"ყურებს არ ვუჯერებდი, როცა ჟურნალისტი ამბობდა, რომ თურმე მე რუსული კანონის მიღებას ვითხოვდი" - კვირის პალიტრა

"ყურებს არ ვუჯერებდი, როცა ჟურნალისტი ამბობდა, რომ თურმე მე რუსული კანონის მიღებას ვითხოვდი"

"სიმართლეს არ შეესაბამება ჩემზე გაკეთებული შეფასებები, თითქოს თვალს ვხუჭავ მიმდინარე აქციების დროს პოლიციის მიერ პროტესტის მონაწილეთა სავარაუდო წამების, არასათანადო, დამამცირებელი ან არაადამიანური მოპყრობის ფაქტებზე", - ამ განცხადებით პასუხობს საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი მასზე გახმოვანებულ ბოლოდროინდელ ბრალდებებს. ის ომბუდსმენის ოფისთან გამართულ აქციასაც ეხმაურება და ამბობს, რომ "რამდენიმე აქტივისტის ჭკუაზე, რომლებმაც, ძირითადად, ბილწსიტყვაობითა და სიძულვილის ენის გამოყენებით გამაცნეს თავი, ეს ინსტიტუტი არ ივლის და ამას უნდა შეეგუონ მომდევნო 4 წლის განმავლობაში". მისივე თქმით, ოპოზიციისა და სამოქალაქო აქტივისტების ნაწილი შეგნებულად ავრცელებს არასწორ ინფორმაციას, ზოგი კი, სავარაუდოდ, შეცდომაშია შეყვანილი... "სანამ მე ვარ სახალხო დამცველი, სიმართლე არ დაიმალება", - დასძენს ლევან იოსელიანი და "კვირის პალიტრას" მიმდინარე პროცესებზე ვრცლად ესაუბრება.

- ყველამ ძალიან კარგად იცის, რომ თვალს არაფერზე ვხუჭავ და ყველა მოქალაქის ცემისა და არასათანადოდ მოპყრობის ფაქტზე შესაბამისი რეაგირება მაქვს გაკეთებული. ტყუილია, როდესაც ამბობენ,­ თითქოს წამების ფაქტებზე საუბარს თავს ვარიდებ. თუ ვინმემ მწვავე განცხადებები გაავრცელა ბოლო დროს მიმდინარე მოვლენების შესახებ, გავავრცელე მეც.

არც ერთ სახალხო დამცველს სავარაუდო წამების­ ფაქტი არასდროს უხსენებია, მათ შორის, არც 20 ივნისს - სისხლის კალო რომ დაატრიალეს. შეადარონ და ნახავენ, რომ მაშინდელი განცხადებების სიმწვავე ახლოსაც ვერ მოვა ჩემი განცხადებების სიმწვავესთან.

- მაშინ რას გერჩიან?

- მათ ნარატივში არ ვზივარ და ამას ვერ მპატიობენ. პოლიტიკური პარტიები ჩემგან ითხოვენ, რომ ვიყო მხოლოდ მათი ინტერესების დამცველი, ვილაპარაკო ის, რაც მათ აწყობთ. აქტივისტების რომელიღაც ჯგუფს სურს ისეთი შეფასებები გავაკეთო, როგორიც მას მიაჩნია სწორად; ვიღაცას სურს ისეთი განცხადებები არ მქონდეს, როგორიც მაქვს და ა.შ. ყველას თავისი ინტერესები აქვს. სახალხო დამცველი არის ის პირი, რომელიც ამ ინტერესებს თუ დაექვემდებარა, მაშინ ნეიტრალურ ფუნქციას დაკარგავს. ყველა ეს ადამიანი უკმაყოფილო რჩება, მათ შორის, ხელისუფლებაც.

- კონკრეტულად რა არ მოსწონთ პოლიტიკოსებს ან აქტივისტებს?

