გარემოება დიდ სახელმწიფოებსაც აუცილებლად გათვალისწინებული აქვთ, შტატები იქნება თუ ევროპა. აგერ, გერმანიამ რამდენიმე ათეული "ლეოპარდის" გადაცემის ნება მისცა თავს და მეორე დღეს გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრ ანალენა ბერბოკს რუსეთთან თავის მართლებამ მოუწია უცნაური განცხადებით, ჩვენ მხარს ვუჭერთ უკრაინას, მაგრამ არა ვართ მხარეო, დააწყნარა რუსეთი და თავზე ხელი გადაუსვა, ნუ გეშინია, შენ არ გებრძვიო. ევროპას რუსეთის ძალიან ეშინია. ჩვენ კი მიჩვეული ვართ ღატაკ ცხოვრებას, არც ახლა ვართ დაწყნარებული, მაგრამ გუშინ გავიარეთ ღატაკი და ქაოსური პერიოდები. რუსები, მით უმეტეს, მიჩვეული არიან სიღატაკეს - ჰქონდეთ ერთი კარტოფილი, "ტელეგრეიკა" და ყველანაირ გაჭირვებას გაუძლებენ, მაგრამ ევროპელები რამდენს გაუძლებენ, არ ვიცით, ვინაიდან არ უყვართ კომფორტის დაკარგვა, რუსეთის პრობლემებმა კი შეიძლება მათ დისკომფორტი გაუღრმაოს. აშკარაა, რუსეთი არ აპირებს ომიდან გამოსვლას, მან უკრაინის ორ დაპყრობილ ოლქს კიდევ ორი დაუმატა, ჯერ მის ხელშია ინიციატივა. წარმოვიდგინოთ და, ღმერთმა ქნას, უკრაინამ გაიმარჯვოს, რუსეთი თუ დაიშალა, რამდენად ლეგიტიმური იქნება ეს? მაგალითად, რუსეთს თუ ჩრდილოეთი კავკასია გამოეყოფა, ეს სავსებით ლეგიტიმურია, ვინაიდან იქაურ ხალხებს - დაღესტნელებს, ჩეჩნებს, ინგუშებს, ყაბარდოელებსა და სხვას - ჩვენზე მეტად თუ არა, ჩვენსავით სურთ თავისუფლება. ყველაზე ხანგრძლივი განმათავისუფლებელი ომი რუსეთთან ჩრდილოკავკასიელებს ჰქონდათ, შამილის დროს. 30 წლის განმავლობაში იბრძოდა ამხელა იმპერია ერთი ბეწო ჩრდილოკავკასიელების წინააღმდეგ და როგორც გამსახურდია იტყოდა, რუსეთმა "რკინის ჯაგრისით გადაპარსა კავკასიელები". მათ ახლაც რომ თავისუფლება უნდათ, ამაში დარწმუნებული უნდა ვიყოთ. თუ ჩრდილო კავკასია გათავისუფლდება და რუსეთი ამაზე წავიდა, ეს კიდევ შეიძლება დავუშვათ, მაგრამ რუსეთი არ წავა ციმბირის დაკარგვაზე, რუსეთი ციმბირით ცოცხლობს. რუსეთის იმპერიის დაშლა, სიმართლე გითხრათ, ზღაპარი მგონია, მაგრამ რუსეთის დასუსტება უფრო რეალურია და ამას მივესალმები - ჩვენთვის საკმარისია რუსეთი მეორეხარისხოვან ქვეყნად იქცეს და ჩვენსა და მას შორის გაჩნდეს ბუფერი ჩრდილო კავკასიის რესპუბლიკების ან ფედერაციის სახით. კარგი იქნება, თუკი ეს ბუფერული ზონა გაჩნდება და რუსეთთან უშუალო საზღვარი არ გვექნება.
- ანუ შორეული აღმოსავლეთის გამოყოფა ზღაპრად გეჩვენებათ...
