„ლაპარაკი იმაზე კი არ არის, რომ ვინმე პრეპარატის შემოტანის წინააღმდეგია, არამედ იმაზე, რომ გადაწყვეტილება არ უნდა იყოს ნაჩქარევი“
აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების დედები კვლავ დგანან კანცელარიასთან მოთხოვნით "წამალი ბავშვებს". ისინი მოითხოვენ პრეპარატ "ვოსორიდიტს". როგორც ცნობილია, პრემიერი მათ არ შეხვდა, ხოლო სხდომაზე განაცხადა, რომ ბიუჯეტში წამლის Dშემოსატანი ფული არის, თუმცა სახელმწიფო ჯერ არ შემოიტანს, რადგან მას დამატებითი სამედიცინო მტკიცებულებები სჭირდება. "თუ ამ წამლის მიცემით შეიძლება ისე გართულდეს ამ ბავშვების მდგომარეობა, რომ უფრო ცუდად წავიდეს მათი ჯანმრთელობა, რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში პასუხისმგებლობა ჩვენი, ანუ სახელმწიფოსი, მთავრობის იქნება, რაც, რა თქმა უნდა, არ გვინდა მოხდეს", - განაცხადა მან.
ივანე ჩხაიძე, იაშვილის სახელობის ბავშვთა ცენტრალური საავადმყოფოს დირექტორი: - აქონდროპლაზია იშვიათი გენეტიკური დაავადებაა, რომლის სიხშირე საშუალოდ შეადგენს 1 შემთხვევას 25-30 ათას ახალშობილზე. ქვეყნების მიხედვით მონაცემები განსხვავდება. საქართველოში ახალშობილ ბავშვთა რაოდენობიდან გამომდინარე, სავარაუდოდ, წლის განმავლობაში 1 ან ყველაზე მეტი, 2 ბავშვი შეიძლება დაიბადოს ამ დაავადებით. მას ახასიათებს სიმაღლეში ზრდის შეჩერება და ბავშვის ტანის პროპორციის დარღვევა - ტანის ზომა შენარჩუნებულია, ხოლო ზედა და ქვედა კიდურები სიგრძეში ნაკლებია. დაბადებიდანვე ასეთი ბავშვების მოტორული განვითარება შედარებით დაგვიანებულია, გვიან იწყებენ ჯდომას, დგომას, სიარულს, თუმცა 2-3 წლისათვის მოტორიკა უკვე ისეთია, როგორიც ამავე ასაკის ბავშვების ამ დაავადების გარეშე. ეს დაავადება არ არის დაკავშირებული გონების განვითარებასთან, სიცოცხლის ხანგრძლივობის შემცირებასთან. არ წარმოადგენს დაავადებას, რომელიც შეიძლება სიცოცხლისთვის საშიში იყოს. ერთადერთი პრობლემაა დაბალი სიმაღლე. ითვლება, რომ მოზრდილ ასაკში მამაკაცების სიმაღლე დაახლოებით 131 სანტიმეტრია, ქალების - 123. დაავადებას იწვევს გენეტიკური პრობლემიდან გამომდინარე ძვლის ხრტილოვანი ნაწილის გაძვალების პროცესების დარღვევა, რის გამოც ვითარდება ეს ცვლილებები, რაც არაპროპორციულ სხეულს აყალიბებს.
- რით და როგორ მკურნალობენ ამ დაავადებას?
- ეს არ არის დაავადება, რომელსაც სჭირდება მედიკამენტი, მკურნალობა ესაჭიროება მისგან გამოწვეულ გართულებებს. შეიძლება იყოს სუნთქვის გაძნელება, სიმსუქნე, ხერხემლის დეფორმაცია და ა.შ.
