"პროცესი ესკალაციისკენ მიდის, მაგრამ...2003 წლის სცენარის განვითარების საფუძველი არ არსებობს" - ექსპერტის ანალიზი: როგორ განვითარდება პოლიტიკური კრიზისი
გთავაზობთ ეპიზოდს ექსპერტ ვახტანგ ძაბირაძის ინტერვიუდან, რომელიც "კვირის პალიტრის" 25 ნოემბრის ნომერში გამოქვეყნდა.
- რთული სიტუაცია კი არის, მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ ისეთი მძაფრი კრიზისია, ამან შეიძლება დიდი ძვრები გამოიწვიოს-მეთქი. თუმცა ვითარება ნამდვილად რთულია და პროცესი ესკალაციისკენ მიდის. ალბათ, ამ კვირის დამდეგს პროტესტის პიკი იქნება, შემდეგ კი სიტუაცია როგორ დალაგდება, ძნელი სათქმელია. ეს ბევრ ფაქტორზეა დამოკიდებული. დამოკიდებულია იმაზე, ოპოზიცია რას იზამს. რაც მთავარია, ამ კვირაში ევროკავშირიდან ტექნიკური კომისია ჩამოდის და ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება მისი შეფასება, რათა შემდეგ მეტ-ნაკლებად დალაგდეს პოლიტიკური პროცესი ქვეყანაში. დასავლეთშიც ჩამოყალიბდება პოზიცია, ვნახავთ, რა გადაწყვეტილებას მიიღებენ ჩვენი პარტნიორები. ამასთან,
როგორც ჩანს, არც ოპოზიციაშია ერთობა, რადგან გახარია ჯერ არ არის მზად, რომ მანდატები დატოვოს, დანარჩენები კი მზად არიან. ამიტომ დღეს ძნელია პროგნოზირება, როგორ განვითარდება მოვლენები. მე ერთი რამ შემიძლია ვთქვა - 2003 წლის სცენარის განვითარებისთვის საფუძველი და მზაობა ახლა არ არსებობს.
- რატომ? ოპოზიცია როგორც ამბობს, გაყალბება ახლა უფრო მასშტაბური იყო.
- 2003-ში იყო პირდაპირ ბიულეტენების ჩაყრა, ძალადობა, ამომრჩევლები სიებში საკუთარ თავს ვერ პოულობდნენ და ა.შ., ეს ცნობილი გახდა მთელი საზოგადოებისთვის. ვიზუალურად იყო ცხადი, რომ ხელისუფლება დიდ გაყალბებაზე წავიდა. იყო კიდევ ერთი ფაქტორი - მაშინ ოპოზიცია მეტ-ნაკლებად ერთიანი იყო როგორც პოლიტიკურად, ასევე ოპოზიციური საზოგადოებით. დღეს ვითარება სხვანაირია.
გასაგებია, რომ დაირღვა ფარულობის პრინციპი, მაგრამ დგება ერთი საკითხი - კი ბატონო, ფარულობის პრინციპი დაირღვა, მაგრამ ამან გავლენა მოახდინა ამომრჩეველზე? ჯერ ერთი, ფარულობის პრინციპის დარღვევაც დაფიქსირდა მას შემდეგ, რაც ამ პროცესებმა ჩაიარა... ეს საკითხი იმავე დღეს რომ დასმულიყო, ვითარება სხვაგვარი იქნებოდა. გარდა ამისა, საარჩევნო პერიოდშიც და არჩევნების დღესაც იყო შეხლა-შემოხლა, მაგრამ გაცილებით ნაკლები, ვიდრე წინა არჩევნების პერიოდებში. იმის თქმა მინდა, რომ ოპოზიცია და საზოგადოების გარკვეული ნაწილი, ის, ვინც მეტ-ნაკლებად პოლიტიკურ პროცესებშია ჩართული, კი ხვდება, რომ არჩევნები გაყალბდა და სამართლებრივადაც ასეა, მაგრამ საზოგადოება ვერ აცნობიერებს ამას, ოპოზიციის ვალი კი სწორედ ის იყო, რომ მისთვის ეს ეჩვენებინა. ცესკოს დღევანდელ მონაცემებს თუ შევხედავთ და შევადარებთ 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებს, დაახლოებით ასეთივე ვითარება იყო.
