რატომ გაიზარდა თანამედროვე მკითხველის ინტერესი დისტოპიური ჟანრის ლიტერატურაზე - კვირის პალიტრა

რატომ გაიზარდა თანამედროვე მკითხველის ინტერესი დისტოპიური ჟანრის ლიტერატურაზე

ბოლო წლებ­ში დის­ტო­პი­უ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რის მი­მართ ინ­ტე­რე­სი საგ­რძნობ­ლად გა­ი­ზარ­და. ეს ჟან­რი, რო­მე­ლიც ხში­რად წარ­მო­ა­ჩენს სო­ცი­ო­პო­ლი­ტი­კურ სის­ტე­მებს უკი­დუ­რე­სო­ბამ­დე მი­სულ ფორ­მებ­ში, თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბის გა­მოწ­ვე­ვებ­თან შე­უ­სა­ბა­მო­ბა­ში მყო­ფი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის კრი­ტი­კას, აშ­კა­რად რე­ზო­ნანსს პო­უ­ლობს თა­ნა­მედ­რო­ვე მკი­თხვე­ლებ­ში.

მსოფ­ლი­ო­ში დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის მი­მართ ნდო­ბის ვარ­დნამ, ტი­რა­ნი­ას­თან შე­ხე­ბის შიშ­მა და ულტრა­მე­მარ­ჯვე­ნე პო­ლი­ტი­კის აღ­ზე­ვე­ბამ დის­ტო­პი­ურ ლი­ტე­რა­ტუ­რას კი­დევ უფრო მეტი აქ­ტუ­ა­ლო­ბა შეს­ძი­ნა. ასეთ წიგ­ნებ­ში მკი­თხვე­ლი არა მხო­ლოდ სა­ინ­ტე­რე­სო სი­უ­ჟე­ტებს პო­უ­ლობს, არა­მედ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­საც, გა­ა­ნა­ლი­ზოს დღეს არ­სე­ბუ­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი და სო­ცი­ა­ლუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა.

მო­თხოვ­ნა­დი ლი­ტე­რა­ტუ­რა ტი­რა­ნი­ა­სა და დე­მოკ­რა­ტი­ა­ზე

ბოლო დრო­ის ბესტსე­ლე­რე­ბი, რო­გო­რე­ბი­ცაა ჯორჯ ორუ­ე­ლის "1984“ , „ცხო­ვე­ლე­ბის ფერ­მა“ და მარ­გა­რეტ ეტ­ვუ­დის „მხევ­ლის წიგ­ნი“, კვლავ ბრუნ­დე­ბი­ან ყუ­რა­დღე­ბის ცენ­ტრში. ეს წიგ­ნე­ბი ხაზს უს­ვა­მენ თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვა­სა და ტო­ტა­ლი­ტა­რიზ­მის საფრ­თხე­ებს, რაც დღე­ვან­დე­ლი გა­მოწ­ვე­ვე­ბის ფონ­ზე მკი­თხვე­ლის­თვის უაღ­რე­სად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია.

mxevlis-46908-1733824621.jpg

გარ­და ამი­სა, ისე­თი წიგ­ნე­ბი, რო­გო­რი­ცაა ტი­მო­თი სნა­ი­დე­რის “ტი­რა­ნია“, პო­პუ­ლა­რუ­ლია პო­ლი­ტი­კუ­რი დის­კუ­სი­ე­ბის სივ­რცე­ში, გან­სა­კუთ­რე­ბით იმ სა­კი­თხებ­ზე, რომ­ლე­ბიც დე­მოკ­რა­ტი­ის დაც­ვა­სა და მისი საფრ­თხე­ე­ბის გა­აზ­რე­ბას ეხე­ბა.

მარ­გა­რეტ ეტ­ვუ­დის „მხევ­ლის წიგ­ნი“ არის დის­ტო­პი­უ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სა­ინ­ტე­რე­სო გა­მოკ­ვლე­ვა, სა­დაც ქალ­თა უფ­ლე­ბე­ბი და თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბი ჩა­მორ­თმე­უ­ლია რე­ლი­გი­უ­რი და პო­ლი­ტი­კუ­რი კონ­ტრო­ლის ქვეშ. რო­მა­ნი, რო­მე­ლიც ვი­თარ­დე­ბა გი­ლე­ა­დის გა­მო­გო­ნილ რეს­პუბ­ლი­კა­ში, ოს­ტა­ტუ­რად ასა­ხავს ერთი ქ ალის, ფრე­დი­სას ცხოვ­რე­ბას, რო­მე­ლიც ცხოვ­რობს სამ­ყა­რო­ში, სა­დაც ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლო­ბა და წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბა სა­ში­შიც არის და აუ­ცი­ლე­ბე­ლიც. ეტ­ვუ­დის შემ­ზა­რა­ვი ნა­რა­ტი­ვი ემ­სა­ხუ­რე­ბა მკვეთრ გაფრ­თხი­ლე­ბას დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბის სი­სუს­ტე­ზე და შე­უ­მოწ­მე­ბე­ლი ავ­ტო­რი­ტა­რუ­ლი რე­ჟი­მე­ბის სა­შიშ­რო­ე­ბის შე­სა­ხებ, რაც მას ღრმად აქ­ტუ­ა­ლურს ხდის გენ­დერუ­ლი უფ­ლე­ბე­ბი­სა და პო­ლი­ტი­კუ­რი ექ­სტრე­მიზ­მის შე­სა­ხებ თა­ნა­მედ­რო­ვე დის­კურ­სის­თვის.

orueli-46874-1733824621.jpg

ფე­მი­ნიზ­მმა, რო­გორც პო­ლი­ტი­კუ­რი და სო­ცი­ა­ლუ­რი მოძ­რა­ო­ბამ, ახა­ლი ენერ­გია შეს­ძი­ნა ლი­ტე­რა­ტუ­რულ ბა­ზარს.