- მაგალითად, არ მოეწონათ, როდესაც ვთქვი, რომ ვერ დავინახე 100 000 კაცი, რომლებსაც პირადობის მოწმობები ჰქონდათ ჩამორთმეული. აი, ეს არის მიზეზი, რის გამოც "ოცნების" სახალხო დამცველს მეძახიან. რატომ ვარ "ოცნების" სახალხო დამცველი, რაიმე ფაქტი დავმალე, ვინმემ მომმართა და რეაგირება არ მოვახდინე თუ რა?! იმასაც კი განმისაზღვრავენ, რისი მჯეროდეს და რისი არა, რომელ ტელევიზიაში მივიდე და სად რა ვთქვა. ძალიან დიდი ბოდიში, მაგრამ ვერავინ მიმითითებს, რა გავაკეთო. მივალ იქ, სადაც დამიძახებენ და ჩემი აზრის მოსმენა დააინტერესებთ. მე იმ ხალხის სახალხო დამცველიც ვარ, ვინც მათ არ მოსწონთ. სამოქალაქო აქტივისტების მთავარი ბრალდება ის არის, რომ არჩევნებს გაყალბებულად არ მივიჩნევ.

არადა, მე ვერ შევაფასებ არჩევნების გაყალბების საკითხს, ვინაიდან არ წარმოვადგენ სადამკვირვებლო ორგანიზაციას. ის, რომ ვენდობი ეუთო/ოდირის დასკვნებს და არა ადგილობრივი სადამკვირვებლო ორგანიზაციების შეფასებებს, ჩემი უფლებაა.

- ეუთო/ოდირის დასკვნას ხელისუფლებაც სათავისოდ კითხულობს და ოპოზიციაც, თქვენ ვის სასარგებლოდ წაიკითხეთ?

- ეუთო/ოდირის დასკვნაში არსად წერია, რომ 100 000 კაცს პირადობის მოწმობა ჩამოართვეს ან 300 000 ხმა გაყალბდა. ოპოზიცია კი ირწმუნება, რომ ასეა. იქიდან გამომდინარე, რომ 300 000 ხმის გაყალბება ძალიან რთულია როგორც ინფრასტრუქტურულად, ასევე ტექნიკურად და წარმოუდგენელია 100 000 კაცისთვის პირადობის ჩამორთმევა, ოპოზიციონერებს ვკითხე, რასაც ამბობთ, იმის მტკიცებულებები თუ გაქვთ-მეთქი. პასუხად მივიღე, შენ ხარ მონა, რუსი და "ქართული ოცნების" სახალხო დამცველიო.

- როგორ აფასებთ პროკურატურის მიერ გამოძიების ფარგლებში წარმოდგენილ შუალედური ანგარიშს და მეტყველებს თუ არა გამოძიების უნდობლობაზე ის ფაქტი, რომ იმ პირთაგან, ვინც არჩევნების სავარაუდო გაყალბების ფაქტებზე მიუთითებდა, დიდმა ნაწილმა უარი განაცხადა საგამოძიებო ორგანოში გამოკითხვაზე და სასამართლოში გამოკითხვა მოითხოვა, ნაწილმა კი საერთოდ უარი განაცხადა თანამშრომლობაზე?

- მე არ ვყოფილვარ ჩართული ამ პროცესში, ამიტომ არ ვიცი, როგორ აწარმოებს ძიებას პროკურატურა. ერთადერთი, რის მიხედვითაც მე შემიძლია არჩევნების ლეგიტიმურობაზე ვისაუბრო, არის ეუთო/ოდირის დასკვნა, რომელშიც უამრავ დარღვევაზეა საუბარი, მაგრამ არსად წერია, რომ არჩევნები გაყალბდა.

