უკრაინაზე თავდასხმამდე რუსეთის ერთიანობის შესახებ კითხვები თითქმის არ არსებობდა, რადგან სამთავრობო პროპა­განდა რეგიონების პრობლემებს ჩქმალავდა, მაგრამ ევროპის­ შუაგულში გაჩაღებულმა ომმა ყველაფერი შეცვალა. უკრაინის კვლევითი­ ორგანიზა­ციის ხელმძღვანელი, სამხედრო მიმო­მხი­ლველი ანდრეი კარაკუცი იხსენებს, რომ რეგიონების მოსახლეობას ხშირად დაუსვამს კითხვა,­ რატომ კვებავენ მოსკოვს თავიანთი ბუნებრივი რესურსებით, თუმცა პასუხად ეფ-ეს-ბესა­ და რუსი ელიტის თავდასხმები მიუღიათ. ვინც პროტესტს გამოხატავდა, სეპარატიზმში სდებდნენ ბრალს და სასტიკად უსწორდებოდნენ. ანდრეი კარაკუცთან საუბარი უკრაინის კონტრშეტევით დავიწყეთ: - უკრაინული მხარე კონტრშეტევაზე საუბრისას ჯერ კიდევ ფრთხილობს. ვფიქრობ, ეს უფრო მოსამზადებელი ეტაპია. ჩვენებს ერთდროულად რამდენიმე მიმართულებით მოუწევთ სამხედრო მოქმედებები, მანამდე კი რუსების სუსტ წერტილებს ეძებენ ან შეიძლება თავად შექმნან. რუსებს თავდაცვით ხაზებზე ინტეგრირებული აქვთ არტილერია, სახმელეთო ცეცხლი, საჰაერო თავდაცვა და ავიაშეტევები. ამჟამად უკრაინა­ ოთხი მიმართულებით კომპლექსურად უტევს, დანაღმულ ტერიტორიებს ასუფთავებს და აღებული ტერიტორიების შენარჩუნების პარალელურად, ცდილობს რუსების სამშრიანი თავდაცვითი ხაზის გარღვევას, რომელსაც რუსები დიდი ძალ­ისხმევით ამაგრებენ. თუ პირველ, "უსაფრთხოების ზონას" გადავლახავთ და მთავარ თავდაცვის ზღუდეს მივაღწევთ, მესამე ხაზთან, სარეზერვო ძალებთან შეჯახება მოგვიწევს, რომელიც მოწინააღმდეგის კოზირი არ არის, მაგრამ მაინც ანგარიშგასაწევი ძალაა. თუ ამას გავართმევთ თავს, რუსული არმია უფრო დასუსტდება. საბრძოლო ოპერაციების პარალელურად, ქვეყნის დაცვაც მოგვიწევს, რადგან რუსეთი­ არ წყვეტს სამოქალაქო ობიექტებზე იერიშებს, ჩვენი ლოგისტიკური მომარაგების წერტილებს ეძებს. არ უნდა შეფერხდეს დაზიანებული ტექნიკის გატანა-შეკეთებაც... რუსულ არმიაში მობილიზებულები ვერ უძლებენ ინტენსიურ შეტევებს­ და იოლად ნებდებიან. ბრძოლის მოტივაცია არა აქვთ, ძალით წაიყვანეს, ან ანაზღაურების გამო წავიდნენ. როგორც სამხედრო ტყვეები­ ამბობენ, ბევრი ბრძოლის ხაზზე იგებს, რომ მოატყუეს და პანიკაში ვარდებიან, ნაწილებს ტოვებენ და ტყვედ ბარდებიან. რუსული არმიის რიგებში იბრძვიან­ შორეული აღმოსავლეთიდან, იაკუტიიდან და სხვა მსგავსი შორეული რესპუბლიკებიდან. მათ ისიც კი არ იცოდნენ, რომ უკრაინა რუსეთის მეზობელი ქვეყანაა. მხოლოდ პუტინი, კრემლი და "კალაშნიკოვი" იციან. რუსეთს მხოლოდ რაოდენობრივი უპირატესობა აქვს. რუს გენერლებს შეუძლიათ ახალწვეულები თავიანთ­ აგარაკებზე მშენებლობაზე ამუშა­ონ და თუ სიტ­უაციამ მოითხოვა, გამოუცდელი ბიჭები, ფრონტზე