- არა მგონია, ამ დონეზე დაიშალოს რუსეთი, მაშინ რუსეთი კარგავს იმას, რაც მას აცოცხლებს - ნავთობი, გაზი, ხე-ტყე... ყველაფერი, რითიც რუსეთი რაღაცას წარმოადგენს, ურალის აღმოსავლეთითაა. ჯერ ერთი, ყველა ამ რესპუბლიკაში რუსული მოსახლეობაა უმრავლესობაში. ზუსტი სტატისტიკური მონაცემები არა მაქვს, მაგრამ იქ ორი საუკუნის განმავლობაში მიდიოდა რუსეთიდან გადასახლების პროცესი. მეორეც - ისინი ისე არიან რუს საზოგადოებაში ინტეგრირებული, სხვა არაფერი უნახავთ. რაღაც დონეზე შეიძლება არის სეპარატისტული განწყობები, მაგრამ არც ეროვნული მოძრაობა, არც გამოყოფის მსგავსი გამოსვლები... რუსეთი ჩრდილო კავკასიას უფრო შეელევა, ვიდრე ციმბირს. ან კავკასიას რანაირად დათმობს, ძნელი წარმოსადგენია. დასუსტების შემთხვევაში, რუსეთიდან გასვლას, სავარაუდოდ, პირველად ჩეჩნები მოინდომებენ. მათ ახლა ე.წ. შესვენება აქვთ გამოცხადებული, დაუწერელი კანონივითაა ჩეჩნეთის ცხოვრებაში - ისინი უნდა მომაგრდნენ, გამრავლდნენ და მერე ისევ დაიწყებენ ბრძოლას. ადრე თუ გვიან, ჩრდილო კავკასია თავს რომ წამოყოფს, ეჭვი არ მეპარება, მაგრამ რამდენ ხანში, ვერ გეტყვით. როგორც კი ხელსაყრელი ვითარება შეიქმნება, იქ ყველაფერი შეიცვლება. პუტინის ფავორიტი კადიროვი 2 საუკუნეს ვერ იცოცხლებს, იქ სხვებიც არიან, მაგრამ ჯერ ჩუმად. ამასთან, ჩეჩნებს ჰყავთ დიდი დიასპორა, მფარველები თურქეთისა და ისლამური სამყაროს სახით. ასე რომ, ჩრდილო კავკასიას რუსეთი ბოლომდე ვერ მოაშთობს, ეს დროებითი მოვლენაა. მოკლედ, უნდა მივესალმოთ რუსეთის იმ დონეზე დასუსტებას, რომ ჩრდილო კავკასია დათმოს.
- ბევრ პოლიტოლოგსა თუ უსაფრთხოების ექსპერტს უთქვამს, რუსეთის დაშლა ჩვენთვის საშიშია, ქვეყანა ამისთვის მზად არ არის, ჩვენს საზღვრებს მოაწყდება მთელი ჩრდილო კავკასიაო... აპოკალიფსს ხატავენ...
- ამ აზრს ვერ დავეთანხმები. პატარა არეულობები შეიძლება იყოს, მაგრამ ჩრდილოკავკასიელები არ არიან ჩვენი მტრები, წარმოუდგენელია, მათ საქართველოსთან ტერიტორიული პრეტენზიები ჰქონდეთ. როცა ჩეჩნები ჩვენს წინააღმდეგ იბრძოდნენ, ეს ჩვენი შიდა პრობლემები უფრო იყო. იმ შემთხვევაში ებრძოდნენ შევარდნაძის ხელისუფლებას ან მათი ნაწილი მხარს უჭერდა აფხაზებს. რაღაც გაუგებრობები იქნება, მაგრამ თუ წარმოვიდგენთ, რომ ჩრდილო კავკასია ოდესმე გათავისუფლდება, ეს იმხელა რეგიონული ცვლილება იქნება, ჩვენ გარშემო ისეთი ვითარება შეიქმნება, პირიქით, ამას მხარს დავუჭერთ. როგორც კი რუსეთი დასუსტდება, ჩრდილოკავკასიელები თავს წამოყოფენ, ოღონდ ჯერ არა, ჯერ უკრაინის ამბებია დასამთავრებელი.
