"პირველივე დღეებიდან ტურბულენტურ მდგომარეობაში ვარ. ვცდილობ, ყველას სახალხო დამცველი ვიყო, მათ შორის იმ ხალხის, ვინც ასე მომექცა" - ინტერვიუ ახალ ომბუდსმენთან - კვირის პალიტრა

საქართველოს ახალი ომბუდსმენი ჰყავს - დიდი ხანი არ გასულა მას შემდეგ, რაც სახალხო დამცველად ყოფილი პარლამენტარი - ლევან იოსელიანი დაინიშნა. როგორც თავად ამბობს, ყველაფერს იღონებს, რომ თითოეული მოქალაქის ინტერესები დაიცვას და ყველას სახალხო დამცველი იყოს. რა გეგმები აქვს ახალ ომბუდსმენს, ამ თემაზე იგი "კვირის პალიტრასთან" საუბრობს.

- ბატონო ლევან, ძალიან რთული მოვალეობა იკისრეთ: მრავალ ნაწილად დაყოფილი, პოლარიზებული საქართველოს სახალხო დამცველი ხართ. შეძლებთ სხვადასხვა პოლიტიკური შეხედულების მქონე ადამიანთა უფლებები თანაბრად დაიცვათ?

- ინტერვიუს იმ პერიოდით დავიწყებ, როცა ჯერ კიდევ არ ვიყავი ომბუდსმენი, მაგრამ ყველანაირად ვცდილობდი, სახალხო დამცველი ღია კენჭისყრით აგვერჩია. ჩემი მიზანი იყო, მმართველ პარტიას და ოპოზიციას ამ საკითხში მაინც მიეღწია შეთანხმებისთვის. ყველა მოსმენაში მივიღე მონაწილეობა, დასახელებული 19 კანდიდატიდან, ხუთს მეც მხარს ვუჭერდი, მათ შორის, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებსაც... როდესაც ჩემი კანდიდატურა დაასახელეს, ვიფიქრე, რომ ნამდვილად მქონდა რესურსი, პარლამენტში საჭირო რაოდენობის ხმები შემეგროვებინა, როგორც ოპოზიციიდან, ასევე - მმართველი პარტიიდან.

ალბათ, ამიტომაც გავრისკე.

მესმის, რომ ეს დიდი პასუხისმგებლობაა, ვიცი, რომ ამ საქმეს მთელი ჩემი ენერგია და ნერვები უნდა მოვახმარო, მაგრამ, ამავდროულად, კარგად მესმის, რამდენად მნიშვნელოვანია ჩვენთვის ევროკავშირის 12 რეკომენდაციის შესრულება და ომბუდსმენობას ყველაფრის გათვალისწინებით დავთანხმდი.

ვაღიარებ, რომ პირველივე დღეებიდან ძალიან რთულ, ტურბულენტურ მდგომარეობაში ვარ:

თუ ჩემი შეფასებები მთავრობის პოზიციას არ ემთხვევა, მთავრობა რჩება განაწყენებული და თუ ოპოზიციის შეხედულებებს არ ემთხვევა, მაშინ ოპოზიციას არ მოსწონს, ამიტომ, ორივე მხარე მაკრიტიკებს. მიუხედავად ამისა, გულწრფელად მიხარია, რომ ჩვენი საერთაშორისო მეგობრები მადლობას მიხდიან და კმაყოფილნი არიან იმ შეფასებებით, რომელიც გამოვთქვი, თუნდაც, 7-8 მარტის აქციებზე... იმედი მაქვს, რომ ჩემი პოზიცია ყოველთვის მიუკერძოებელი იქნება, როგორც მმართველი პარტიის, ასევე - სხვა პოლიტიკური ჯგუფების მიმართ.

ვეცდები, ჩემი ყველა ნაბიჯი ადამიანის უფლებების დაცვას შეესაბამებოდეს - ეს ჩემი უმთავრესი ამოცანაა.

- ამ აქციებზე მისვლისას, მომიტინგეებმა თქვენი მიმართულებით სხვადასხვა საგანი ისროლეს, მაგრამ მათთვის არაფერი გითქვამთ. მე ვფიქრობ, რომ ამგვარი საქციელით მოიგეთ. როგორ შეძელით, თავი ხელში აგეყვანათ?

