„ასეთი თავგანწირვა ერთეულებს შეუძლიათ... სადღაც შემშურდა კიდეც მისი“

&bdquo;ჯარისკაცური ცხოვრება ადვილი არ არის, მაგრამ როდესაც შენი პასუხისმგებლობა გაცნობიერებული გაქვს, სიცოცხლესაც კი სხვანაირად უყურებ“ "აგვისტო საქართველოსთვის მძიმე თვეა", - ამ ფრაზას ხშირად მოისმენთ და არცთუ უსაფუძვლოდ, 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ხუთდღიან ომამდე 2004 წლის აგვისტოში ცხინვალის რეგიონში საომარი მოქმედებების შედეგად ქართულმა მხარემ 16 მებრძოლი დაკარგა, მათ შორის იყო საქართველოს ეროვნული გმირი ზაზა დამენია. 2004 წლის 16 აგვისტოს "კომანდოს" ბატალიონის კაპრალმა თანამებრძოლები გარდაუვალი სიკვდილისგან იხსნა - ზაზა სანგარში ჩავარდნილ ხელყუმბარას გადაეფარა, რითაც სამი ჯარისკაცი გადაარჩინა. იმ შეტაკებების შედეგად, ოსური მხარის დანაკარგი დღემდე უცნობია.7 აგვისტოს დაწყებული შეიარაღებული დაპირისპირება ორი კვირის განმავლობაში მიმდინარეობდა. მაშინ გავრცელებული ოფიციალური ინფორმაციით, ქართული პოლიციის მიერ ერგნეთის ბაზრობის დახურვამ რეგიონში ვითარება დაძაბა. პასუხად ოსმა სეპარატისტებმა რუსეთ-საქართველოს შორის დამაკავშირებელი გზა გადაკეტეს. 7 აგვისტოს ქართველმა სამშვიდობოებმა რუსული სამხედრო ავტოკოლონა დააკავეს. მეორე დღეს ოსურმა ფორმირებებმა ქართველი პოლიციელები ტყვედ აიყვანეს და ტელეკამერების წინ დაამცირეს.ბრძოლები სტრატეგიული სიმაღლეებისა და შემოვლითი გზების დასაკავებლად იმართებოდა. ყველაზე მასშტაბური შეტაკება თლიაყანის რაიონში 19 აგვისტოს გაიმართა. სტრატეგიული სიმაღლეების აღების შემდეგ ქართველ სამხედროებს პოზიციების რუსი სამშვიდობოებისთვის ჩაბარება უბრძანეს. საომარ მოქმედებებში შს და თავდაცვის სამინისტროების სპეცდანიშნულების რაზმები (კოჯრის ბრიგადა, ატც - ანტიტერორისტული ცენტრი, გულუა), შავნაბადას ბატალიონი, "კომანდო", "თელავი" და შინაგანი ჯარის ნაწილები მონაწილეობდნენ.მას შემდეგ თითქმის ოცი წელი გავიდა, მაგრამ ჩვენ ტრადიციად ვაქციეთ იმ ბიჭების უკვდავყოფა, ვინც საქართველოსთვის ბრძოლაში დაეცა. ჩვენი რესპონდენტი, უფროსი სერჟანტი სოსო ომაიძე მაშინ I-ლი ბრიგადის თელავის მე-11 ბატალიონში მსახურობდა. პირველ კონტრაქტზე იყო. - ვიდრე ბრძოლები დაიწყებოდა, 31-ე ქვეით მსუბუქ ბატალიონში ვმსახურობდი, AGS-17-ის გათვლის მეთაური ვიყავი, ბოლოს კი, მე-4 ქვეით ბრიგადაში, არტილერიაში ვმსახურობდი, ერეკლე ყულოშვილთან, უზრუნველყოფის სერჟანტი გახლდით. 