ამ დაავადების მართვისთვის სხვადასხვა ქვეყანას სხვადასხვა რეკომენდაცია აქვს. ამერიკულ რეკომენდაციაში აღნიშნულია ზრდის ჰორმონის გამოყენება. დღეისათვის მსოფლიოში ამ დაავადების მართვის ერთი სტანდარტი არ არსებობს, განსხვავებით ზოგიერთი სხვა იშვიათი დაავადებისაგან, როგორიც არის, მაგალითად: კისტური ფიბროზი, სადაც ამ დაავადების მართვის მკაფიოდ ჩამოყალიბებული სტანდარტი არსებობს, პროტოკოლი, რომელსაც ყველა ქვეყანა იზიარებს და იყენებს. აქონდროპლაზიის მკაფიოდ გამოხატული პრეპარატი ან მართვის რეკომენდაცია არ არის. ბევრი ამ დაავადების მქონე წინააღმდეგია მედიკამენტის გამოყენების, ამბობენ, ჩვენ არა ვართ ავადმყოფები, მედიკამენტი კი არა, ადაპტაცია გვჭირდება, საზოგადოებაში დისკრიმინაციის თავიდან აცილება, სოციალურად ჩვენდამი დამოკიდებულების შეცვლა და ა.შ. ასეთი დამოკიდებულება ზოგიერთი ამ დაავადების მქონე ადამიანისთვის მიუღებელია. თუმცა, რა თქმა უნდა, მათი ფსიქოლოგიური განწყობა და ნებისმიერი ის მედიკამენტი, რომლებიც ხელს შეუწყობს სიმაღლეში ზრდას, ძალიან მნიშვნელოვანია და შესაძლოა მართლაც რევოლუციური აღმოჩნდეს. სიმაღლეში ზრდის შეჩერების გარდა, ის გართულებები, რომლებიც ზემოთ ჩამოვთვალე, ასევე ძალიან აუარესებს ამ ადამიანების ცხოვრების ხარისხს. ასე რომ, თუ გამოჩნდება რომელიმე პრეპარატი, რომელიც იქნება ეფექტური და ბავშვობის ასაკიდან გამოყენების შემთხვევაში უზრუნველყოფს ნორმალურ ზრდას, რა თქმა უნდა, კარგი იქნება.
- რა ვიცით "ვოსორიდიტის" შესახებ?
- ეს პრეპარატი ამერიკული ფარმაცევტული კომპანიის წარმოებაა და 2021 წელს ამერიკის მედიკამენტებისა და საკვები პროდუქტების ადმინისტრაციამ დაჩქარებული ავტორიზაცია მიანიჭა. კვლევაში, 121 კაცი მონაწილეობდა: 60 ბავშვი, ხოლო 61 პლაცებო ჯგუფში და ამ პრეპარატის გამოყენებამ 1 წლის განმავლობაში სიმაღლეში 1.57 სმ ზრდა აჩვენა. პრეპარატი ყოველდღიური გამოყენებისაა კანქვეშა ინიექციების სახით. 365 დღის განმავლობაში უკეთდებოდათ პაციენტებს და 32 კვირის შემდეგ, პლაცებოსთან შედარებით, სიმაღლეში ზრდის ასეთი შედეგი მიიღეს. უკუჩვენება ამ პრეპარატს არა აქვს.
- გვერდითი მოვლენები?
- არ ყოფილა არც ერთი ბავშვი, რომელთანაც გვერდითი მოვლენების გამო ამ პრეპარატის მიცემა შეწყვეტილიყოს. ყველაზე ხშირ და სერიოზულ გვერდით მოვლენად განიხილება ჰიპერტონია, რომელიც შესაძლოა განვითარდეს ამ პრეპარატის მიღების შემდეგ 20 წუთიდან 2 საათის განმავლობაში. დანარჩენი გვერდითი მოვლენები სტანდარტულია: ინიექციის ადგილას შეშუპება ან ტკივილი, გულისრევის შეგრძნება. 60 ბავშვში, რომელთაც უკეთდებოდა პრეპარატი, სერიოზული გვერდითი მოვლენები, რომელთაც გავლენა მოეხდინა მედიკამენტის მიღებაზე, არ დაფიქსირებულა.
ამერიკული რეკომენდაციით, პრეპარატი 5 წლის ზემოთ ასაკშია რეკომენდებული, სანამ გაძვალების პროცესი მიმდინარეობს, 13-14 წლის ასაკამდე.
- რომელ ქვეყნებში მოიხმარენ?
- კვლევაში 7 ქვეყანა მონაწილეობდა: ავსტრალია, აშშ, გერმანია, თურქეთი... კვლევის დასრულების შემდეგ ეს პრეპარატი ევროპული ქვეყნების ნაწილსა და აშშ-შიც გამოიყენება. ძალიან მნიშვნელოვანია, გაგრძელდება თუ არა ზრდა პრეპარატის 3-4 წლის გამოყენების შემდეგ. ეს ჯერ ცნობილი არაა და ვერც იქნება, ვინაიდან 2021 წლიდან სულ რამდენიმე წელია გასული, რაც ამ პრეპარატის მესამე ფაზის კვლევა დამთავრდა.
- რა გვიშლის ამ ეტაპზე ხელს, რომ ვერ მოიხმარენ ქართველი ბავშვები ამ პრეპარატს?