ოპოზიციის კანდიდატმა მაშინ 900 ათასამდე ხმა აიღო, მილიონამდე - ზურაბიშვილმა. მაინც იმუშავა შუაშისტურ ამომრჩეველზე იმან, რომ არ შეიქმნა მძლავრი შუაშისტური დაჯგუფება - ანუ ამომრჩეველი დადგა ისევ იმ მოცემულობის წინაშე, რომ "ნაცმოძრაობის" ორი ფრთა უფრო მძლავრია, ვიდრე ხაზარაძე-გახარია. ისინი რომ გაერთიანებულიყვნენ, მაშინ შესაძლებელი იყო ხმები ცოტა სხვაგვარად გადანაწილებულიყო და შუაშისტური ამომრჩეველი "ოცნებისკენ" კი არა, ოპოზიციისკენ წასულიყო.
- თქვენი შეფასებით, მანდატებზე წინასწარ უარის თქმა შეცდომა იყო? მით უმეტეს, ცესკოს მოსთხოვეს ეს. არადა, ცესკოს ამის უფლება არა აქვს, რაც, ცხადია, "ოცნებამ" ისევ ოპოზიციის საწინააღმდეგოდ გამოიყენა.
- პრობლემა პარლამენტში არშესვლა კი არ არის, არამედ ის, მერე რა უნდა გააკეთო? ეს აქვს გააზრებული ოპოზიციის იმ ნაწილს, რომელიც პარლამენტში შესვლაზე უარს ამბობს? კარგი, არ შედიან პარლამენტში, მაგრამ ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებში მონაწილეობას მიიღებენ? ეს არჩევნები მომავალ წელსაა და ამ ცესკოს პირობებში იღებენ მონაწილეობას? თუ ეს არ იცი, მაშინ, მოდი, ჯერ ეს გაიაზრე, რადგან ასე მარტივად არ იქნება საქმე.
კი, ჩვენი პარტნიორები არჩევნებს არ აღიარებენ, მაგრამ არც ის უთქვამთ, არალეგიტიმური არჩევნებიაო. საბოლოო გადაწყვეტილება არ არის მიღებული და ამიტომ, როდესაც ტაქტიკურ გადაწყვეტილებას იღებ და ამის სტრატეგიაში განვითარებას ვერ ხედავ, ძალიან რთულია მოქმედება. იგივე სიტუაცია იყო 2008 წელს და მივიღეთ ის, რომ ოპოზიცია, ფაქტობრივად, განულდა. ლიდერის პრობლემა მაშინაც იდგა და დღესაც დგას.
თითქოს ოპოზიციაში ლიდერი ბევრია, მაგრამ გამორჩეული არც ერთი არ არის. რაც მთავარია, ოპოზიცია არ მუშაობს, რომ ლიდერი შექმნას. ძველი "ნაცმოძრაობა" ისევ სააკაშვილს მისტირის, მეორე რას აკეთებს, გაუგებარია და ა.შ. ასეთ ვითარებაში საკოორდინაციო ცენტრი ხომ მაინც უნდა შექმნილიყო.
ბევრი თემაა, რომელთა განხილვა ოპოზიციას არ სურს ან ვერ ხვდება, რომ ეს გადასაწყვეტი და გასაკეთებელია.
ამასთან, არ ვიცით ჩვენი პარტნიორების პოზიცია. ასეთი სუსტი ოპოზიცია თითქმის არასდროს ყოფილა. ამიტომ ახლა ჰაერივით საჭიროა, რომ ოპოზიციამ მარტო აქ კი არა, ტანდემში იმუშაოს ჩვენს პარტნიორებთან ერთად, წინასწარ გათვალოს ნაბიჯები, რას აპირებს და როგორ.
- ლიდერის პრობლემა ახსენეთ და, ბოლო დღეებში "ნაცებისგან" წამოვიდა მესიჯი, რომ დასავლეთმა არ იცის, ოპოზიციაში ვის ელაპარაკოს, მაგრამ ამით, როგორც ჩანს, ისევ სააკაშვილის თემის გააქტიურებას ცდილობენ... მეორე მხრივ, ხაზარაძე ცდილობს ე.წ. ალტერნატიული პარლამენტის შექმნით, ასე ვთქვათ, მომლაპარაკებლის ფუნქცია აიღოს. როდესაც ამ სიტუაციაში ყველა პირადი ინტერესით მოქმედებს, სადამდე მიიყვანს ეს პროცესს?
- სახალხო პარლამენტის იდეა გავიგე, მაგრამ რა ფუნქცია ექნება?