გაყარონ. რუსული არმია, რომელსაც შეუძლია პურით, კონსერვებითა და "კალაშნიკოვით" ხელში­ იომოს, არსად გამქრალა. არავის აქვს ილუზია, რომ ჩვენი სამხედრო ძალები იმ ტერიტორიებს იოლად გადალახავენ, განსაკუთრებით, მარიუპოლ-მელიტოპოლის მიმართულებით. სამხედრო ტექნიკაზე, სარეზერვო და საფორტიფიკაციო ნაგებობებზე რომ არაფერი ვთქვათ, უკრაინის ოკუპირებულ ტერიტორიაზე 400 ათასზე მეტი რუსი სამხედროა. მხოლოდ საჰაერო მხარდაჭერით არის შესაძლებელი სწრაფი კონტრშეტევა. - ომის პარალელურად, რუსეთის შემადგენლობაში მყოფ რესპუბლიკებში დაიწყო პროტესტი. ფედერაციის დაშლა რეალურია? - ეს, ფაქტობრივად, 90-იანი წლებიდან დაიწყო, მაგრამ ეფ-ეს-ბემ არაერთხელ სისხლში ჩაახშო. როდესაც რუსეთის დაშლაზე ვსაუბრობთ, არ ვგულისხმობთ, რომ ეს მომავალი წლის ბოლო­მდე მოხდება, მაგრამ ისიც უნდა გავიხსენოთ, რომ თებერვლის ბოლოს კენიგსბერგში, ინგრიაში, ყუბანში, ურალში, ციმბირსა და კიდევ რამდენიმე რეგიონში რუსეთიდან გამოყოფის თაობაზე ონლაინრეფერენდუმი ჩატარდა - 5 მილიონზე მეტმა მონაწილემ დამოუკიდებლობას მისცა ხმა. დასახული აქვთ სამოქმედო გზებიც - ახალი ლიდერებიც გამოავლინეს, რომელთაც რეგიონების ხელმძღვანელობა, საკანონმდებლო დოკუმენტების მომზადება, რეგიონების აღიარებისთვის, საერთაშორისო ინსტიტუტებისა და ორგანიზაციების მართვა შეუძლიათ. ივნისის დამდეგს­ რეფერენდუმი­ დაიგეგმა ნოვგოროდში, ბელგოროდში, ვორონეჟში, ჩუვაშეთსა და კარელიაში. თუნდაც შარშან ვერავინ იფიქრებდა, რომ მუდმივად ეფ-ეს-ბეს კონტროლში მყოფი სეპარატისტები ასე გააქტიურდებოდნენ. ახლა ეს შესაძლებლობა რეალური გახდა - რუსეთში დაძაბული ვითარებაა, პრიგოჟინ-შოიგუს დაპირისპირება მხოლოდ ის არის, რაც ზედაპირზე ჩანს. კრემლში ეგონათ, რომ ეს რესპუბლიკები გაარუსეს, ნაწილს ნამდვილად აქვს დაკარგული იდენტიფიკაცია, მაგრამ არა ყველას. ახლა ამ რესპუბლიკებში მოქმედი ეფ-ეს-ბეს დანიშნული ხელმძღვანელობების გარდა, არსებობენ რეგიონული ელიტები, რომლებიც შორიდან უყურებენ, როგორ დასრულდება ომი. როგორც კი დაინახავენ შესაძლებლობას, რომ თავიანთ რეგიონში შეუძლიათ ძალაუფლების აღება, კერძო ჯარებზე დაყრდნობით ძალას მოსინჯავენ. სულ უფრო ხშირად სვამენ კითხვას, რატომ უნდა ვკვებავდეთ ჩვენი ბუნებრივი რესურსებით მოსკოვს, რომელიც მხოლოდ საკუთარ კეთილდღეობასა და ომების წარმოებაზე ფიქრობსო. ცენტრში ასეთი რესპუბლიკებიდან ჩამოსულებს ამცირებენ, ველურებად აღიქვამენ.