2004 წლის აგვისტოს მე-11 ბატალიონის მესამე ასეულის პირველი ოცეულის უფროსი სერჟანტი ვიყავი. აგვისტოს პირველი რიცხვები იყო, მოულოდნელად ღამის განგაში გამოცხადდა და ვაზიანში გადაგვიყვანეს. მეორე დილას, გამთენიისას, გორში გადაგვისროლეს. იმხანად ოსურ მხარეს სავალდებულო სამხედრო სამსახურის 22 ქართველი ჯარისკაცი ტყვედ ჰყავდა და მათი გათავისუფლების ოპერაცია იგეგმებოდა. გორში რომ ჩაგვიყვანეს, უკვე ვიცოდით, რომ წვერიახოსთან ოსები ისროდნენ, მე-13 და მე-12 "კომანდოს" ბატალიონები სამი დღე წვერიახოსთან ვიდექით, მესამე დღეს ჩვენ წვერიახოზე აგვიყვანეს, მე-12 და "შავნაბადას" ბატალიონებმა კი იქაურობა დატოვეს. როგორც კი დაბნელდებოდა, მთელი ღამის განმავლობაში, ორმხრივი სროლა არ წყდებოდა. დღის განმავლობაში ერთმანეთს საშუალებას ვაძლევდით დაჭრილებისა და დაღუპულებისთვის მიგვეხედა. სროლები წვერიახოს გადასასვლელთან იყო, იქვე იყო ჩვენი სანგარიც, იქიდან გზა აჩაბეთისკენ ეშვებოდა... იქ ერთი ნაწილი, 450-მდე კაცი ვიყავით, სამეთაურო შტაბი და პუნქტიც იქ იყო. სამი ასეული სროლებზე იყო განლაგებული. მე და ჩემი მეგობარი, მეტყვიამფრქვევე ზაალ ხვიჩია, 1-ლ ასეულში მოვხვდით. სანგარშიც მათთან ერთად ვიყავით. სანგრები უკვე გათხრილი იყო, მე-13 ბატალიონი იბრძოდა. იქაურობა ისე გავამაგრეთ, როგორც სიტუაციამ მოითხოვა. სხვა სანგარში გადასვლის დრო და საშუალება არ მქონდა და არც ვიცი, იქ რა ხდებოდა, მაგრამ ჩვენმა მეთაურობამ რაღაცები შეცვალა. 2004 წლის 18 აგვისტოს ღამეს მოწინააღმდეგე რამდენიმე საათის განმავლობაში ჩუმად იყო, რაღაცნაირად შიშისმომგვრელი სიჩუმე ჩამოვარდა, შემდეგ კი ღამის წყვდიადში ცა რაღაცამ გაანათა - სადღაც გაისროლეს. მეტყვიამფრქვევეს შევხედე. ხვიჩიაც დაძაბული იყო. ერთ სროლას მეორე მოჰყვა, მეორეს მესამე და თითქოს ყველაფერი თავზე დაგვემხო. იქაურობა ზანზარებდა. აფეთქება, სროლა, ყვირილი, ერთმანეთში აირია... ეს სასწავლო განგაშსა და სროლებს არ ჰგავდა. ავტომატი ავწიე, ჩახმახი შევაყენე და პირველი ტყვია გავისროლე. ეს ჩემი პირველი საბრძოლო ნათლობა იყო - მაშინ 22 წლის ვიყავი. სასწავლო მომზადება გავლილი მქონდა, მაგრამ რეალურ ბრძოლაში არც მე და, ალბათ, არც ჩემს თანატოლებს, მონაწილეობა არასდროს მიგვიღია, ტყვიის პირისპირ არასდროს ვმდგარვართ. ბრძოლებში მძიმე ტექნიკა არ ყოფილა ჩართული. შეიარაღებაში ყუმბარსატყორცნები და ნაღმსატყორცნები გვქონდა. იმ ხნის განმავლობაში ჯავშანტრანსპორტიორს სულ ორჯერ მოვკარი თვალი, ღამით, როდესაც დაჭრილი ჯარისკაცები გაიყვანა. მათ უსაფრთხოებას მე და მელაძე ვიცავდით. ჩემი თანამებრძოლი, ვიტალი ოვსიანიკოვი, მძიმედ დაიჭრა, საავადმყოფომდე ვერ მიაღწია და გზაში დაიღუპა. ეს ამბავი რაციით გადმოსცეს. თავზარი დაგვეცა. ეს იყო პირველი სიკვდილი, მოწინააღმდეგის ტყვიამ პირველი მეგობარი, თანამებრძოლი მოგვიკლა. ცოტა ხანში ჯავშანმანქანა უკან მობრუნდა, მე-3 ბატალიონში დაჭრილა ვიღაც... მოწინააღმდეგე ტყის მასივში იყო გაფანტული, იარაღის სროლის მიხედვით ვხვდებოდით, რომ ახლოდან