სამწლიანი ფართომასშტაბიანი ომის შედეგად დღეს მსოფლიოში ყველაზე მდიდარი საბრძოლო გამოცდილება დრონების გამოყენებაში რუს და უკრაინელ ოპერატორებს დაუგროვდათ (ბევრად მეტი, ვიდრე მათ ისრაელელ და აზერბაიჯანელ კოლეგებს), რომლებიც დისტანციურად მართვად საფრენ აპარატებს ფრონტის ხაზზე და მის ზურგში ბევრი სხვადასხვა დანიშნულებით - მზვერავი, კამიკაძე, რეტრანსლიატორი, გადამჭერი, ბომბდამშენი, ცეცხლისმფრქვეველი და სხვ.- იყენებენ... მაგრამ ყოველთვის ასე არ იყო, მით უმეტეს - 2008 წლის აგვისტოს ომის დროს, როდესაც რუსი გენერლები პირიქით, განცვიფრებულები დარჩნენ რუსული და ქართული არმიების სადაზვერვო დრონების ტექნიკური შესაძლებლობების შედარებისას... რუსული სადაზვერვო „ფუტკარი“ - Пчела-1Т: 2,8 მ. სიგრძისა და 3,3 მ. ფრთაგაშლილობის 138 კგ-იანი ეს დრონი 180 კმ/სთ-მდე მაქსიმალურ სიჩქარეს ავითარებს 32 ცხ.ძ.-ის სიმძლავრის შიდაწვის ძრავის მეოხებით და მისი სადაზვერვო ფრენის რადიუსი 60 კმ-ით შემოიფარგლება. დღეისათვის ის მოძველებულად მიიჩნევა. ჯერ მცირე ისტორიული ექსკურსი... 1999 წლის აგვისტოში, რუსეთში, ჟუკოვსკში, საერთაშორისო ავიაკოსმოსური გამოფენის „მაკს-99“-ის დათვალიერებისას ყურადღება მივაქციე Пчела-1Т-ა ტიპის დისტანციურად მართვად უპილოტო საფრენ აპარატს, რომელიც სადაზვერვო ფრენებისთვის იყო განკუთვნილი. ის Строй-П-ს მობილური კომპლექსის შემადგენელი ნაწილი გახლდათ და სულ რაღაც ორი წლის მიღებული იყო რუსეთის არმიის შეიარაღებაში, თუმცა უკვე მოასწრო ჩეჩნეთის პირველ ომში საბრძოლო ნათლობის მიღება და ჩეჩენმა მებრძოლებმა ავტომატებითა და ტყვიამფრქვევებით გახსნილი გადამღობი ცეცხლით ორი რუსული აბეზარი „ფუტკრის“ ჩამოგდებაც კი მოახერხეს... მაშინ რა ვიცოდი, რომ გავიდოდა ზუსტად ცხრა წელი და ეს რუსული „ფუტკრები“ ჩემს სამშობლოსაც „შემოესეოდნენ“, მაგრამ როგორც მერე გაირკვა, მათ ქართულ ცაში მალევე წაუტეხიათ „ნესტარი“... აგვისტოს ომის დროს გავრცელდა ვიდეოკადრები, რომლებზეც გამოჩნდა სენაკის სამხედრო ბაზასთან, რომელიც მაშინ რუსებს დაპყრობილი ჰქონდათ, მდგომი Строй-ПД-ს მობილური კომპლექსის დამახასიათებელი სილუეტი, რაც იმაზე მიუთითებდა, რომ რუსი ოკუპანტები იყენებდნენ Пчела-1Т-ს ტიპის დისტანციურად მართვად სადაზვერვო უპილოტო საფრენ აპარატებს, მაგრამ რამდენად წარმატებულად, ეს უცნობი რჩებოდა... ინტერნეტსივრცეში გამოჩნდა რუსული მხარის მიერ გაჟღერებული გარკვეული ინფორმაცია (რომლის სრული გადამოწმება ძალიან რთულია) იმის შესახებ, თუ რამდენად წარმატებული აღმოჩნდა რუსული „ფუტკრების“ ქართულ ცაში „ბზუილი“... „2008 წლის 8 აგვისტოს, დღის მეორე ნახევარში, 924-ე უპილოტო ავიაციის სახელმწიფო ცენტრს მიეცა დავალება, რომ 9 აგვისტოს „ჩკალოვსკის“ აეროდრომიდან ოპერაციის მიმდინარეობის ზონაში გადაესროლა Строй-ПД-ს კომპლექსი ДПЛА-1К დრონებთან და სპეციალისტების ჯგუფთან ერთად.