საკმაოდ საინტერესოა სტატისტიკა - 20 000-ზე მეტი დამკვირვებელი ჰყავდათ პოლიტიკურ პარტიებსა და არასამთავრობო ორგანიზაციებს. მხოლოდ 11 საჩივარი დაწერეს. თუ გაყალბება ასეთი მასშტაბური იყო, ეს ხალხი რას აკეთებდა, ეძინა? როდესაც ვიკითხე, მხოლოდ 11 საჩივარი რატომ დაწერა 20 000-მა კაცმა-მეთქი, პასუხად მივიღე, რომ ვარ მონა, რუსი და "ოცნების" სახალხო დამცველი. ამ მანტრას განსაკუთრებით ხშირად მიმეორებენ გახარიას პარტიის წევრები, მაგრამ რომ ჰკითხოთ, რატომ ვარ რუსი, მონა და "ქოცი", არგუმენტირებულად ვერაფერს გიპასუხებენ.

- როგორ აფასებთ გიორგი გახარიას, ზვიად ქორიძესა და ასევე აბუ-დაბიში გიორგი გაბიტაშვილზე თავდასხმის ფაქტებს?

- გიორგი გახარიასა და ჟურნალისტ ზვიად ქორიძეზე თავდასხმის ფაქტები უკვე საჯაროდ დავგმე და საგამოძიებო სამსახურებს დროული რეაგირებისკენ, პასუხისმგებელი პირების იდენტიფიცირებისა და საგამოძიებო პროცესის დროულად ჩატარებისკენ მოვუწოდე. ვფიქრობ, აუცილებელია ამ ფაქტებზე მყისიერი რეაგირება, რათა პოლიტიკოსებსა და ჟურნალისტებზე თავდასხმა არ წახალისდეს. რაც შეეხება აბუ-დაბიში მომხდარ ფაქტს, ეს ის შემთხვევაა, რომელიც მართლა არ შედის ჩემს კომპეტენციაში. სახალხო დამცველის მანდატია ქვეყანაში მომხდარ ფაქტებზე რეაგირება. გაერთიანებულ საამიროებს ჰყავს თავისი სახალხო დამცველი ან ადამიანის უფლებებზე პასუხისმგებელი პირი და ეს მისი კომპეტენციაა. მქონია შემთხვევები, როდესაც სხვა ქვეყანაში მყოფ საქართველოს მოქალაქის საკითხზე მოუმართავთ დასახმარებლად, მაგრამ ეს მაშინ, როდესაც საქმეში ოჯახი ან მისი ადვოკატი ჩარეულა. ამ ეტაპზე დახმარებისთვის არც ზარქუას, არც სანიკიძისა და არც გაბიტაშვილის ოჯახს ან ადვოკატს არ მოუმართავთ.

- თუმცა, არის, ალბათ, შემთხვევები, რომლებიც ოჯახის ან ადვოკატის მომართვის გარეშეც საჭიროებს შეფასებას, მაგალითად, ჟურნალისტ მზია ამაღლობელის საქმე. როგორც მისი მეგობრები ამბობენ, დაკავების მომენტში პოლიციელი დგებუაძე მას შეურაცხყოფდა, აფურთხებდა სახეში, წინასწარი დაკავების იზოლატორში არ აძლევდა საპირფარეშოში შესვლის უფლებას.

- როგორც კი ეს ინფორმაცია მივიღეთ, მაშინვე მოვთხოვეთ სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურს დაკავების ამ ეპიზოდის გამოძიება და შესაბამისი რეაგირება.

- პოლიციელისთვის სახეში გარტყმის გამო მზია ამაღლობელისთვის ასეთი მძიმე სასჯელი ადეკვატურია?

- ამაღლობელის პატიმრობის გადაწყვეტილება ნამდვილად არ არის დასაბუთებული იმ სტანდარტით, რა სტანდარტიც ესაჭიროება პატიმრობის დასაბუთებას. არავითარ შემთხვევაში არ მივცემ თავს უფლებას ჩავერიო სასამართლოს ფუნქციაში და მივუთითო რამე, მაგრამ როგორც სახალხო დამცველი, ვთვლი, რომ უფრო ლმობიერი გადაწყვეტილების მიღება იმ მტკიცებულებების ფარგლებში შესაძლებელია პირის და დანაშაულის გათვალისწინებით. ამ დანაშაულზეც ვიტყვი, რომ