ისროდნენ. ნაღმსატყორცნები, მგონი, აჩაბეთის მხრიდან მუშაობდა... ყველაზე მძიმე ორმხრივი სროლა მეოთხე დღის დილას, 11-ისთვის დაიწყო, თუმცა შემდეგ უკან დახევის ბრძანება მოვიდა... ასაკით ჩემზე პატარებიც იყვნენ, მაგრამ შიში არავის უხსენებია. ამაზე არც ვფიქრობდით, ძალიან მოტივირებული ვიყავით. ბატალიონის მეთაური ისეთი ადამიანი იყო, რომ მის გვერდით, თუ მართლა ძალიან მშიშარა არ იყავი, არ შეგეშინდებოდა. ვიცოდით, რა გვევალებოდა, - ბატალიონის მეთაური ვინ იყო? - პროფესიონალი სამხედრო, ლაშა ბერიძე, რომელსაც ყველაფერი ზუსტად ჰქონდა გათვლილი. მაშინ მივხვდი, რომ სამხედრო პროფესიონალიზმს ბრძოლაში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს... პოზიციები იმდენად კარგად გვქონდა გამაგრებული, მოწინააღმდეგის დიდი ძალისხმევის მიუხედავად, ვერ გაარღვიეს. კავშირგაბმულობაც მუშაობდა, საბრძოლო მასალასაც გვაწვდიდნენ. ბრძოლები დიდ პერიმეტრზე არ მიმდინარეობდა. ერთი ბატალიონი იყო და ყველა ერთმანეთთან შეთანხმებით ვმუშაობდით. ამიტომაც შევძელით იმ სამი დღის განმავლობაში პოზიციების ისე გამაგრება, რომ მოწინააღმდეგემ ვერ გაარღვია. - შეტაკებებში 16 სამხედრო დავკარგეთ... - დიახ, მათ შორის ეროვნული გმირი ზაზა დამენია. მას არ ვიცნობდი, მაგრამ ბიჭებმა მიამბეს, თუ როგორ გადაარჩინა რამდენიმე ბიჭი საკუთარი სიცოცხლის ფასად. თუ ადამიანი ბუნებით ასეთი არ არის, ვერ გააკეთებს იმას, რაც ზაზამ გააკეთა. საოცარი სიკეთით, თავგანწირვით დაჯილდოებული ბიჭი ყოფილა, მეგობრებისთვის, თანამებრძოლებისთვის ასეთი თავგანწირვა ერთეულებს შეუძლიათ. სადღაც შემშურდა კიდეც მისი. დიახ, ეს არის ნამდვილი გმირობა. იმ დღეებში ჩვენი ბატალიონიდან ერთი ჩემი თანასოფლელი, ბონდო კახოიძეც დაიღუპა. ამ ბრძოლებს შეეწირა თელაველი შიომღვდლიშვილიც. სანგარში ჭურვი ჩაუგდეს ქარაიას. დილით რომ ჩავედით, უკვე დაღუპული დაგვხვდნენ. ძალიან მძიმე სურათი იყო. ის ბიჭები მე და ჩემმა თანამებრძოლებმა ამოვიყვანეთ და ჯავშანმანქანაში ჩავასვენეთ. ჯარისკაცური ცხოვრება ადვილი არ არის, მაგრამ როდესაც შენი პასუხისმგებლობა გაცნობიერებული გაქვს, სიცოცხლესაც კი სხვანაირად უყურებ. - ამის შემდეგ ერაყის სამშვიდობო მისიაში მონაწილეობდით... - დიახ. სამშვიდობო მისიებში ყოფნას ყოველთვის თან ახლავს ემოციური ამბები, რადგან ორივე ქვეყანა, სადაც ქართველები ვიყავით, უმძიმეს სოციალურ პრობლემებს ებრძოდა. მოსახლეობა, განსაკუთრებით ქალები და ბავშვები, შიმშილობდნენ, მამაკაცები კი მიზერულ ფასად მუშაობდნენ. 