\ ახლახან ერთ-ერთ საერთაშორისო კვლევაში ვმონაწილეობდი. ერთ იაკუტ ბიჭს ვიდეოსიუჟეტი ჰქონდა მომზადებული, რა პირობებში ცხოვრობენ მისი თანამემამულეები - ბარაკებსა და საბჭოთა­ წლებში აგებულ ავარიულ შენობებში, არა აქვთ საკანალიზაციო სისტემა­. არადა, იქ ალმასი­ მოიპოვება, რომელსაც ადგილობრივი გავლე­ნიანი პირები მოსკოვში ეზიდებიან. იმ ბიჭმა მოსკოვში პირველად ნახა ონკანში­ ცხელი წყალი. მითხრა, როდესაც რესპუბლიკაში დავბრუნდი, ჩემს თანატოლებთან ამ უზურპატორულ დამოკიდებულებაზე ვილაპარაკე, ვიღაცამ ჩამიშვა და იქ ჩასვლა შემეზღუდაო. ამ რესპუბლიკების ხალხი თავს მოსკოვის კოლონიას უწოდებენ, რადგან მათი შემოსავლების­ 80% მას ხმარდება. რუსეთის დაშლა დაიწყება მაშინვე, როგორც კი რეგიონები ცენტრისთვის "გადასახადის" გადახდას შეწყვეტენ. ახლა პრიმიტიული სქემა მუშაობს - ცენტრი ფულს აკეთებს რეგიონების რესურსებით, ნავთობის, ფერადი ლითონისა და სხვა ბუნებრივი წიაღისეულის შემოსავლებით. ნაწილს გუბერნატორებს აძლევს რეგიონის კეთილმოსაწყობად. კორუფციის ჯაჭვი არასდროს გაწყვეტილა და ისინიც ამ თანხას საკუთარ კეთილდღეობას ახმარენ. სანქციების პირობებში თუ ეს რესურსი დაიბლოკება, უკმაყოფილებაც დაიწყება. შესაძლოა პირველი აფეთქება თათრეთში ან სულაც ბაშკირეთში დაიწყოს. ბაშკირეთი პუტინის ხელისუფლებაში მოსვლის დღიდან იბრძვის რუსეთის შემადგენლობიდან გასვლისთვის. მაშინ ამბოხებულებს სათავეში რესპუბლიკის მაშინდელი ხელმძღვანელი მურთაზ რახიმოვი ედგა, რომელიც თანაგუნდელებთან ერთად დამოუკიდებელი­ რესპუბლიკის კონსტიტუციაზეც კი მუშაობდა. თუმცა 2002 წლიდან, მათზე, ვინც სიტყვა­ "სუვერენიტეტი" ახსენა, ნადირობა დაიწყეს და რახიმოვი ჩამოაგდეს. ეფ-ეს-ბეს კადრ ივან სუხარევსა და რახიმოვის შვილს, ურალ რახიმოვს შორის, ბიზნესინტერესთა გადაკვეთის გამო დაწყებული დაპირისპირება "Башнефти-ის საქმის" სახელწოდებით, წლებია გრძელდება. რახიმოვების ოლიგარქიულმა კლანმა 2014 წელს ნავთობის მილების გადაკეტვაც სცადა, რასაც კრემლმა დაკავებებით უპასუხა. ოლიგარქის შვილი უცხოეთში გაიქცა, მაგრამ სამშობლოში "რუხ კარდინალად" რჩება... 1992 წლის მარტში, თათრეთის­ მოსახლეობის 65%-ზე მეტმა დამოუკიდებლობას მისცა ხმა. ლაპარაკია თათრეთისა­ და ბაშკირეთის გაერთიანებაზეც. უკრაინის ომი კრემლმა ამ მხრივ ვითარების გასანეიტრალებლად გამოიყენა - პირველი-ორი ნაკადი, ძირითადად, რესპუბლიკებიდან გაიწვიეს, მათ შორის წამყვანი იყო დაღესტანი. პუტინის გარემოცვას ეგონა, რომ ომში ახალგაზრდების გაშვებით, რესპუბლიკებს ძალას გამოაცლიდა და მათ ხარჯზე უკრაინის ტერიტორიებს მიითვისებდა. ყველაზე დიდი მსხვერპლია იმ რესპუბლიკებში, სადაც პუტინი და პარტია "ერთიანი რუსეთი" მხარდაჭერით სარგებლობენ. კადიროვის ჩეჩნეთზე არაფერს ვამბობ. უმძიმესი მდგომარეობაა ბურიატეთში, ტუვის რესპუბლიკაში, იქ კრემლის დანიშნული ლიდერები წარმართავენ პროცესებს. ამ რესპუბლიკებში მეორე მსოფლიო