- ეს იყო ურთულესი ეპიზოდი ჩემს ცხოვრებაში, რადგან ამ თანამდებობაზე ახალი არჩეული ვიყავი. საერთოდ, გაწონასწორებული ადამიანი ვარ და ჩემი წყობიდან გამოყვანა ადვილი არ არის. მიუხედავად ამისა, გული მწყდება, რომ ისინი პოლიტიკური შეხედულებებით ხელმძღვანელობდნენ. მათი გულისწყრომა გამოწვეული იყო შეხედულებებით, რომელიც "ნაციონალური მოძრაობის" მიმართ მაქვს. ალბათ, ამ ადამიანებმა ვერ გაიაზრეს, რომ ჩემი პოლიტიკური შეხედულებები პარლამენტში დავტოვე და ახლა ვცდილობ, ყველას სახალხო დამცველი ვიყო, მათ შორის - იმ ხალხის, ვინც ასე მომექცა. სხვათა შორის, მე პარლამენტშიც მაქსიმალურად კორექტული და მომთმენი ვიყავი ყველას მიმართ, მიუხედავად ზღვარგადასული კრიტიკისა და მიუღებელი საქციელისა. მაღალი სტანდარტები თუ არ დავამკვიდრეთ, იმ პოლარიზაციის დაძლევა გაგვიჭირდება, რომელიც ჩვენს ქვეყანაშია.

ვფიქრობ, რომ საჯარო პირმა ამგვარ სიტუაციაში სიმშვიდე უნდა შეინარჩუნოს - ეს მისი ვალდებულებაა.

- ბატონო ლევან, რა მდგომარეობაში არიან იმ დღეებში დაპატიმრებული ახალგაზრდები, მათ შორის, ლაზარე გრიგორიადისი? ყველამ იცის, რომ ევროპის ქვეყნებში მსგავს სიტუაციაში, 7-11-წლიანი პატიმრობით არავის სჯიან.

- მე ლიბერალური დამოკიდებულების მომხრე ვარ არა მხოლოდ ლაზარეს, არამედ - ყველა პატიმრის მიმართ. ციხეში ძალიან ბევრი პატიმარი ზის, რომელიც ლაზარეზე უმცროსია და სასჯელს ისეთი დანაშაულისთვის იხდის, რისთვისაც ციხეში ყოფნა სულაც არ არის აუცილებელი. რაც შეეხება ლაზარეს, სახალხო დამცველის აპარატი ჩართულია მის საქმეში, ის უკვე ორჯერ მოვინახულეთ, მთელი ჩვენი აპარატი აგრძელებს აქტიურ მონიტორინგს, რადგან ეს ჩვენთვის პრიორიტეტული საკითხია.

- ამ აქციებზე ერთმა ადამიანმა - ზაზა ბიღიაშვილმა თვალი დაკარგა, მის მონახულებას და დახმარებას თუ აპირებთ?

- ჩვენთვის მას არ მოუმართავს, ყოველ შემთხვევაში, ოფიციალური მიმართვა სახალხო დამცველის აპარატის სახელზე არ შემოსულა. ვინც მოგვმართა, ყველას საკითხი მეთვალყურეობის ქვეშ გვაქვს აყვანილი: პირადად მოვინახულე ყველა დაკავებული, მოვითხოვეთ საქმის აღძვრა იმ შემთხვევებში, როცა დაკავებულებს ძალადობის და სხეულის დაზიანების კვალი ეტყობოდათ... დღესაც აქტიურად ვმუშაობთ ამ საკითხებზე, მაგრამ საქმის წარმოებას მხოლოდ განცხადების საფუძველზე ვიწყებთ: მოქალაქემ უნდა მოგვმართოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამის უფლება არ გვაქვს.

- წინა ხელისუფლების დროს პატიმართა უფლებების ხელყოფას ყველა ვაკრიტიკებდით, თქვენი შეფასებით, ახლა რა მდგომარეობაა საქართველოს ციხეებში?

- წინა ხელისუფლების დროს პატიმართა უფლებებზე ლაპარაკი ზედმეტი მგონია, რადგან მათ უფლებები არ ჰქონდათ - ეს იყო უუფლებო ხალხი, რომელიც სხვადასხვა მიზეზით საპყრობილეში გამოამწყვდიეს. დღეს მდგომარეობა ამ სისტემაში ძირეულად შეცვლილია, მაგრამ დამშვიდების უფლება მაინც არ გვაქვს. მე მოვინახულე ციხეები და დავრწმუნდი, რომ პენიტენციურ დაწესებულებებში ჯერ კიდევ ბევრი სირთულეა: განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნო ფსიქიკური პრობლემების მქონე პატიმართა მდგომარეობა, მაღალი რისკის სტატუსის მქონე პირთა მდგომარეობა, ასევე - უვადო პატიმრების მდგომარეობა...

