5 მნიშვნელოვანი ფაქტი, რაც „დათა თუთაშხიას“ ეკრანიზაციაზე უნდა იცოდეთ
„დათა თუთაშხია“ - ქართული სატელევიზიო მხატვრული ფილმია, რომელმაც არამარტო საბჭოთა კავშირში, არამედ საერთაშორისო სცენაზე დიდი გამოხმაურება დაიმსახურა. ფილმი, რომელიც გადაღებულია ჭაბუა ამირეჯიბის რომანის მიხედვით, ნამდვილ კინო-შედევრად იქცა.
„დათა თუთაშხიას“ მთავარი სათქმელი ადამიანის პიროვნული თავისუფლების, სოციალური პასუხისმგებლობისა და მორალური არჩევანის ურთიერთმიმართებაა. დათა თუთაშხია, როგორც მთავარი გმირი, მუდმივად ეძებს ცხოვრების იმ გზას, რომელიც ადამიანის ღირსებას, სამართლიანობასა და თავისუფლებას შეუნარჩუნებს. მისი ცხოვრება ორ ფუნდამენტურ მხარეს შორის მერყეობს: ერთი მხრივ, კანონიერებასა და წესრიგს, რომელიც ხშირად უსამართლობასა და ძალადობას ეფუძნება, და მეორე მხრივ, კანონგარეშე თავისუფლებას, რომელიც თავისი ბუნებით უფრო სამართლიანობისკენ არის მიდრეკილი, მაგრამ ხშირად იზოლაციას და კონფლიქტს იწვევს.
გაეცანით 5 მნიშვნელოვან ფაქტს, რომელიც ფილმის ეკრანიზაციის პროცესს და მის მემკვიდრეობას უკავშირდება:
1. უდიდესი პასუხისმგებლობა: წიგნის ეკრანიზაციის სირთულეჭაბუა ამირეჯიბის რომანი „დათა თუთაშხია“ 1971-1972 წლებში ჟურნალ „ცისკარში“ გამოქვეყნდა და დაუყოვნებლივ გახდა პოპულარული. მისი ეკრანიზაციის იდეა ქართული კინოსთვის დიდი გამოწვევა იყო. რეჟისორებმა - გიგა ლორთქიფანიძემ და გიზო გაბესკირიამ ამ ამოცანის გადასაჭრელად განსაკუთრებული მიდგომა შეიმუშავეს. მათ ერთი ამოსუნთქვით, ორ წელიწადნახევარში შექმნეს შვიდსერიიანი ფილმი, რაც მაშინ უპრეცედენტო შემთხვევა იყო.
2. მსახიობების უნიკალური არჩევანირეჟისორებმა თავიდანვე გადაწყვიტეს, რომ მთავარი როლი, დათა თუთაშხია - ოთარ მეღვინეთუხუცესს უნდა ეთამაშა. მიუხედავად იმისა, რომ სამხატვრო საბჭო ამას წინააღმდეგობას უწევდა, რეჟისორმა თავისი გადაწყვეტილება ბოლომდე დაიცვა. საინტერესოა, რომ თენგიზ არჩვაძე, რომელიც მუშნი ზარანდიას როლს ასრულებდა, თავიდან დათას როლისთვისაც განიხილებოდა, თუმცა საბოლოოდ ეს არჩევანი იდეალურად შეესაბამა ფილმის სიუჟეტს.
3. ვინ იყო სინამდვილეში დათა თუთაშხია? ბევრმა არ იცის, რომ დათა თუთაშხია მხოლოდ ლიტერატურული პერსონაჟი არ არის და მისი პროტოტიპი რეალური ადამიანი - გუძა შელია გახლდათ. გუძა შელია, კაზას ძე, დაიბადა წალენჯიხის რაიონის სოფელ საჩინოში მეჯოგის ოჯახში. გვარი „თუთაშხია“ (მეგრულად „ორშაბათს“ ანუ „მთვარის დღეს“ აღნიშნავს) მეჯოგეების ტრადიციასთან ასოცირდება, რომელთაც ძროხების ჯიშების გამოყვანა და აბრაგობა ერთდროულად ერქმეოდათ.