ომის დროს იყო შემთხვევა, როდესაც სოფელში­ მხოლოდ 55 მამაკაცი ცხოვრობდა და ყველანი წაიყვანეს. ახლაც იგივე ხდება. - რუსეთის ეკონომიკასთან ამდენწლიანი კავშირის შემდეგ, თუნდაც 90-იანი წლების შემდგომ, პოსტსაბჭოთა ქვეყნების გამოცდილებით, დამოუკიდებლად არსებობა არ გაუჭირდებათ? - თითქმის ყველა რეგიონს აქვს დამოუკიდებლად არსებობის ეკონომიკური რესურსი. ბაშკირეთი ნავთობის რეგიონია, იქვე მოიპოვება და მუშავდება. ეს რესპუბლიკა ნავთობის მოპოვებაში ერთ სულ მოსახლეზე, ლიბიასთან ერთად, 21-ე ადგილზეა. მისი გამოყენების უფლების მოპოვების შემთხვევაში, სულ რაღაც 5 წელიწადში დადგება ფეხზე. ცნობისთვის: თათრეთი ნავთობის მოპოვებაში მესამე ადგილზეა. ასტრახანში, ყაზახებსა და თათრებთან ერთად, რუსებიც გაჭირვებაში ცხოვრობენ.­ წარსულში ეს მიწები ოქროს ურდოსა და ასტრახანის სახანოს შემადგენლობაში იყო. ივანე მრისხანემ 1556 წელს სახანო რუსეთის სამეფოს შეუერთა. თანამედროვე ასტრახანის რეგიონი, მეორე რეგიონია მსოფლიოში ნავთობის მოპოვებაში ერთ სულ მოსახლეზე. რეგიონული ხელისუფლებისა და კრემლის დამსახურებით, შემოსავლებით ასტრახანი ერთ-ერთია რუსეთის იმ ხუთ ქალაქს შორის, სადაც ყველაზე ღარიბი მოსახლეობაა. მკაფიო განსხვავებისთვის შეიძლება ასტრახანს ყატარის დედაქალაქი დოჰა შევადაროთ, რომელიც ერთ სულ მოსახლეზე ნავთობის მოპოვებით მსოფლიოში მეორე ადგილზეა. ბურიატეთის რესპუბლიკა ერთ სახელმწიფოდ ტრანსბაიკალის ტერიტორიასთან ერთიანდება, რომელიც 2008 წელს ჩიტის რეგიონისა და აგის ბურიატთა ავტონომიური ოკრუგის გაერთიანების შედეგად დაარსდა. თანამედროვე ბურიატეთის რესპუბლიკაში მოსახლეობის უმრავლესობა რუსია, როგორც ტრანსბაიკალის ტერიტორიაზე. იქ კონცენტრირებულია რუსული ურანის ამჟამინდელი წარმოების 90%. კომის რესპუბლიკაში უნიკალური ტყის მასივებია, კომის ხელუხლებელ ტყეებს იუნესკომ ევროპის უნიკალური ფილტვები უწოდა, ოღონდ სანამ რუსეთის ჩინოვნიკები ნაჯახებით მიადგებოდნენ. იაკუტიაში (ახლანდელი სახას რესპუბლიკა) რუსული ალმასის 90% მოიპოვება.­ მდიდარია ოქროთი, ნავთობით, გაზით, ნახშირით, მაგრამ მოსახლეობა სიღატაკეში ცხოვრობს. გრძელვადიან პერსპექტივაში ის ჩუკოტკის ავტონომიას მიუერთდება - მას წყნარ ოკეანეზე გასასვლელი სჭირდება. ციმბირში, სადაც სიღატაკეა და მოსახლეობის 80%-ს იქიდან ფეხი არასდროს გაუდგამს, მინერალების უზარმაზარი საბადოა, რომელსაც მხოლოდ პრივილეგირებული კასტა მოიპოვებს და ყიდის. ისტორიული დონი და ყუბანი, როსტოვისა და ვოლგოგრადის ოლქებია, კრასნოდარის და სტავროპოლის ტერიტორიებს მოიცავს და საუბრობენ მათი ერთ სახელმწიფოდ გაერთიანებაზე. ასეთ შემთხვევაში, ერთ სულ მოსახლეზე მარცვლეულის წარმოებით, მსოფლიოში ნომერ პირველ სახელმწიფოდ იქცევა. 