- იმისათვის, რომ პრეპარატი დაინერგოს, გვჭირდება ეროვნული პროტოკოლი, სადაც აქონდროპლაზიის კლინიკური მიმდინარეობის, დიაგნოსტიკის, გართულებების, ასევე მართვის საკითხები იქნება განხილული. თუ ამ პრეპარატის გამოყენება დაინერგება, რა თქმა უნდა, სჭირდება პერსონალის და სამედიცინო დაწესებულებების მომზადება. საჭიროა მშობლების მომზადებაც, რადგან მათ უნდა გაუკეთონ შვილებს 365 დღის განმავლობაში ეს წამალი. ჩვენთან დაწყებულია ეროვნულ პროტოკოლზე მუშაობა, მუშაობს მულტიპროფილური ჯგუფი: პედიატრები ტრავმატოლოგ-ორთოპედები, ენდოკრინოლოგები, გენეტიკოსები... შემდეგ უნდა ჩამოყალიბდეს ის ჯგუფი, რომელიც უშუალოდ დანერგვაზე იმუშავებს. ამას მოჰყვება მშობლების ტრენირება და შემდეგ უკვე იქნება შესაძლებელი ამ პრეპარატის შეძენის შემთხვევაში მისი გამოყენება.
- ამ ყველაფერს, თქვენი აზრით, რამდენი ხანი დასჭირდება?
- როგორც ვიცი, პროტოკოლის შექმნისთვის რამდენიმე კვირაა განსაზღვრული. შემდგომ ეტაპებს შეიძლება 2-3 თვე დასჭირდეს, მით უმეტეს, გასათვალისწინებელია, რომ აუცილებელია ბავშვების მდგომარეობის დეტალური შეფასება. ამას ითვალისწინებს ჯანდაცვის სამინისტროს გადაწყვეტილებაც, რადგან დღემდე ეს ბავშვები ფრაგმენტულად იტარებდნენ კონსულტაციებს. პედიატრის, გენეტიკოსის, ენდოკრინოლოგის, ორთოპედის კონსულტაციები სასურველია იყოს ერთ სივრცეში და უნდა ვიცოდეთ, ხომ არა აქვს ბავშვს რომელიმე ორგანოს ისეთი პათოლოგია, რამაც შესაძლოა რისკის შემცველი გახადოს პრეპარატის მოხმარება.
- როგორც ამბობენ, სახელმწიფო გასულ წელს აპირებდა ამ პრეპარატის შემოტანას, მშობლები მოლოდინის გაცრუების გამო გამოვიდნენ გარეთ.
- მე ვიცი, რომ სამუშაო ჯგუფი რამდენიმე კვირის წინ შეიქმნა და აქტიური მუშაობაც დაწყებულია.
- თქვენ ხომ არ შეხვედრიხართ ამ ბავშვებსა და მათ მშობლებს?
- არა, მაგრამ თუ მშობლები გადაწყვეტენ ამ ბავშვების შესწავლას, რამდენიმე საავადმყოფო, ალბათ, ჩაერთვება ბავშვების კომპლექსურ შემოწმება-შეფასებაში. ამჟამად ცნობილია აქონდროპლაზიის სინდრომის მქონე 18 ბავშვი. რაც უფრო ადრე დაიწყებენ მკურნალობას, მით უკეთესი.
- ამ პრეპარატის გამოწერა შეიძლება? რუსულ საიტებზე ვნახე განცხადებები, მოგეხმარებით ამ პრეპარატის შეძენაშიო.
- მწარმოებელი კომპანია ინდივიდუალურ პირებზე ასეთ ღირებულ წამალს არასოდეს ყიდის. თავის ტკივილის წამალი ხომ არ არის, კაცმა რამდენიმე ათასი დოლარი უნდა გადაიხადოს.
- სხვა იშვიათი დაავადებებიც ხომ არის და რომელიმე სხვა დაავადების მედიკამენტი პროტოკოლისა და გაიდლაინის გარეშე არის ჩვენთან?
- არც ერთი. არსებობს იშვიათ დაავადებათა სახელმწიფო პროგრამა, სახელმწიფოს შემოაქვს მედიკამენტები და ისინი უფასოა.
- თქვენი აზრით, როდის შეიძლება დედების მოთხოვნა დააკმაყოფილონ?
- პრემიერმა თქვა, სექტემბერში შემოვიტანთო. ლაპარაკი იმაზე კი არ არის, რომ ვინმე წინააღმდეგია, არამედ იმაზე, რომ გადაწყვეტილება არ უნდა იყოს ნაჩქარევი, რომ არ გვყავდეს მოუმზადებელი ექიმი, მოუმზადებელი მშობელი, არ იყოს მოუმზადებელი სისტემა... პრეპარატის გამოყენება უნდა იყოს უსაფრთხო და ეფექტური - ესაა მთავარი. როცა მოსამზადებელი ეტაპები დასრულდება, მერე თამამად შეიძლება პრეპარატის შემოტანა. სექტემბერი ნამდვილად ოპტიმალური ვადაა.
