„ოცნებას“ სურს ევროკავშირთან ინტეგრირება, ოღონდ თავისი პირობებით და ახლა ამაზე ვაჭრობს“
14 მაისს პარლამენტთან მიმდინარე აქციაზე მივიდნენ და მონაწილეებს სცენიდან სიტყვით მიმართეს ევროკავშირის წევრი რამდენიმე ქვეყნის პარლამენტების საგარეო საქმეთა კომიტეტების თავმჯდომარეებმა, მეორე დღეს კი ესტონეთის, ლიეტუვისა და ისლანდიის საგარეო საქმეთა მინისტრები "უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანონის" საწინააღმდეგო აქცია-მსვლელობას შეუერთდნენ. საგარეო საქმეთა მინისტრების ამ ჟესტს ხელისუფლების დიდი გაღიზიანება მოჰყვა... რას ნიშნავს ეს ყველაფერი, საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტებს, GIPA-ს პროფესორ თორნიკე შარაშენიძესა და იენის ფრიდრიხ შილერის უნივერსიტეტის მკვლევარ ბიძინა ლებანიძეს ვესაუბრეთ.
"შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ ამ კანონის შესახებ "ვენეციის კომისიის" შენიშვნებს მიიღებენ, ამით კი კომპრომისზე წასვლის განწყობას დააფიქსირებენ"
თორნიკე შარაშენიძე: - უმთავრესად ორ სამიზნეზეა საუბარი: ერთია ივანიშვილი, მეორე კანონის მიმღები დეპუტატები.
რაც შეეხება ივანიშვილს, შემთხვევითი არ არის, რომ კობახიძის პირით ამბობს, სანქცირებული ვარო. მუდმივად იმის ძახილი, ივანიშვილი სანქცირებულიაო, მიანიშნებს, რომ მას სანქციების არ ეშინია. ამასთან, ხომ ვიცით, რომ მას შემოსავლის მთავარი წყარო საქართველოში აქვს ბიზნესების სახით... ცხადია, მისთვის სასიამოვნო არ იქნება, სანქციებს თუ დაუწესებენ, რადგან ეს მისთვის ომის გამოცხადება იქნება, თორემ არა მგონია, ფინანსურად რამე დააკლდეს. მეორე საკითხია, ამ ეტაპზე დასავლეთი ომის გამოცხადებაზე არის წამსვლელი თუ არა. დასავლეთისთვის ძალიან საჩოთირო იქნება, ომი გამოუცხადოს ამ ფორმით ივანიშვილს. თუ "ოცნება" ხელისუფლებას შეინარჩუნებს, ასეთ შემთხვევაში დასავლეთი დამარცხებული გამოვა - ომი გამოუცხადე, ხელისუფლება მაინც შენარჩუნდა, ესე იგი, წააგე, ეს კი სერიოზული რისკია დასავლეთისთვის.
მეორე ვარიანტია დეპუტატებს სანქციები დაადონ, მაგრამ ის სანქციებიც რა იქნება? მათთვის მოგზაურობის შეზღუდვა? არა მგონია, ამის გამო უმრავლესობამ თავი მოიკლას, თუკი ამერიკაში ვერ ჩავლენ, მაგრამ მათ შვილებს თუ შეეხო, ეს უკვე პრობლემაა.
- როგორ ფიქრობთ, ვის მოიაზრებს "ოცნება" "გლობალური ომის პარტიად".
- კობახიძემ თქვა, რომ "გლობალური ომის პარტია" არ არიან აშშ და ევროკავშირი...
- მაშ, ვინ არის?
- გამორიცხვით თუ ვიმსჯელებთ, გამოდის, ბრიტანეთია ან ინდოეთი, ან ჩინეთი. სერიოზულად რომ ვიმსჯელოთ, ეს უკვე შანტაჟს ჰგავს, რომ ევროკავშირს სჭირდება საქართველო და ამით ვაჭრობენ. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ სომხეთი დაიძრა ევროპისკენ. ეს დიდწილად დამოკიდებულია იმაზე, თუ ჩვენ საით წავალთ. თუ საქართველო არ წავა ევროპისკენ, სომხეთსაც ჩაეკეტება გზა ევროპისკენ. როგორც ჩანს, ეს აძლიერებს "ოცნების" პოზიციას დასავლეთთან ვაჭრობაში.
