"77 წლის ვარ და დაახლოებით 40 წელია ზარს ვამბობ, წინაპრებმა მასწავლეს..." - რას ჰყვება სვანურ ზარზე ელმასორ ცალანი? - კვირის პალიტრა

სვა­ნუ­რი ზარი სამ­გლო­ვი­ა­რო გუნ­დუ­რი სიმ­ღე­რა - მოთ­ქმაა (კა­ცე­ბის და­ტი­რე­ბა), რო­მე­ლიც სვა­ნე­თის ეთ­ნოგ­რა­ფი­ის ყო­ფამ დღემ­დე სა­ხე­უც­ვლე­ლად შე­მო­ი­ნა­ხა. მომ­ღე­რალ­თა გუნ­დი ზარს დაკ­რძალ­ვის დღეს ოჯახ­ში, შემ­დეგ სა­საფ­ლა­ო­ზე ას­რუ­ლებს.

ვი­ნა­ი­დან სვა­ნუ­რი ზა­რის ტრა­დი­ცი­ას გაქ­რო­ბის საფრ­თხე და­ე­მუქ­რა, მას არა­მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი კულ­ტუ­რუ­ლი ძეგლის სტა­ტუ­სი მი­ე­ნი­ჭა, რაც მის იდენ­ტი­ფი­კა­ცი­ას, ახალ­გაზ­რდა თა­ო­ბი­სათ­ვის გა­და­ცე­მა­სა და სა­ერ­თა­შო­რი­სო მას­შტა­ბით მის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ას გუ­ლის­ხმობს.

სვა­ნუ­რი ზარი ყო­ველ­თვის გა­მო­ირ­ჩე­ო­და სხვა კუ­თხის სამ­გლო­ვი­ა­რო სიმ­ღე­რე­ბის­გან და ამი­ტო­მაც შე­მორ­ჩა დღემ­დე. გარ­დაც­ვლი­ლის ნა­თე­სა­ვებს, რომ­ლე­ბიც სვა­ნე­თის სხვადსხვა თემ­ში ცხოვ­რო­ბენ, მოჰ­ყავთ ზა­რის შემ­სრუ­ლე­ბელ­თა გუნ­დე­ბი.

სვა­ნუ­რი ზა­რის ტრა­დი­ცი­ის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­ში დიდი წვლი­ლი მი­უ­ძღვის ელ­მა­სორ ცა­ლანს, მეს­ტი­ის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის ბე­ჩოს თე­მის სო­ფელ ტვე­ბი­შის მკვიდრს, რო­მე­ლიც თით­ქმის 40 წე­ლია მომ­ღე­რალ­თა გუნდს ხელ­მძღვა­ნე­ლობს და თა­ვის ცოდ­ნა-გა­მოც­დი­ლე­ბას ახალ­გაზ­რდა თა­ო­ბა­საც გა­დას­ცემს.

ელ­მა­სორ ცა­ლა­ნი:

- სვა­ნე­ბის­თვის ზარს ძა­ლი­ან დიდი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს. ძვე­ლად სვა­ნუ­რი წყევ­ლა იყო ასე­თი - უზა­როდ დაკ­რძა­ლუ­ლი­ყა­ვიო, ამით ყვე­ლა­ფე­რია ნათ­ქვა­მი. ზარი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო და არის მიც­ვა­ლე­ბუ­ლის­თვის. ამ ტრა­დი­ცი­ას გაქ­რო­ბა და­ე­მუქ­რა, იყო ამის სა­შიშ­რო­ე­ბა, მაგ­რამ დი­დე­ბა ღმერ­თს, გა­და­ვარ­ჩი­ნეთ - სვა­ნურ სოფ­ლებ­ში არი­ან ახალ­გაზ­რდე­ბი, რომ­ლებ­საც გა­უღ­ვივ­დათ ინ­ტე­რე­სი და ვას­წავ­ლეთ ზარი. ამ საქ­მეს ინ­ტე­რე­სის გარ­და, დიდი შრო­მა სჭირ­დე­ბა. ბე­ჩო­ში უკვე 10-მდე ყმაწ­ვი­ლია, რო­მელ­თაც აქვთ ზარ­ზე წარ­მოდ­გე­ნა, მათ სიმ­ღე­რის და­წყე­ბაც შე­უძ­ლი­ათ და აყო­ლაც. ზარს სა­ერ­თოდ ერთი სო­ლის­ტი იწყებს და მას და­ნარ­ჩე­ნე­ბი ჰყვე­ბი­ან, გუნდში 7-8 კა­ცია. ხდე­ბა ისეც, ყვე­ლა არ არის ად­გილ­ზე და ზარს 5-6 კა­ციც ას­რუ­ლებს. მოთ­ქმა სამ­ხმი­ა­ნია და უბა­სოდ არ გა­მო­ვა, ძა­ლი­ან რთუ­ლი შე­სას­რუ­ლე­ბე­ლია. ბალს ზე­მო­უ­რი და ბალ­სქვე­მო­უ­რი ზარი ერ­თმა­ნე­თის­გან გან­სხვავ­დე­ბა. მაგ. მუ­ლახ­ში სულ სხვა ტო­ნით ამ­ბო­ბენ ზარს, ჩვენ - სხვა, ზო­გა­დად, ყვე­ლა სოფ­ლის ზარი ერ­თმა­ნე­თის­გან გან­სხვავ­დე­ბა.

ვინ იცის, ზარს რო­დის ჩა­ე­ყა­რა სა­ფუძ­ვე­ლი, მას ძა­ლი­ან დიდი ის­ტო­რია აქვს. ჩემი ბა­ბუა 115 წლი­სა გარ­და­იც­ვა­ლა და მისი ბა­ბუ­აც ამ­ბობ­და ზარს. ჩვე­ნი გუნ­დი ქა­ლე­ბის დაკ­რძალ­ვა­ზეც მი­დი­ან და მა­მა­კა­ცე­ბი­საც, არ აქვს მნიშ­ვნე­ლო­ბა, ყვე­ლა­ზე ერ­თნა­ი­რად ით­ქმის ზარი. გას­ვე­ნე­ბა­ში, როცა მიც­ვა­ლე­ბულს სახ­ლი­დან ვა­ცი­ლებთ, ზარ­თან ერ­თად სრულ­დე­ბა გა­ლო­ბა - "წმინ­და­იო“. გა­ლო­ბა სულ სხვაა, მას სულ სხვა ტო­ნა­ლო­ბა აქვს. წმინ­და­იო ოჯა­ხი­დან გა­მოს­ვე­ნე­ბის დროს სრულ­დე­ბა, ამ გა­ლო­ბით ვა­ცი­ლებთ სა­საფ­ლა­ომ­დე. მას და ზარს სხვა­დას­ხვა ტექ­სტი აქვს, სა­ერ­თოდ არ ჰგავს ერ­თმა­ნეთს. ზა­რის ტექ­სტი უძ­ვე­ლე­სია, მას სა­ხეც­ვლი­ლე­ბა არ გა­ნუც­დია. გააგრძელეთ კითხვა