ულტრა­მე­მარ­ჯვე­ნე პო­ლი­ტი­კა ლი­ტე­რა­ტუ­რის ცენ­ტრში

ულტრა­მე­მარ­ჯვე­ნე იდე­ო­ლო­გი­ე­ბი­სა და მათი გავ­ლე­ნის გა­აზ­რე­ბა ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი სივ­რცის ახალ მი­მარ­თუ­ლე­ბად იქცა. წიგ­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც ამ სა­კი­თხებს აკ­რი­ტი­კე­ბენ ან მათ პო­ტენ­ცი­ურ საფრ­თხე­ებს გა­ნი­ხი­ლა­ვენ, მკი­თხველ­თა და­ინ­ტე­რე­სე­ბის სა­გა­ნი გახ­და. ასე­თი ლი­ტე­რა­ტუ­რა აჩ­ვე­ნებს, რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა ტი­რა­ნი­ა­სა და ულტრა­მე­მარ­ჯვე­ნე იდე­ო­ლო­გი­ებს საფრ­თხე შე­უქ­მნას დე­მოკ­რა­ტი­ულ ღი­რე­ბუ­ლე­ბებს.

ჯორჯ ორუ­ე­ლის უკ­ვდა­ვი კლა­სი­კა: „1984“ და „ცხო­ვე­ლე­ბის ფერ­მა“ დის­ტო­პი­უ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რის უკ­ვდა­ვი ნი­მუ­შე­ბია, რომ­ლე­ბიც დღემ­დე ინარ­ჩუ­ნე­ბენ აქ­ტუ­ა­ლო­ბას. „1984“ – ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბე­ბი­სა და თა­ვი­სუფ­ლე­ბის ჩახ­შო­ბის სა­ზა­რე­ლი ხედ­ვა, მკი­თხველს ტო­ტა­ლი­ტა­რუ­ლი რე­ჟი­მის ხა­სი­ათს და­ა­ნახ­ვებს. რო­მან­ში ასა­ხუ­ლი „დიდი ძმის“ სიმ­ბო­ლო თა­ნა­მედ­რო­ვე დის­კუ­სი­ებ­ში ტი­რა­ნი­ის კრი­ტი­კის უც­ვლელ ნა­წი­ლად იქცა. „ცხო­ვე­ლე­ბის ფერ­მა“, რო­მე­ლიც ალე­გო­რი­უ­ლად გა­ნი­ხი­ლავს ძა­ლა­უფ­ლე­ბი­სად­მი და­უ­ო­კე­ბელ წყურ­ვილს და მის დამ­ღუპ­ველ შე­დე­გებს, თა­ნა­მედ­რო­ვე პო­ლი­ტი­კის პა­თო­ლო­გი­ურ თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბებს იდე­ა­ლუ­რად გა­მო­ხა­ტავს. ორი­ვე ნა­მუ­შე­ვა­რი მკი­თხველს უჩ­ვე­ნებს, რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა პო­ლი­ტი­კუ­რი სის­ტე­მე­ბი ადა­მი­ა­ნებ­ზე კონ­ტრო­ლის და­წე­სე­ბა­სა და მათ და­სუს­ტე­ბა­ზე იყოს ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი.

დის­ტო­პი­უ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რის მო­მა­ვა­ლი

screenshot-2024-12-10-134959-1733824595.png

დის­ტო­პი­უ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რის წარ­მა­ტე­ბა იმა­ზე მე­ტყვე­ლებს, რომ მკი­თხვე­ლე­ბი არა­მარ­ტო გა­სარ­თობ ტექ­სტებს ეძე­ბენ, არა­მედ სიღ­რმი­სე­ულ ანა­ლიზ­საც, რო­მე­ლიც თა­ნა­მედ­რო­ვე პრობ­ლე­მე­ბის გა­აზ­რე­ბა­ში ეხ­მა­რე­ბათ. სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სწრა­ფად ცვა­ლე­ბა­დი დი­ნა­მი­კა კი­დევ უფრო მე­ტად გა­აძ­ლი­ე­რებს მო­თხოვ­ნას ისეთ ნა­მუ­შევ­რებ­ზე, რომ­ლე­ბიც ტი­რა­ნი­ას, დე­მოკ­რა­ტი­ას, ფე­მი­ნიზმსა და პო­ლი­ტი­კურ ექ­სტრე­მიზმს ეხე­ბა.

ეს ზრდა­დი ინ­ტე­რე­სი აჩ­ვე­ნებს, რომ ლი­ტე­რა­ტუ­რა კვლავ რჩე­ბა ინ­სტრუ­მენ­ტად, რო­მე­ლიც მკი­თხვე­ლებს სამ­ყა­როს გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბა­ში ეხ­მა­რე­ბა. დის­ტო­პი­უ­რი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი, თა­ვი­სი სიმ­ბო­ლუ­რი და რე­ა­ლის­ტუ­რი ნა­რა­ტი­ვე­ბით, მკი­თხვე­ლის­თვის იმე­დი­სა და ბრძო­ლის ძა­ლის შთა­გო­ნე­ბის წყა­რო­დაც იქცა.

ავ­ტო­რი: თეა ინა­სა­რი­ძე