გუძა შელია საშუალოზე მაღალი, ლურჯთვალება და შავ ჩოხაში გამოწყობილი ძლიერი აღნაგობის ადამიანი იყო, რომელიც ხშირად იცვლიდა ცხენებს. მისი ცხოვრების გზა აბრაგობასა და სამართლიანობისთვის ბრძოლას მოიცავდა. მისი ისტორია მჭიდროდ იყო დაკავშირებული ოჯახურ დრამებთან, განსაკუთრებით დისა — ელეს გამო, რაც მის მორალურ და ცხოვრებისეულ არჩევანს განსაზღვრავდა.
გუძას აბრაგული ცხოვრება შეუქცევად ტრაგედიაში გადაიზარდა, როდესაც მისი წინააღმდეგ გამიზნული მტრული ჭორები ხალხში დაუფასებლობის გრძნობას აღვივებდნენ. საბოლოოდ, მისი ბედი საბჭოთა მმართველობის ჩარევის შედეგად გაურკვევლად დასრულდა. თუმცა, თუთაშხიას რეალური სიკვდილის ფაქტი ვერავინ დაადასტურა, და არსებობს ლეგენდა, რომ ის თურქეთში გაიქცა.
გუძა შელიას ცხოვრება შთააგონებელი გახდა ჭაბუა ამირეჯიბისთვის, რათა შეექმნა დათა თუთაშხიას, როგორც იდეალური ქართველი აბრაგის სახე — თავისუფლების, ღირსებისა და სამართლიანობის სიმბოლო.
4. სიღრმისეული სცენარი და დრამატული სცენები„დათა თუთაშხია“ შეიცავს რამდენიმე სცენას, რომლებიც ფილმში არ არის ნაწარმოებიდან პირდაპირ გადმოტანილი. მაგალითად, დათასა და მუშნის შეხვედრის სცენა სადგურის რესტორანში რეჟისორების სრული იმპროვიზაცია იყო, რაც ჭაბუა ამირეჯიბსაც ძალიან მოეწონა. ამ სცენამ დიდი როლი ითამაშა მწერალსა და გადამღებ ჯგუფს შორის ნდობის გაძლიერებაში.
5. ფილმის საერთაშორისო და ეროვნული აღიარებაფილმს დიდი მოწონება ხვდა წილად არა მარტო საქართველოში, არამედ მთელ საბჭოთა კავშირში. „დათა თუთაშხია“ საკავშირო ტელევიზიაზე ნაჩვენები იყო და სამჯერ მიიღო საკავშირო სახელმწიფო პრემია. ფილმის პოპულარობა იმდენად მაღალი იყო, რომ მაყურებლები რეჟისორებს ფილმის გაგრძელებასაც სთხოვდნენ.
„დათა თუთაშხია“ ქართული კინოს ისტორიის ნამდვილი მარგალიტია, რომელიც გამოხატავს ეროვნული ხასიათის, ისტორიისა და ფილოსოფიური სიღრმის სინთეზს. მისი ეკრანიზაციის პროცესმა აჩვენა, რომ ქართულ კინოს შეუძლია მსოფლიო დონის შედევრების შექმნა. დღესაც ეს ფილმი მაყურებლისთვის შეუცვლელი შთაბეჭდილებების წყაროდ რჩება. გამომცემლობა „პალიტრა L“ ჭაბუა ამირეჯიბის ლეგენდარულ რომანს ორტომეულად გამოსცემს. პირველი ტომი „ბიბლუსის“ ქსელში ხელმისაწვდომი იქნება 16 დეკემბრიდან და მის შეძენას 14 ლარად შეძლებთ. წიგნის ილუსტრაციები ეკუთვნის რევაზ თარხანმოურავს.
შეგახსენებთ, რომ ჭაბუა ამირეჯიბის რომანის „დათა თუთაშხია“ სიუჟეტი ვითარდება XIX საუკუნის ბოლოსა და XX საუკუნის დასაწყისში, რუსეთის იმპერიის მმართველობის დროს. ეს პერიოდი ხასიათდება ქართული ტრადიციებისა და ცხოვრების წესის მკვეთრი დაპირისპირებით იმპერიული ძალადობისა და კანონის უხეშობის მიმართ. დათა თუთაშხიას, როგორც აბრაგის, პერსონა ეფუძნება იმ დროის რეალურ მოვლენებს, როცა კანონგარეშე ადამიანები სიმბოლურად ეწინააღმდეგებოდნენ ჩაგვრას და უსამართლობას.
R