- თუ დასავლეთმა აამოქმედა სანქციები, თუნდაც ძალიან მინიმალური, არ იქნება ქვეყნის კურსის ცვლილების დამადასტურებელი? მერე სავაჭროდ რაღა რჩება?
- მინიმალურ დონეზე სანქციების დაწესება არ იქნება ომის პირდაპირ გამოცხადება. ომის პირდაპირ გამოცხადება იქნება ივანიშვილის სანქცირება და ეს ომის პირველი ეტაპი იქნება. ამიტომაც კობახიძის ბრიფინგებიდან შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ კანონის შესახებ "ვენეციის კომისიის" შენიშვნებს ელოდებიან და მიიღებენ, ამით კი კომპრომისზე წასვლის განწყობას დააფიქსირებენ.
- ევროპის 4 ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრის აქციაზე მისვლას "ოცნების" ნეგატიური გამოხმაურება მოჰყვა. რეალურად მათი მისვლა რას ნიშნავს?
- ეს იყო ჟესტი, განსაკუთრებით ლიეტუვის მხრიდან, რომ ლიეტუვა ამ მთავრობასთან, პრინციპში, ურთიერთობას წყვეტს, შეიძლება ითქვას, პირდაპირ გადავიდა ამ მთავრობასთან ცივ ომზე. როდესაც შენ მთავრობის გვერდის ავლით მიმართავ ოპოზიციურად განწყობილი მოსახლეობის ნაწილს, ეს მტრული ნაბიჯია - ეს საერთაშორისო ურთიერთობების ანაბანაა.
- თუ "ქართულმა ოცნებამ" ამ ყველაფრის მერე მაინც შეინარჩუნა ხელისუფლება, საერთაშორისო ურთიერთობებში ჩვენი როლი როგორი იქნება?
- "ოცნებას" სურს ევროკავშირთან ინტეგრირება, ოღონდ თავისი პირობებით და ახლა ამაზე ვაჭრობს. ეს კანონიც ამის მიმანიშნებელია, კი ბატონო, ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრირების ერთგული ვრჩებით, მაგრამ ჩვენი პირობებითო, ამას აწვებიან, რაც, ცხადია, ევროკავშირში სულ უფრო და უფრო არ მოსწონთ, რადგან ევროკავშირში პატარა ქვეყანას თუ უნდა შესვლა, ანგარიში უნდა გაუწიოს ევროკავშირს, თორემ გერმანიის დონის რომ იყო, კარგად ჩაგეხუტებიან და შენს ჭკუაზე ივლიან.
- აშშ-ისგან რა უნდათ? როგორ გაგრძელდება ჩვენი ურთიერთობა, მით უმეტეს, სახელმწიფო დეპარტამენტმა უკვე თქვა, ურთიერთობას გადავხედავთო.
- ვნახოთ, რა მოხდება. ვფიქრობ, ო,ბრაიენის ვიზიტი ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. თუ არ ვცდები, სწორედ ამ ვიზიტის მერე თქვა კობახიძემ, მზად ვართ შესწორებები გავითვალისწინოთო. ვნახოთ, თუ წავიდნენ კომპრომისზე, ძალიან კარგი იქნება და თუკი არა, მაშინ კარგი დღე ნამდვილად არ გველის.
- არის შანსი, რომ სტრატეგიული პარტნიორობის შეთანხმება გაგვიუქმოს ამერიკამ?
- ეს თუ მოხდა, უფრო სიმბოლური იქნება, რადგან ამ სტრატეგიულ პარტნიორობას ჯერ ისეთი განსაკუთრებული რამ, რაც ჩვენ გაგვიხარდებოდა, სამწუხაროდ, არ მოჰყოლია. თავისუფლად შეიძლებოდა თავისუფალი ვაჭრობა და უვიზო მიმოსვლა გვქონოდა. თუმცა, ცხადია, პარტნიორობის გაწყვეტა ჩვენთვის ძალიან მძიმე იქნება. ეს რომც მოხდეს, არა მგონია, ამერიკამ შეწყვიტოს საქართველოში სამოქალაქო სექტორის დახმარება.