1993 წელს ურალში, რომელიც, ფაქტობრივად, საზღვარია აზიასა და ევროპას­ შორის, დამოუკიდებელი რესპუბლიკის­ სტატუსის მოპოვება სცადეს, თუმცა მხოლოდ ნახევარ წელს იარსება - მოსახლეობამ ფედერაციაში ყოფნას მისცა ხმა. რესპუბლიკის შექმნის შემთხვევაში მის შემადგენლობაში იქნებიან სვერდლოვსკი, ჩელიაბინსკი, კურგანინსკი. კიროვი და პერმის მხარე. რუსეთის მეტალურგია წლების განმავლობაში­ ამ რეგიონზე იდგა და მისი ევროპაში იმპორტი სავსებით შესაძლებელია­. ხანტი-მანსის ავტონომიურ ოლქში კი, იუგრაში, რომელიც ტიუმენის ოლქში შედის, რუსული გაზის 85%-ს მოიპოვებენ, მსოფლიოში ერთ სულ მოსახლეზე ამ რესურსის მოპოვებით პირველ ადგილზეა.­ იმ შემთხვევაში, თუ დამოუკიდებელი ფონდი შეიქმნა, რომელიც ნავთობის მოპოვებასა და რეალიზაციას თავად უხელმძღვანელებს, ანუ ალასკის მოდელს შექმნიან, ცხოვრების დონით აშშ-ს მოსახლეობას დაეწევიან. ბოლო დროს გახშირდა ლაპარაკი, თითქოს ჩინეთი გეგმავს შორეული აღმოს­ავლეთის ხელში ჩაგდებას. რეგიონში ბევრი შრომითი მიგრანტი მიგრირებს. ჩინეთის მთავრობის ვიცე-თავმჯდომარემ შორეული აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთ ჩინეთის ტერიტორიებზე ერთიანი ეკონომიკური ზონის შექმნაზე ისაუბრა, რაც რეგიონის მოსახლეობას ჩინეთის მიმართ სოციალურ ინტერესს უჩენს. კურილის კუნძულებიც გავიხსენოთ - 56 კუნძულისგან შემდგარი ჯაჭვი რუსეთის ნახევარკუნძულ კამჩატკასა და იაპონიის კუნძულ ჰოკაიდოს შორის არის გადაჭიმული. ვერ ვიტყვით, რომ იაპონია ამ კუნძულების მიმართ გულგრილია, ამბობს კიდეც, რომ ისინი რუსეთს არ ეკუთვნის. რუსეთის დაშლის შემდეგ იაპონია ანექსირების გარეშე ეკონომიკურად გაბატონდება ამ კუნძულებზე. აქ, კუნძულ იტურუპზეა მსოფლიოში ყველაზე მდიდარი რენიუმის ლითონის საბადო. აქ არის ოქრო, ვერცხლი, ტიტანი, რკინა... ამ ბუნებრივი რესურსებისგან მიღებული შემოსავლის სწორად გამოყენების შემთხვევაში მოსახლეობა ასეთ ველურ პირობებში არ იცხოვრებდა და ეს უკვე გაცნობიერებული აქვთ. თუმცა დამოუკიდებლობის მოპოვების გზაზე დასავლეთის მხარდაჭერა დასჭირდებათ. - ზოგიერთი ექსპერტის აზრით, პირველი­ ძვრები ჩრდილოეთ კავკასიაში დაიწყება. - ეს იმაზეა დამოკიდებული, როგორ დამარცხდება რუსეთი. კადიროვს ნამდვილად აქვს გავლენა და შეუძლია პუტინის­ გარეშეც მართოს თავისი რეგიონი, მაგრამ მისი ამბიციები ერთი რესპუბლიკის მართვას კარგა ხანია გასცდა. არ არის გამორიცხული, მისთვის ყველაზე უიღბლო შემთხვევაში, მთელი ჩრდილოეთ კავკასიის ხელმძღვანელობა მოინდომოს. ამბობენ, რომ რუსეთის თავდაცვის მინისტრობაც სურს. ის ცენტრის დასუსტების მოწმეა და მოთხოვნებიც ექნება...