ვნახე, რომ ქართულ ციხეებში ბევრი რამ არის გამოსასწორებელი. რა თქმა უნდა, ადრინდელ სიტუაციასთან შედარებაც კი არ შეიძლება, მაგრამ თუ ევროკავშირის სტანდარტების დამკვიდრება გვსურს, მაშინ იმ სტანდარტებისკენ უნდა ვისწრაფოთ, რომელიც ევროკავშირშია. მე თვითონ დავდივარ ციხეებში და პატიმრებს ვხვდები, ვაპირებ, ვიმუშაო არა მხოლოდ მინისტრთან, არამედ - მთელ სამინისტროსთან, რომ ჩვენი პენიტენციური სისტემის მდგომარეობა ევროკავშირის სტანდარტებს მიუახლოვდეს.

- გამოდის, რომ ნორმალური სიტუაცია პენიტენციურ სისტემაში ჯერ კიდევ არ არის?

- ნამდვილად ასეა. თუნდაც პატიმრების რაოდენობით, მათი პირობებით ან რესოციალიზაციის პროგრამებით თუ ვიმსჯელებთ, ძალიან დიდი გამოწვევების წინაშე ვართ, სერიოზული ძალისხმევა დაგვჭირდება, რომ ამ სისტემაში ევროკავშირის სტანდარტებს მივუახლოვდეთ.

- ბატონო ლევან, ძალიან დიდი აჟიოტაჟი მოჰყვა ალეკო ელისაშვილის ახლობლის - ნათია ჯულაყიძის დანიშვნას სახალხო დამცველის მოადგილედ. რას იტყოდით ამის თაობაზე?

- პირდაპირ გეტყვით: მე მჭირდება ადამიანი, რომელიც პროფესიონალია და ვიცი, რომ ჩვენს საპასუხისმგებლო საქმეს თავს გაართმევს. ნათიას ამ სფეროში მუშაობის დიდი გამოცდილება აქვს, ის დამოუკიდებელი ადამიანია და უფლება აქვს, თავად გადაწყვიტოს, სად იმუშავებს და სად - არა. ვინმესთან ნათესაობა არ შეიძლება ადამიანისთვის დამაბრკოლებელი ფაქტორი გახდეს.

რაც შეეხება ნეპოტიზმს: არც ერთი ჩემი ნათესავი არ დამინიშნავს რაიმე თანამდებობაზე. მე მგონი, ვერავის ავუკრძალავთ სადმე მუშაობას იმ მიზეზით, რომ ვიღაცის ნათესავია - ეს მე სწორად არ მიმაჩნია. ჩემს უწყებაში და სხვაგანაც, ძალიან ბევრი ადამიანი მუშაობს, რომელიც ამა თუ იმ პოლიტიკოსის ნათესავია. ამის გამო ვინმეს დევნა და ბულინგი არასწორია - მე ასე ვფიქრობ.

- და ბოლოს, რას აპირებთ შშმ პირების დასახმარებლად? - დღევანდელ საქართველოში ეს ერთ-ერთი ყველაზე დაუცველი ფენაა.

- მგონი, შშმ პირებზე სახალხო დამცველის აპარატი ყველა უწყებაზე მეტად ზრუნავს, მაგრამ მე ესეც არ მიმაჩნია საკმარისად. შშმ პირები უამრავი პრობლემის წინაშე დგანან: არ არიან გარემოსთან ადაპტირებულნი, ჩვენი ოფისიც კი არ არის ადაპტირებული შშმ პირებზე, როგორც ყველა სხვა უწყება. სახელმწიფოს სხვაგვარი მიდგომა უნდა ჰქონდეს, რომ ამ ადამიანებმა თავიანთი შესაძლებლობების რეალიზება შეძლონ: ადამიანი ქუჩაში რომ ვერ გამოდის და ტრანსპორტში ვერ ადის, სხვა ყველაფერზე ლაპარაკი ზედმეტია.

მოკლედ, ამ სფეროშიც უამრავი პრობლემა გვაქვს და ეს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულებაა სახალხო დამცველის აპარატისთვის. ყველანაირად ვეცდებით, რომ შშმ პირების მდგომარეობა გაუმჯობესდეს, რომ მათ სრულფასოვანი ცხოვრება და ყველა სიკეთე ჰქონდეთ, რასაც ნამდვილად იმსახურებენ.

ხათუნა ჩიგოგიძე (სპეციალურად საიტისთვის)