- განსაკუთრებით ამერიკაზე რატომ არიან გაღიზიანებული? შეიძლება ეს იყოს რუსეთის დავალების შესრულება?
- ჩემი აზრით, ეს დაიწყო შარშანდელი მიტინგების შემდეგ, სადაც ძალიან აქტიურობდნენ არასამთავრობო ორგანიზაციების ლიდერები. როგორც ჩანს, ამის უკან დაინახეს ამერიკის ხელი და იფიქრეს, რომ აშშ არასამთავრობოების ხელით ცდილობდა მათ დამხობას. სწორედ ამის მერე მოხდა აგენტების შესახებ კანონის ინიცირება. ცხადია, ომმაც გაამძაფრა აღქმები, ჩვენი ომში ჩათრევა უნდათო. ყველაფერი დაემატა ერთმანეთს, ერთად მოიხარშა და საბოლოოდ ეს სიგიჟე მივიღეთ.
- თქვენი აზრით, რუსეთს რა როლი აქვს ამ ყველაფერში?
- რუსეთს, რა თქმა უნდა, ამ კანონის მიღება გაუხარდება. ჩვენ კი დიდი ალტერნატივაც არ გვაქვს - ან დასავლეთი, ან ჩრდილოეთი და, თუკი დასავლეთს უარს ეუბნები და უპირისპირდები, ესე იგი, რუსეთისკენ მიდიხარ.
"ეს კანონი არის ის წითელი ნაჭერი, რაც შეგიძლია ევროკავშირს აუფრიალო"
ბიძინა ლებანიძე: - ამ ეტაპზე როგორც ამერიკელები, ასევე ევროპელები ცდილობენ როგორმე გადაარწმუნონ საქართველოს ხელისუფლება, ან შეარბილოს ეს კანონი, ან უკან გაიწვიოს და საბოლოოდ არ გადაუხვიოს დასავლურ კურსს. რაც შეეხება სხვა მესიჯებს, თუკი უკან არ დაიხევს "ქართული ოცნება", დადგება სანქციების საკითხი. თუმცა უნდა განვასხვაოთ ამერიკისა და ევროკავშირის მიდგომები. ამერიკას უფრო ადვილად შეუძლია სანქციები დაუწესოს საქართველოს ხელისუფლებას, რადგან მათ არ სჭირდებათ კონსენსუსი. ამიტომაც ამერიკამ უფრო მკაფიოდ გამოთქვა მზაობა სანქციების დაწესებაზე და ამას მოწმობს ო,ბრაიენის განცხადებაც. არა მგონია პირველ ეტაპზე ქვეყანას დაუწესონ სანქციები. ალბათ, უფრო პერსონალური სანქციები დაწესდება, ვიზებისა და ფინანსური შეზღუდვები. ევროსაბჭო ცდილობდა რეზოლუცია მიეღო საქართველოზე, მაგრამ უნგრეთის და სლოვაკეთის მთავრობებმა დაბლოკეს. შესაძლებელია სანქციებსაც იგივე ბედი ეწიოს და ისევ უნგრეთისა და სლოვაკეთის მთავრობებმა დაადონ ვეტო. ყველა ქვეყნის თანხმობა არ დასჭირდება, მაგალითად, უვიზო რეჟიმის დროებით შეჩერებას. ამისთვის საკმარისია ერთმა ქვეყანამ მაინც გააკეთოს ინიცირება და გადაწყვეტასაც არ სჭირდება კონსენსუსი. თუმცა სხვა საკითხია, გადადგამს თუ არა ევროკავშირი ამ ნაბიჯს ახლავე, რადგან ეს, ჯერ ერთი, ეწინააღმდეგება მათ მთავარ პრინციპს, არ დასაჯონ მოსახლეობა და პირველ რიგში შეეხოს ხელისუფლებასა და მთავრობას. ამიტომ მგონია, ასეთ რადიკალურ ნაბიჯს არ გადადგამენ. მეორე - დასავლეთი არ არის დაინტერესებული ამ ეტაპზე, რომ რადიკალურ ზომებს მიმართოს.