„ვოსორიდიტი“ ქვეყანაში უნდა შემოვიდეს არა უგვიანეს 2023 წლის 1-ლი სექტემბრისა“
ქეთევან ბეგიაშვილი, აქონდროპლაზიის სინდრომის დიაგნოზის მქონე ბავშვის მშობელი: - 10-ზე მეტი ღამე გავიდა უკვე, რაც დედები კანცელარიის წინ ღამეს ვათევთ, წვიმაში, ქარში, სიცივეში, მზეში. ჩვენი მოთხოვნა არის მედიკამენტ "ვოსორიდიტის" შემოტანა. კიდევ ერთი მოთხოვნაა პრემიერმა გამოსცეს განკარგულების აქტი და მოაწეროს ხელი კონკრეტულ ვადას, თუ როდის შემოიტანენ "ვოსორიდიტს". ეს უნდა იყოს არა უგვიანეს 2023 წლის 1-ლი სექტემბრისა.
- მოლოდინი როგორია?
- არა გვაქვს პროგნოზი. ისიც არ გვეგონა, თუ ამდენი დღე აქ ვისხდებოდით და არავინ არაფრად ჩაგვაგდებდა. წელიწადი და 4 თვის წინ მივმართეთ პირველად ჯანდაცვის სამინისტროს ჩვენი პრობლემით. დაგვიდასტურეს, რომ 2023 წელს აუცილებლად განიხილავდნენ საკითხს. მას შემდეგ იყო უამრავი შეხვედრები, დაპირებები, დათვლილი გვქონდა, რამდენი იყო მედიკამენტის წლიური დოზა, თანხა... 25 ოქტომბერს ჯანდაცვის კომიტეტის თავმჯდომარემ თქვა, რომ ასეთ ბავშვებს 2023 წლიდან ეს მედიკამენტი უფასოდ მიეცემათ, რომ ამაზე მუშაობენ. ყველაზე საიმედო ის იყო, რომ იშვიათი დაავადების ფონდი 30 მილიონი გახდა, ადრე კი 22 მილიონი იყო. გვქონდა მოლაპარაკება ასევე სხვადასხვა პირთან. ბოლოს ექიმები მივიყვანეთ, აქციები გავმართეთ ჯანდაცვის სამინისტროში, რადგან ნოემბერში ხმა აღარავინ გაგვცა, ყველა გაჩუმდა. ყველაზე ცუდი ის იყო, მომწოდებელმა კომპანიამ გვითხრა, რომ ნამდვილად ჰქონდათ მოლაპარაკება და საქართველომ 12 ბავშვისთვის წამალი სთხოვა, მაგრამ ბოლო მომენტში, უარი განაცხადეს, ფული აღარ გვაქვს და ვეღარ შევისყიდითო.
- ეს ინფორმაცია საიდან გაქვთ?
- ჩვენ ტელეფონით ვესაუბრეთ "ბიომარინის" ("ვოსორიდიტის" შემქმნელი ფარმაცევტული კომპანია) წარმომადგენელს უკრაინაში.
ამის შემდეგ 9 სხვადასხვა დარგის ექიმი მივიყვანეთ გაბუნიასთან შეხვედრაზე. მან მოგვისმინა, მაგრამ სახსრების უქონლობა და ფონდები მოიმიზეზა, იქნებ როგორმე მოვიძიოთო. იმავდროულად, 4 თვის განმავლობაში მიდიოდა მოლაპარაკებები, ხან ჯანმოს რეკომენდაციებს ელოდებოდნენ, ხან კი რას, აღარ დასრულდა ეს ყველაფერი. პრემიერთან უამრავი ღია წერილი გვაქვს მიწერილი, ვთხოვდით შეხვედრას, მაგრამ ინიციატივა არასდროს გამოუჩენია.სამინისტროსთან რომ ღამე გავათენეთ, ჯანდაცვის მინისტრმა დაგვიბარა და გვითხრა, თუ რომელიმე ქვეყანაა, სადაც სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ფინანსდება ეს წამალი, ჩვენ მზად ვართ ვიყოთ ერთ-ერთიო. ჩვენ დავუსახელეთ ჩეხეთი, ესპანეთი, იტალია, მაგრამ თითქოს არც გაუგონია. ბოლოს თქვა, როგორ გგონიათ, მე აქ ფული მილაგია? მოიცადეთ და მომავალი წლის ბიუჯეტში იქნება გაწერილიო. ჩვენ ამაზე არ დავთანხმდით და გავაგრძელეთ აქცია. ამის მერე თქვენც ნახეთ, როგორი პასუხი გაავრცელა პრემიერმა - გაგვანადგურა მშობლები. აქცია არ შეწყდება. კიდევ ერთი წერილი მოვამზადეთ, სადაც პრემიერს კიდევ ერთხელ მოვუწოდეთ, გამოსცეს განკარგულების აქტი და მოაწეროს ხელი კონკრეტულ ვადას, თუ როდის შემოიტანენ "ვოსორიდიტს". ეს უნდა იყოს არა უგვიანეს 2023 წლის 1-ლი სექტემბრისა.