"მცენარე ადამიანს ცუდი აზრებისა და მძიმე აურისგან გათავისუფლებაში ეხმარება" - ისტორია ქალისა, რომელიც 62 წელიწადია თბილისის ბოტანიკურ ბაღში მუშაობს - კვირის პალიტრა

თბი­ლის­ში ია­სამ­ნის ყვა­ვი­ლო­ბის ხილ­ვა ყვე­ლა­ზე კარ­გად ბო­ტა­ნი­კურ ბაღ­შია შე­საძ­ლე­ბე­ლი. ამი­ტო­მაც იქ ამ ულა­მა­ზე­სი სა­ნა­ხა­ო­ბის და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ლად მი­სუ­ლი ხალ­ხის ნა­კა­დი არ წყდე­ბა და მუდ­მი­ვი რი­გე­ბია. ბაღ­ში დღე­ის­თვის 98 ჯი­შის ია­სა­მა­ნი ხა­რობს. მათ რამ­დე­ნი­მე ათე­უ­ლი წე­ლია, ნონა ან­თი­ძე უვ­ლის და პატ­რო­ნობს. ქალ­ბა­ტო­ნი ნონა აგ­რო­ნო­მია, ბი­ო­ლო­გი­ის მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა დოქ­ტო­რი, დი­სერ­ტა­ცია სწო­რედ ია­სა­მან­ზე აქვს და­ცუ­ლი... მეც­ნი­ერ ქალ­ბა­ტონს "ია­სამ­ნე­ბის კე­თილ დე­დო­ფალ­საც" უწო­დე­ბენ... ის ახლა ambebi.ge -ს სტუ­მა­რია და გვიყ­ვე­ბა რო­გორც თა­ვის, ისე ია­სამ­ნე­ბის სა­კო­ლექ­ციო ნაკ­ვე­თის ის­ტო­რი­ას...

- და­ვამ­თავ­რე სა­ქარ­თვე­ლოს სა­სოფ­ლო სა­მე­ურ­ნეო ინ­სტი­ტუ­ტის აგ­რო­ნო­მი­უ­ლი ფა­კულ­ტე­ტი. და­უს­წრე­ბელ­ზე ვსწავ­ლობ­დი და ამი­ტომ მუ­შა­ო­ბა მი­წევ­და. ვი­მუ­შა­ვე სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო ხე­ხი­ლის სა­ნერ­გე­ებ­ში... მე­ექ­ვსე კურ­სზე ვი­ყა­ვი, სა­ქარ­თვე­ლოს ეროვ­ნულ ბო­ტა­ნი­კურ ბაღ­ში რომ მო­ვე­დი და მას მერე აქ ვმუ­შა­ობ. პირ­ვე­ლად მცე­ნა­რე­თა ინ­ტრო­დუქ­ცი­ის გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ში ვი­ყა­ვი. ჩემი უშუ­ა­ლო ხელ­მძღვა­ნე­ლი ქსე­ნია ძლი­ე­რიშ­ვი­ლი იყო. საქ­მე მქონ­და მერ­ქნი­ან მცე­ნა­რე­თა თეს­ლებ­თან. ვაგ­რო­ვებ­დით თეს­ლებს. სხვა­დას­ხვა სა­ხელ­მწი­ფო­დან თეს­ლებ­ზე მო­თხოვ­ნა მო­დი­ო­და. და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლე­ბი ჩვენ­გან იძენ­დნენ და ჩვენ - სხვე­ბის­გან.

- რო­მელ წელს და­ი­წყეთ ბო­ტა­ნი­კურ ბაღ­ში მუ­შა­ო­ბა?