აშშ-საც და ევროკავშირსაც აქვთ იმედი, რომ საქართველოში ამ კრიზისს როგორმე მოაგვარებენ. შეიძლება წავიდნენ იმ დათმობაზე, რომ ეს კანონი ისე შერბილდეს, დიდად არ დააზიანოს საქართველოს დემოკრატიული განვითარება. ჯერ კიდევ აქვთ იმედი დასავლეთში, რომ შეიძლება ამ სიტუაციიდან ისე გამოსვლა, რომ საქართველო-ევროკავშირის ურთიერთობა ძალიან არ დაზარალდეს.
ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ძალიან ბევრი თავსატეხი აქვს როგორც აშშ-ს, ასევე ევროკავშირს და ამიტომ საქართველოში ვითარება არ არის ცენტრალური საკითხი, სადაც ევროპის ბედი წყდება, ამიტომ ცდილობენ ნაკლები რესურსის დახარჯვით ამ პრობლემის მოგვარებას. შესაბამისად, ეს პერიოდი იქნება მნიშვნელოვანი ამ ორმხრივ კომუნიკაციაში, რათა შეთანხმდნენ "ქართული ოცნება" და დასავლეთი.
- 4 ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრის აქციაზე მისვლამ ძალიან გააღიზიანა ხელისუფლება, ფაქტობრივად ლანძღვაზე გადავიდნენ?
- ასეთი ნეგატიური დამოკიდებულება ჰქონდათ იმიტომ, რომ მათი ბოლოდროინდელი მთელი მესიჯბოქსი აგებულია იმაზე, რომ საქართველომ უნდა შეინარჩუნოს სუვერენიტეტი, გარე ძალები არ უნდა ჩაერიონ საქართველოს შიდა საქმეებში. ეს არის მათი ნარატივი და საგარეო საქმეთა მინისტრების ამ ფორმით გამოჩენა, რა თქმა უნდა, ამ ნარატივს პირდაპირ ეწინააღმდეგება. თუმცა, თუ ევროპელების თვალით შევხედავთ, ეს ძალიან ნორმალური პროცესია. საქართველო ჯერ არ არის ევროკავშირის წევრი, მაგრამ გაწევრების სურვილი ხომ გვაქვს გამოთქმული და უნდა ესმოდეთ, რომ ევროკავშირში არ არსებობს სრული სუვერენიტეტი. ევროკავშირის, როგორც ინსტიტუტის მთავარი მახასიათებელია, რომ სახელმწიფოების სუვერენიტეტი გარკვეულწილად შეზღუდულია და დელეგირებულია ევროკავშირის ინსტიტუტებზე. შესაბამისად, თუ საქართველო გახდება ევროკავშირის წევრი, უნდა შევეგუოთ, რომ საქართველოს ხელისუფლებასაც მუდმივად მოუწევს ევროკომისიის აზრის გათვალისწინება. ეს არის ნორმალური მოდუსოპერანტი ევროკავშირში. მსგავსი კანონის მიღება შარშან ორბანმაც სცადა, მაგრამ ევროკომისიამ და ევროპის სასამართლომ უკან გააწვევინეს. დღეს "ოცნება" ამით მანიპულირებს, მაგრამ რეალურად ეს ნორმალური პოლიტიკური პროცესია, თუ გინდა იყო ევროკავშირის წევრი.
- ის, რომ საქართველოში განსაკუთრებული აპელირება ხდება სუვერენიტეტის დაცვაზე, ნიშნავს თუ არა, რომ საზოგადოებაში ევროკავშირის საწინააღმდეგო განწყობები ჩნდება?
- ცხადია, ასეთი ნარატივი ევროსკეპტიციზმის გაღვივებას უწყობს ხელს. შესაძლოა ეს წინასაარჩევნო სტრატეგიაც იყოს, რათა საკუთარი ამომრჩევლის კონსოლიდირება მოხდეს. რაც შეეხება იმას, საბოლოოდ გადადგამს თუ არა "ქართული ოცნება" ასეთ რადიკალურ ნაბიჯს, ბოლომდე წავა დასავლეთის წინააღმდეგ და გადავა ისეთი არალიბერალური აქტორების მხარეს, როგორიც არის რუსეთი და მასთან ერთად ჩინეთიც, ამას დრო გვაჩვენებს. ცხადია, ეს კანონი ეწინააღმდეგება დასავლეთთან დაახლოებას, მაგრამ მაინც არ არის საკმარისი ორბიტის რადიკალურად შეცვლაზე სალაპარაკოდ. შეიძლება ეს კანონი შიდა პოლიტიკაში ძალაუფლების განმტკიცებისთვის სჭირდებათ, რაც საბოლოოდ მაინც რუსეთთან მიგვიყვანს, მაგრამ არა ამ ეტაპზე.