არა მგონია, მაგრამ თუ დავუშვებთ, რომ რუსეთმა გაიმარჯვა, ესეც დროებითი იქნება. უკრაინას რუსეთი ვერ ჩაყლაპავს, ეს წარმოუდგენელია. ომი თუ ყაიმით დამთავრდა, ესეც დროებითი იქნება, იმიტომ, რომ ევროპელები სანქციებს, ალბათ, გააგრძელებენ. რუსეთის დასუსტება, განსაკუთრებით ეკონომიკურად, ცოტა გრძელვადიანი პროცესია, ეს დღეს-ხვალ არ მოხდება. გარდა ამისა, არსებობს დანარჩენი მსოფლიოც, რომელთანაც რუსეთი ვაჭრობას გააგრძელებს, მაგალითად, ჩინეთთან, ინდოეთთან, სამხრეთ ამერიკასთან. ჩვენთვის მთავარია, რუსეთი მეორეხარისხოვან ქვეყნად იქცეს. რაც შეეხება რუსეთის მთლიანად დაშლას, ეს წარმოუდგენელი ქაოსი იქნება და საიდან რა გამოვა, ეს უფალს მივანდოთ. არ მეგულება დედამიწაზე ერთი ექსპერტი მაინც, რომელიც აქედან მყარ დასკვნას გამოიტანს. ამას წინათ, ფბ-ზე იყო რუსეთის დაშლის ერთ-ერთი ვერსია და იცით, რა დონეზე იყო დაშლილი? - იაკუტია ცალკე, ჩუკოტკა, ბურიატია - ცალკე... რუსეთში უამრავი ხალხია, ათეულობით ავტონომია და რესპუბლიკაა და თუ ასე დაიშალა, ეს ნახევარი მსოფლიოს შეცვლას ნიშნავს. ამას დასავლეთიც შიშით უყურებს, მსოფლიო წესრიგი აირევა. დასავლეთს, რომელიც დღეს შეკრული ერთობაა ნატოსა და ევროკავშირის სახით, არანაკლები პრობლემები აქვს დანარჩენ მსოფლიოსთან. რამდენადაც ვიცი, დღეს ამერიკაში ჩინეთზე არანაკლებ ლაპარაკობენ, ვიდრე უკრაინასა და რუსეთზე. ის მზარდ კონკურენტულ ძალად მიაჩნიათ, რომელიც ყოველდღიურად ძლიერდება. ასე რომ, დასავლურ ცივილიზაციას საკუთარი პრობლემები აქვს და ზედ დამატებული რუსეთის დაშლის პრობლემა, ძალზე ძნელი წარმოსადგენია და, რა თქმა უნდა, უფრთხიან ამ ამბავს. რაც მთავარია, ჩვენი პროგნოზები რეალისტური უნდა იყოს და ისინი წარმოუდგენელი პროგნოზების ზღვარს არ გადასცდეს. ჯერ ხვალინდელ დღეზე ვიფიქროთ და ნაკლებად იმაზე, რა მოხდება 10 წლის მერე. ტყუილად არ ვახსენე, რომ რუსეთისთვის ეგზისტენციალური იქნება დაშლა. რუსეთის ყოფნა-არყოფნის საკითხი თუ დადგა, დამერწმუნეთ, ეს არანორმალური, ნახევრად ბარბაროსული და ყველაფრის გამკეთებელი ბირთვული სახელმწიფოა, თან არაპროგნოზირებადი კაცის ხელში. ის არ იქნება და, სხვა პუტინები გამოჩნდებიან. ხშირად მახსენდება ის პერიოდი, როცა რუსეთი იხრჩობოდა და საბჭოთა იმპერია იღუპებოდა, გორბაჩოვს შეხვედრები ჰქონდა ხალხთან და დემოკრატობდა. ცუდად იყო საბჭოთა იმპერიის საქმე და კითხვები რომ დაისვა, მიტინგის ერთ-ერთმა "ტელეგრეიკიანმა" მონაწილემ გორბაჩოვს ჰკითხა, კურილების საკითხი როგორ იქნებაო. ანუ რიგითი რუსი, რომელსაც არც ტანსაცმელი აქვს, არც საკმარისი საჭმელი, კურილებზე ფიქრობს. ეს რაღაცნაირი დამპყრობელი, მონღოლოიდური ერია. ჩვენთან, საქართველოში, ყაზახეთსა და სხვა მომიჯნავე ქვეყნებში კი გამოიქცნენ ეს კაი დედმამიშვილები, ომს აარიდეს თავი, მაგრამ არ გამოქცეულა და ვერც გამოიქცეოდა ის საწყალი რუსი. საწყალი რუსი უზარმაზარი ციფრია რუსეთის მოსახლეობაში და ის ისევე უყურებს თავისი ქვეყნის მომავალს, როგორც პუტინი. ის უჯერებს ხელისუფლებას, ბარბაროსობის დონეზე კონსოლიდირებული საზოგადოებაა და ყველაფერს გააკეთებენ, რომ ეს რუსეთი შეინარჩუნონ.
მივესალმოთ ჩრდილოკავკასიელების გულებში ჩაბუდებულ სეპარატიზმს და სამშობლოს თავისუფლების იდეას. თუ ისინი გათავისუფლდებიან, რაც ყველაზე ლეგიტიმურია, ძალიან კარგი იქნება. ვისურვოთ დასავლეთის გაძლიერება, რუსეთის დასუსტება და მერე შეიძლება საქართველოსთვის გამოჩნდეს აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს დაბრუნების პერსპექტივაც.