2005 წელს ერაყში ასეთი რამ გადამხდა - ვორჰორსის ბაზის სასადილოდან გამოვედით და ის იყო, სპორტდარბაზისკენ უნდა წავსულიყავით, ხმამაღალი საუბარი, კამათი შემომესმა. სასადილოს კარებთან ჩოჩქოლი იყო. კართან ის არაბი მოსამსახურეები იდგნენ, ვინც ამერიკელების ნდობით სარგებლობდნენ და ბაზაში მუშაობდნენ. ეტყობა, სასადილოდ აპირებდნენ შესვლას, ზოგჯერ იქაც ჭამდნენ და სახლშიც მიჰქონდათ. რამდენიმე კაცი გაცხარებული კამათობდა. მათი ენა არ მესმოდა, მაგრამ დავინახე, როგორ გამოეყო მათ ერთი ტანდაბალი კაცი, დანარჩენებს რაღაც მიაძახა და კუთხეში აიტუზა. ჩემთან ერთად ჩემი მეგობარი გვანცელაძე იყო. კუთხეში საწყლად მიყუჟული კაცის დანახვაზე გულმა არ მოუთმინა - წამო, ვკითხოთ, რა მოუვიდათო. სხვა ქართველებიც წამოვიდნენ. ერთმა ჰკითხა, რაშია საქმე, რა მოგივიდაო?.. მან კარში მდგარ ამერიკელზე გვანიშნა, სასადილოში არ მიშვებს, არადა, მეც მშია და შინ ცოლი და ხუთი შვილი მელოდება, მათთვის საჭმელი უნდა წამეღოო. მეუბნება, ფეხსაცმლის გარეშე არ შეიძლება შესვლაო. ფეხზე ჩუსტები ეცვა. ხომ იცოდი, რომ არ შეიძლებოდა, სხვა რამე რატომ არ ჩაიცვიო, ჰკითხეს ბიჭებმა. სხვა არ მაქვსო, გვიპასუხა დარცხვენით. სერჟანტი კუპრაშვილი დაიხარა და ბათინკებზე თასმების შეხსნა დაიწყო. ამის ცოლ-შვილის ცოდვა სად წავიღოო, ფეხზე გაიხადა და ბათინკები არაბს მიაწოდა, ჩაიცვი და არ დაკარგო, ხომ ხედავ, გჭირდება, ახლა შენი ჩუსტები მომეცი, რომ კარვამდე მივიდეო. სიჩუმე ჩამოვარდა. ყველა ჩვენ გვიყურებდა. მისი საქციელი ჩვენთვისაც მოულოდნელი იყო. ისედაც პატარა არაბი, კიდევ უფრო დაპატარავებული იჯდა, კუპრაშვილმა ლამის ძალით გახადა ფეხზე. ჯერ გაუბედავი ტაშის ხმა გაისმა, მერე ტალღასავით გადაუარა ხალხს, კუპრაშვილს აღფრთოვანებული შეძახილები გამოაყოლეს... რამდენიმე დღის შემდეგ ის არაბი ისევ დაგვხვდა სასადილოს კართან, კუპრაშვილს მოკრძალებით გაუღიმა და რაღაც ნივთი მიაწოდა, ეს წყლის მათარა ჩემი ოჯახის საჩუქარი იყოს, გურჯოო, უთხრა და ყურებამდე გაღიმებულმა ცრემლები მოიწმინდა. იმ წლებში, როდესაც ერაყში წყლის პრობლემა ძალიან მწვავედ იდგა, წყლის სამგზავრო ჭურჭლის ჩუქებით ერაყელები უდიდეს პატივისცემას გამოხატავდნენ. ქართველების მიმართ ყოველთვის განსაკუთრებულ დამოკიდებულებას გამოხატავდნენ. ერთხელ ერაყელმა რომ გაიგო, ქართველი, გურჯი ვიყავი, პატარა ბიჭისგან, რომელიც სხვადასხვა ნივთს ყიდდა (იქ გარე ვაჭრობა ყველაზე გავრცელებული შემოსავლის წყაროა), 15 დოლარად სათვალე იყიდა და მაჩუქა, ჩემს სახელზე გქონდეთო... მას შემდეგ და არც მანამდე ის ერაყელი არასდროს მინახავს, მაგრამ, როგორც ჩანს, ქართველებს ამერიკელებისა და სხვა ეროვნების ადამიანებისგან არჩევდნენ. მისი საჩუქარი მართლაც დიდხანს ვატარე. - ახლა რას საქმიანობთ? - საქართველო წლების წინ დავტოვე. სხვა ქვეყანაში პატარა ბიზნესი მაქვს. არ მეგონა, თუ ჩემი ცხოვრება ასე წარიმართებოდა, რომ ქვეყნის დატოვება მომიწევდა, მაგრამ ასე მოხდა. ჯერჯერობით ასეა, შემდეგ, იმედია, რამე შეიცვლება.