ნამდვილად არ ვამართლებ პოლიციელზე დარტყმას, მაგრამ მთლიანად ეს კონტექსტი - რა პირობებშიც მოხდა, როგორ იყო ეს ადამიანი აღელვებული, რაც იყო და როგორც იყო, ამ ყველაფრის გათვალისწინებით არ არის აუცილებლობა, რომ ყველაზე მძიმე აღკვეთის ღონისძიება იქნეს გამოყენებული. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს მივმართეთ ამიკუსით (სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება) და ვთხოვეთ, რომ უფრო მეტი დაკვირვებით შეისწავლოს მტკიცებულებები, რომლებიც წარუდგინა პროკურატურამ. მიგვაჩნია, რომ არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ პატიმრობა იქნეს გამოყენებული მის მიმართ.

- აქციებისას სამართალდამცავების არც ერთი ძალადობის ფაქტი გამოძიებული არ არის, იმისდა მიუხედავად, რომ დანაშაული ხშირ შემთხვევაში პირდაპირ ეთერშია ჩადენილი და არც დამნაშავის იდენტიფიცირებაა რთული.

- აბსოლუტურად გეთანხმებით, უამრავ ადამიანს სცემეს და დაასახიჩრეს. აქციის მონაწილეები, რომლებიც პოლიციელებს ფიზიკურად გაუსწორდნენ, დასჯილები არიან, მაგრამ ამავე დროს არც ერთი ის პოლიციელი არ არის დასჯილი, რომელმაც უფლება-მოვალეობას გადაამეტა და, სავარაუდოდ, დანაშაული ჩაიდინა. ამის შესახებ არაერთი განცხადება გავაკეთე.

- აქვს თუ არა ადამიანების წამებასა და არასათანადო მოპყრობას სისტემური ხასიათი?

- ეს იურიდიული საკითხია - სისტემური შეიძლება იყო არასათანადო მოპყრობა, მაგრამ წამება ინდივიდუალური შემთხვევაა, რომელმაც ამ ხარისხს რომ მიაღწიოს, სჭირდება კონკრეტული საქმის გამოძიება. ამიტომ ამის თქმა ასე ხელაღებით შეუძლებელია, მაგრამ სისტემურად ადამიანებს რომ არასათანადოდ ეპყრობოდნენ, ეს ყველამ დავინახეთ. არასათანადო მოპყრობა თავის თავში მოიცავს როგორც სავარაუდო წამებას, ისე დამამცირებელ მოპყრობას, არაადამიანურ მოპყრობას, წამების მუქარას - ეს ყველაფერი სხვადასხვა მუხლია. შეიძლება ჩვენ ვთქვათ, რომ არასათანადო მოპყრობას ჰქონდა ადგილი ამ 260 ადამიანის მიმართ, მაგრამ ვის მიმართ იყო დამამცირებელი მოპყრობა, ვის მიმართ არაადამიანური მოპყრობა, ვის მიმართ იყო წამების მუქარა - ეს საკითხები­ გამოძიებამ უნდა დაადგინოს. მე რაც ვნახე, შემიძლია ვთქვა, რომ კი, ასეთი შემთხვევები იყო, ბევრ ადამიანს შეეხო, მაგრამ კონკრეტულად რომელი დანაშაული ვის მიმართ განხორციელდა, საგამოძიებო ორგანომ უნდა დაადგინოს.

ამ ადამიანებს, ვინც ნაცემები არიან, ვინც დაზიანებები მიიღეს, რომლებიც თავად მოვინახულე, უბრალოდ, ატყუებენ, თითქოს მე მათ წინააღმდეგ ვარ. საკუთარ ყურებსა და თვალებს არ ვუჯერებდი, როდესაც "ფორმულას" ჟურნალისტი ამბობდა, რომ თურმე მე პროპაგანდისტი ვარ და თავის დროზე რუსული კანონის მიღებას ვითხოვდი. არადა, საპირისპიროს ვაკეთებდი და ამის მტკიცებულებაც მაქვს. ოღონდ გამაშავონ და ყველაფერს კადრულობენ.