- ევროკავშირში როგორია აღქმა, ეს კანონი "ოცნებას" ძალაუფლების განმტკიცებისთვის სჭირდება თუ რეალურად არის კურსის შეცვლისთვის გადადგმული ერთი ნაბიჯი?
- მგონი, ეს ორი პროცესი ერთმანეთთან კავშირშია და დასავლეთიც ასე ხედავს. ეს მხოლოდ საქართველოში არ ხდება, იგივე ითქმის სერბეთზეც, რომელიც ასევე ევროკავშირის წევრობის კანდიდატია, უნგრეთიცა და სლოვაკეთიც ევროკავშირის წევრები არიან.
- თუკი მაინც არ მოხდება ამ კანონის მოდიფიცირება ან არ გაუქმდება, საერთაშორისო საზოგადოებისგან რა არის მოსალოდნელი?
- ჩემი აზრით, შეიძლება სანქციები დააწესონ, მათ შორის ამერიკამაც, მაგრამ საბოლოოდ არ გაწყვეტენ კავშირს საქართველოს ხელისუფლებასთან და არ გადადგამენ რადიკალურ ნაბიჯებს არჩევნებამდე, დაელოდებიან მოვლენების განვითარებას, როგორ მივა ქვეყანა არჩევნებამდე და როგორ ჩატარდება, ვის აირჩევენ. ევროკავშირმა უვიზო რეჟიმის შეჩერების გარდა, შეიძლება სხვა მნიშვნელოვანი სანქცია ვერ დააწესოს იმის გამო, რომ ევროსაბჭოში უნგრეთი და სლოვაკეთი დაბლოკავენ. თუმცა ესეც ვაჭრობის საგანია და, ბოლოს და ბოლოს, თუ ძალიან მოინდომებენ, მათაც დაითანხმებენ და მაინც დააწესებენ. თუმცა, ვიმეორებ, არა მგონია, არჩევნებამდე ეს მოინდომონ. თუ ძალიან დაიძაბება აქ სიტუაცია და ძალიან თავზე გავიდა "ქართული ოცნება", მერე შეიძლება სანქციებს ველოდოთ. თუკი არჩევნები გაყალბდება, რა თქმა უნდა, მკაცრი რეაგირება იქნება და მათ შორის, ევროკავშირის და ამაში უკვე ვერც უნგრეთი და სლოვაკეთი შეუშლიან ხელს. თუ არ გაყალბდა და "ქართული ოცნება" მაინც დარჩა ხელისუფლებაში, რა თქმა უნდა, ევროკავშირის რეაგირება ნაკლებად მკაცრი იქნება. სადამსჯელო სანქციები არ იქნება. არ დააწესებენ იმის გამო, რომ ცუდი კანონი მიიღეს, მაგრამ ამის მიუხედავად, მოსახლეობამ მაინც დაუჭირა მხარიო. ამიტომაც ბევრი რამ არის დამოკიდებული მოსახლეობაზე და იმაზე, თუ რამდენად ავტორიტარულად იმოქმედებს "ქართული ოცნება".
- თუკი ხელისუფლებაში დარჩებიან, გაწევრებაზე მოლაპარაკების დაწყების შანსი რამდენად რჩება?
- ამის შანსი მაინც არ იქნება, რადგან ეს კანონი პირდაპირ ეწინააღმდეგება ევროკავშირში გაწევრების პროცესს და ეს მკაფიოდ ითქვა. ეს კანონი არის ის წითელი ნაჭერი, რაც შეგიძლია ევროკავშირს აუფრიალო. პრინციპის საკითხიც არის, რომ შემდეგ ეტაპზე არ გადაგვიყვანონ.
რუსა მაჩაიძე