2007 წელს მე დაახლოებით ასეთ რაღაცას ვთავაზობდი მაშინდელ ოპოზიციას, მაგრამ მაშინ ისინი პარლამენტში იყვნენ. ვთავაზობდი, რომ "ნაციონალებთან" ერთად კი არა, გვერდით დარბაზში პარალელურად ჩაეტარებინათ სხდომა, რათა საზოგადოებას დაენახა, რა განსხვავება იყო "ნაცმოძრაობის" პარლამენტართა და ოპოზიციონერ პარლამენტარებს შორის.
ალტერნატიული პარლამენტის მოწვევაზე რომ ლაპარაკობენ, სხვა თუ არაფერი, ისიც ხომ მნიშვნელოვანია, ამ ალტერნატიული პარლამენტის წევრები ვინ იქნებიან. რომ ამბობენ, ისინი, ვინც ბარიერი გადალახაო, ეს ხომ იმას ნიშნავს, რომ ამ არჩევნების შედეგებს აღიარებ? თუ იგივე ხალხი არ შედის, მაშინ როგორ უნდა დაკომპლექტდეს?
დღეს ძალიან რთული ვითარებაა. "ქართული ოცნება" ვინმეს მოგვწონს თუ არა, არც ისე გულუბრყვილოები არიან, როგორც ოპოზიციას ჰგონია. ფული არ აკლიათ, ჰყავთ მრჩევლები, სწავლობენ სოციალურ ვითარებას, ამუშავებენ მესიჯებს და ისე უშვებენ, რასაც მათთვის ძალიან კარგი შედეგები მოაქვს.
გახარიამ განაცხადა, არ შევდივარო, პარლამენტში თუ არ შედიხარ, არალეგიტიმურობაზე ლაპარაკობ და მანდატებზე უარს არ ამბობ, მაშინ გამოდის, პარლამენტის წევრი ხარ, მაგრამ ბოიკოტის რეჟიმში და ესეც ხომ ირიბად აღიარებაა?
გახარიას იმაში კი ვეთანხმები, რომ არც ერთი ლიდერი, რომელიც გარეთ ზის ან ციხეში, საზოგადოებისთვის მისაღები არ არის. ამიტომ, რაც არ უნდა ეცადონ, საზოგადოებას ლიდერს ვერ უკარნახებენ.
ერთი მომენტიც საინტერესოა - სააკაშვილის პარტია ოპოზიციიდან მეორე ადგილზე გავიდა, მაგრამ, როგორც ჩანს, ეს ლიდერი ისე ვეღარ ლიდერობს თუნდაც იმ ამომრჩეველში, რომელიც მხარს უჭერს ამ წლების განმავლობაში, და რაც დრო გავა, ეს ვითარება უფრო შეიცვლება.
- ამ კვირაში წინ წამოიწია, ასე ვთქვათ, "ოცნების" მიერ ოპოზიციასთან შესაძლო გარიგების თუ ცალკეული პირის მოსყიდვა-გადაბირების თემამ. არის შანსი, რომ ოპოზიციიდან თუნდაც ცალკეული პირები შევიდნენ პარლამენტში და ამას რა შედეგი მოჰყვება?
- გადაბირებას, რა თქმა უნდა, შეეცდებიან.
მეტიც, როცა ვფიქრობდი, რომ "ქართული ოცნება" 50%-ს ვერ აიღებდა და დასჭირდებოდა ოპოზიციური ხმები, მაშინაც ვფიქრობდი, ათიოდე მანდატი თუ დასჭირდა, გადაიხდის ივანიშვილი ამ ათ მილიონს და ათი დეპუტატი კი მოიძებნება-მეთქი.
ახლაც, რა თქმა უნდა, იქნება ამ მიმართულებით მუშაობა, თუმცა არც ისეა საქმე, რომ ვთქვათ, ერთპარტიული პარლამენტია და რაში სჭირდება გადაბირებაო? გახარია არ მიიღებს მანდატების დატოვების გადაწყვეტილებას და პარლამენტი არ იქნება ერთპარტიული, შევლენ თუ არა.
ოპოზიცია რთულ ვითარებაშია - არ შევლენ პარლამენტში და, მაშინ უნდა იცოდნენ, ეს ოთხი წელი ქუჩაში რა უნდა აკეთონ. ასე რომ, ოპოზიცია რთული არჩევანის წინაშეა.