გადასროლილ დრონებს შორის იყო ისეთებიც, რომლებსაც არ ჰქონდათ გავლილი სარეგლამენტო მომსახურება და ერთ-ერთი მათგანის სტარტის შემდეგ ის იქვე ჩამოვარდა, საჭის გაუმართაობის გამო... რუსული „ფუტკრის“ სტარტის ფოტო, სავარაუდოდ აგვისტოს ომის დროს, დასავლეთ საქართველოში... განხორციელდა რამდენიმე სადაზვერო ფრენა, მათ შორის - ფოთისა და მისი პორტის დასაზვერად, რამაც მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა რუსი მედესანტეების მიერ მათ დასაპყრობად...“ - ასეთია რუსული წყაროებიდან მომდინარე მწირი ინფორმაცია. მართლაც რამდენად გამოადგა რუსეთის საჰაერო-სადესანტო ჯარების 45-ე სპეციალური დანიშნულების ცალკეული სადაზვერო პოლკის სადაზვერვო-დივერსიულ ჯგუფს (რომელსაც პოდპოლკოვნიკი ანატოლი ლებედი მეთაურობდა, რისთვისაც მაშინდელმა პრეზიდენტმა მედვედევმა რუსეთის ფედერაციის გმირობა მიანიჭა) „ფუტკრის“ მიერ გადაღებული ვიდეოკადრები, ფოთის სამხედრო პორტის დაპყრობისას და ნავსაყუდელთან მიტოვებული ქართული სამხედრო და სასაზღვრო კატარღების აფეთქება-ჩაძირვას, ძნელი სათქმელია, მაგრამ ფაქტია, რომ დასავლეთ საქართველოში რუს ოკუპანტებს არანაკლებ ორი Пчела-1Т ჩამოუვარდათ და დაემტვრათ და Строй-ПД კომპლექსი მალევე გაიყვანეს ჩვენგან, რადგან უკმაყოფილოები იყვნენ მის მიერ მოპოვებული სადაზვერვო კადრების ხარისხით. აგვისტოს ომის ჩამოვარდნილი და დამტვრეული ერთ-ერთი რუსული Пчела-1Т-ს ფრაგმენტი... ამაზე მეტყველებს აგვისტოს ომის შემდეგ ასევე ინტერნეტსივრცეში გავრცელებული, ერთ-ერთი რუსი ოფიცრის აღიარება - როდესაც ქართული არმიის სენაკის სამხედრო ბაზა დავიკავეთ, ხელში ჩაგვივარდა დისკები, რომლებზეც ისრაელის წარმოების „ჰერმეს-450“-ის მიერ აფხაზეთში ჩვენი პოზიციების ვიდეოკადრები იყო, მე მეგონა, ისე კარგად ვნიღბავდით ჩვენს „ბე-ემ-პეებს", რომ ვერავინ აღმოაჩენდა, მაგრამ ქართველებმა ამ „ჰერმესით“ დეტალურად გადაიღეს და დააფიქსირეს ჩვენი პოზიციები, ამ ვიდეოკადრების ხარისხი ბევრად სჯობდა ჩვენი Пчела-1Т-ს მიერ გადაღებულ ვიდეოკადრებს, რომლებიც „გათხაპნილი“ გამოდიოდა, რადგან უპილოტოზე დაყენებულ ვიდეოკამერას ნორმალური სტაბილიზაცია არ ჰქონდა და კადრები სულ თამაშობდაო... დღეს საქართველოში დაწყებულია პოლონური სადაზვერვო და კამიკაძე-დრონების მცირესერიული წარმოება, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომი აჩვენებს, რომ დრონების მარაგი ბევრი არასოდეს იქნება - თუ გსურს, რომ ნაკლები ჯარისკაცი დაგეღუპოს ომში, მაშინ რაც შეიძლება მეტი სხვადასხვა დანიშნულების დრონი უნდა აწარმოო და არსენალში შეინახო...