- იმის დასტურად, რომ ე.წ. რუ­სული კანონის მომხრე იყავით, ნათია მეზვრიშვილს­ ფეისბუკ-გვერდზე გაზიარებული აქვს თქვენი განცხადება: "ყველაფერზე თანხმობის მომხრე მეც არა ვარ, რადგან ქვეყანას აქვს თავისი­ სუვერენული უფლებები, რომელიც უნდა დაიცვას,­ თუმცა ნებისმიერი გადაწყვეტილება­ უნდა იქნეს მიღებული ჩვენი ევროკავშირში სწრაფი ინტეგრაციის პერსპექტივიდან გამომდინარე".

- კი, ეს ნამდვილად მაქვს ნათქვამი, მაგრამ რა არ მოეწონათ, ქვეყანამ რომ საკუთარი სუვერენული­ უფლებები უნდა დაიცვას, თუ კონსტიტუციის 78-ე მუხლის აღსრულება რომ სავალდებულოა? მეზვრიშვილს კარგად ესმის სამართალი, მაგრამ, როგორც ჩანს, თავადაც ჩართულია ფეიკნიუსების გავრცე­ლებასა და ჩემი დისკრედიტაცი­ის­ საქმეში. იმას რატომ არ ამბობს,­ როდესაც განვაცხადე, რომ გამჭვირვალობის მიზნით ცვლილებები სხვა საკანონმდებლო ნორმებში უნდა შეეტანათ და ამ სათაურით ადამიანების სტიგმატიზება არ უნდა მომხდარიყო?

- ხშირად ისმის კითხვა, თუ რატომ არ მიხვედით საპროტესტო აქციაზე ერთხელ მაინც?

- ჩემი იქ ყოფნა კონტრპროდუქტიულია. პროცესის სწორად შეფასებისათვის, პოლიციელების ძალის გადამეტების აღმოსაჩენად მე სრული სურათის დანახვა მჭირდება, ამის გაკეთება კი პირდაპირ ეთერში პროცესის დაკვირვებით არის შესაძლებელი, ადგილზე მისვლით ჩემ წინ მდგარი ადამიანების გარდა, ვერაფერს დავინახავ. ნეტავ, როგორ წარმოუდგენია ამ ხალხს ჩემი მუშაობა, პოლიციელების, აქციის მონაწილეებისა და ჟურნალისტების შუაში ჩავდგე და ისე დავაკვირდე პროცესს?

- ეს სხვა დროსაც გითქვამთ და აბსოლუტურად გასაგებია. ამ შემთხვევაში აქციის მონაწილეები თქვენს მხარდაჭერას ითხოვენ.

- პოლიტიკური მოთხოვნების მხარდაჭერას კანონი მიკრძალავს. ჩემი მოვალეობაა აქციის მონაწილეების გამოხატვის უფლების დაცვა. ამ ქვეყანაში ძალიან ბევრი აქცია იმართება, თანაც სხვადასხვა ადგილებში სხვადასხვა თემაზე. რომელ აქციაზე მივიდე, ექიმების აქციაზე, მეშახტეების თუ სოციალური პრობლემების მქონე პირების? თუ ყველა აქციაზე რიგრიგობით მივიდე და ისე დავუჭირო მხარი?

- თქვენ მიმართ არსებული აგრესია და კრიტიკა მუშაობაში ხელს გიშლით?

- მე უკვე შევეჩვიე ყველაფერს და აღარაფერი მოქმედებს, მაინც გავაგრძელებ ადამიანების უფლებების დასაცავად ბრძოლას. პრობლემა ის არის, უკვე ჩემი თანამშრომლობის დათაგვა და დაბულინგება დაიწყეს. მე რომ ვერაფერი მომიხერხეს, ახლა მათზე აპირებენ ზეწოლას, მაგრამ უნდა იცოდნენ, რომ მათი ყოველი ქმედება განწირულია მარცხისთვის. სახალხო დამცველის ოფისი გააგრძელებს მუშაობას ჩვეულ რეჟიმში.

ხათუნა ბახტურიძე