- 1961 წელს... და­ვამ­თავ­რე თუ არა ინ­სტი­ტუ­ტი, აქ ორან­ჟე­რე­ა­ში გად­მო­მიყ­ვა­ნეს, სა­დაც სა­ო­ჯა­ხო მცე­ნა­რე­ე­ბი იყო. ბო­ტა­ნი­კურ ბაღ­ში არის გარ­კვე­უ­ლი გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ნაკ­ვე­თე­ბი, მათ შო­რი­საა, არ­ბო­რე­ტუ­მი, სა­დაც სხვა­დას­ხვა მცე­ნა­რეა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. ეს დამ­თვა­ლი­ე­რებ­ლებ­ში გან­სა­კუთ­რე­ბულ ინ­ტე­რესს იწ­ვევს და იქაც გარ­კვე­უ­ლი პე­რი­ო­დი ვი­მუ­შა­ვე. პა­რა­ლე­ლუ­რად ბო­ტა­ნი­კუ­რი ბა­ღის ფიჭვნა­რიც მე­ბა­რა, სა­დაც აღ­მო­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლოს ტყე იყო წარ­მოდ­გე­ნი­ლი, რო­მე­ლიც ხალ­ხს ასე­ვე ძა­ლი­ან აინ­ტე­რე­სებ­და. იმ ნაკ­ვე­თებ­ში ჩემი უშუ­ა­ლო გან­ყო­ფი­ლე­ბის გამ­გე ბა­ტო­ნი გი­ორ­გი მა­ნა­გა­ძე იყო, რო­მე­ლიც ბო­ტა­ნი­კუ­რი ბა­ღის დი­რექ­ტო­რის მო­ად­გი­ლეც გახ­ლდათ - პარკ-მშე­ნებ­ლო­ბის გან­ყო­ფი­ლე­ბას ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და. მისი ინი­ცი­ა­ტი­ვით, სურ­ვი­ლით და მონ­დო­მე­ბით ბო­ტა­ნი­კურ ბაღ­ში შე­იქ­მნა ია­სამ­ნე­ბის სა­კო­ლექ­ციო ნაკ­ვე­თი, სა­დაც საქ­მი­ა­ნო­ბა მე შე­მომ­თა­ვა­ზა. მახ­სოვს მკი­თხა, - ხომ არ გე­წყი­ნე­ბა, ამ სა­კო­ლექ­ციო ნაკ­ვეთ­ზე რომ იმუ­შა­ოო? მა­ნამ­დე ია­სამ­ნებ­თან საქ­მე არას­დროს მქო­ნია. ვი­ნა­ი­დან ჩემი მხრი­და­ნაც იყო და­ინ­ტე­რე­სე­ბაც, შე­მო­თა­ვა­ზე­ბას დავ­თან­ხმდი. იმ დრო­ის­თვის ბაღ­ში რამ­დე­ნი­მე ია­სამ­ნის სა­ხე­ო­ბა არ­სე­ბობ­და, ჯი­შე­ბი არ იყო. შემ­დეგ სა­კავ­ში­რო მას­შტა­ბით მივ­ლი­ნე­ბა­ში დავ­დი­ო­დი და სხვა­დას­ხვა რეს­პუბ­ლი­კი­დან სხვა­დას­ხვა ჯიში ჩა­მომ­ქონ­და. თა­ნამ­შრომ­ლე­ბიც დიდი ინ­ტე­რესს იჩენ­დნენ, მივ­ლი­ნე­ბი­დან თა­ვი­სი სურ­ვი­ლით მა­თაც ჩა­მოჰ­ქონ­დათ სი­რინ­გა­რი­უ­მის­თვის ნერ­გე­ბი. ნელ-ნელა ივ­სე­ბო­და ჩვე­ნი კო­ლექ­ცია...

- და ეს ნაკ­ვე­თი რო­მელ წელს შე­იქ­მნა?

- 1970 წელს. 1988 წელს უკვე და­ტე­რა­სე­ბუ­ლი იყო და ჯი­შე­ბი საკ­მაო რა­ო­დე­ნო­ბით გვქონ­და. ჩვენს პი­რო­ბებ­შიც კალ­მით ბევ­რი გა­ვამ­რავ­ლეთ და ჯი­შე­ბი რა­ო­დე­ნო­ბა­ში მოგ­ვე­მა­ტა. დღეს 98 ჯიში გვაქვს უკვე. ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ჯი­შე­ბი პო­ლო­ნე­თი­დან ჩა­მო­ი­ტა­ნეს. ცხა­დია, სა­ხელ­წო­დე­ბა თი­თო­ე­ულს აქვს და ყვე­ლა ეტი­კე­ტი­რე­ბუ­ლია. ხალ­ხის მხრი­და­ნაც დიდი და­ინ­ტე­რე­სე­ბაა ხოლ­მე, და­სა­ხე­ლე­ბე­ბი აინ­ტე­რე­სებთ.

ვუვ­ლით კო­ლექ­ცი­ას. რაც მთა­ვა­რია, მუდ­მი­ვად ვცდი­ლობთ, რომ გა­ვამ­დიდ­როთ... სა­ერ­თოდ მსოფ­ლი­ო­ში ია­სა­მა­ნის 1500-ზე მეტი ჯი­შია. სხვა­დას­ხვა ქვე­ყა­ნას სხვა­დას­ხვა რა­ო­დე­ნო­ბა აქვს. ისე­თი უპ­რე­ტენ­ზიო მცე­ნა­რეა, რომ თით­ქმის ყველ­გან ხა­რობს...

- ამ ცოტა ხნის წინ გა­ვი­გე, რომ ერთ-ერთი ლე­გენ­დის მი­ხედ­ვით, თურ­მე მას სა­აღ­დგო­მო მცე­ნა­რე­საც უწო­დე­ბენ, რად­გან ყო­ველ­თვის სა­აღ­დგო­მოდ ყვა­ვი­ლობს. ამას­თა­ნა­ვე ლე­გენ­და ქრის­ტეს აღ­დგო­მას და ღვთის­მშო­ბელს უკავ­შირ­დე­ბა... იმ დღეს, როცა ქრის­ტე აწა­მეს, დამ­წუხ­რე­ბულ­მა ღვთის­მშო­ბელ­მა თურ­მე მარ­ტო გავ­ლა გა­და­წყვი­ტა. ერთ-ერთი მცე­ნა­რის ძირ­ში ჩა­მოჯ­და და ჩა­ე­ძი­ნა. ეს ხე-მცე­ნა­რე არა­სო­დეს იკე­თებ­და ყვა­ვილს, მხო­ლოდ ფოთ­ლე­ბით იმო­სე­ბო­და.ხეს შე­ებ­რა­ლა და გა­და­წყვი­ტა, ღა­მის სიგ­რი­ლის­გან თა­ვი­სი ფოთ­ლე­ბით და­ე­ფა­რა. როცა უფ­ლის დე­დამ გა­იღ­ვი­ძა, ხე­დავს ფოთ­ლებ­შია გახ­ვე­უ­ლი. გა­ო­ცე­ბულ­მა მი­მო­ი­ხე­და და გა­შიშ­ვლე­ბუ­ლი მცე­ნა­რე და­ი­ნა­ხა. მი­უ­ახ­ლოვ­და და და­ლო­ცა - "ამი­ე­რი­დან მა­რად იყ­ვა­ვი­ლე და ადა­მი­ა­ნე­ბი სა­სი­ა­მოვ­ნო სურ­ნე­ლით და­ატ­კბე. შენი სა­ხე­ლი იქ­ნე­ბა პას­ხა­ლია (პას­ხა აღ­დგო­მას ნიშ­ნავს ბერ­ძნუ­ლად). ია­სა­მა­ნი, ანუ პას­ხა­ლია არის აღ­დგო­მის სიმ­ბო­ლოო... ლა­თი­ნუ­რად კი მას "სი­რინ­გა“ ჰქვია...

- ღვთის­მშო­ბელ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ეს ლე­გენ­და არ მსმე­ნია, თუმ­ცა არის ასე­თი გად­მო­ცე­მა - ნიმ­ფა სი­რინ­გა მა­ხინჯ, რქე­ბი­ან პრინცს შე­უყ­ვარ­და. სი­რინ­გა პრინ­ცის­გან გა­იქ­ცა. ის გარ­ბო­და და პრინ­ცი უკან მის­დევ­და. სა­დაც სი­რინ­გა გა­ივ­ლი­და, იმ ად­გი­ლას ია­სამ­ნის ბუჩ­ქე­ბი ამო­დი­ო­და. არის ასე­თი ლე­გენ­დაც, რომ მზი­სა და ცი­სარ­ტყე­ლას სხი­ვე­ბი გა­ერ­თი­ან­დნენ, სამ­ხრე­თი­დან ჩრდი­ლო­ე­თის­კენ და­იძ­რნენ, სა­დაც გა­ივ­ლიდ­ნენ და სხი­ვე­ბი სა­დაც ეცე­მო­და, იქ ია­სა­მა­ნი ამო­დი­ო­და... გააგრძელეთ კითხვა