"ნაცმოძრაობისთვის" რადიკალური შეთავაზებაც მაქვს - თვითლიკვიდაცია" - რატომ მიიჩნევს ვიქტორ ყიფიანი, რომ ლეგიტიმაციის პრობლემა ოპოზიციასაც აქვს
"გარკვეულ წრეში არის განცდა, რომ სუს-ის წინა უფროსს, გრიგოლ ლილუაშვილს, ავტონომიურობა ჰქონდა. მეც ასეთი განცდა მაქვს. ასე მგონია, ჩვენ ავტონომიურობიდან ყოველი მომდევნო დანიშვნით უკვე ბრმა მორჩილებაში გადავდივართ", - განაცხადა "ჯეოქეისის" თავმჯდომარე ვიქტორ ყიფიანმა სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ხელმძღვანელის შეცვლის თაობაზე. უფრო ვრცლად მიმდინარე პროცესებზე, ანალიტიკოსი გვესაუბრება.
- ბოლოდროინდელი სახელისუფლებო ცვლილებები ძალიან მძიმე მოლოდინს ქმნის. ყველა ხილული თუ უხილავი ნიშანი მიანიშნებს, რომ ჯანსაღი პოლიტიკური პროცესის განულება ხდება, შეუძლებელია დიალოგი, პარტიებს შორის კონკურენცია, ინსტიტუციების მეშვეობით პოლიტიკის კეთება, სამართლებრივი საშუალებების გამოყენება როგორც სახელისუფლებო, ასევე ოპოზიციის მიერ. დღეს უკვე ყველაფერი უსიტყვო, ბრმა მორჩილებამდე დადის. პროცესი ისე ვითარდება, რომ მართვის სისტემა თანდათან დეინტელექტუალიზაციისკენ მიდის, ანუ ინტელექტის, ან ავტონომიურობის, ან პატივმოყვარეობის ნარჩენებისგან თავისუფლდება და გადადის თავისუფალ ცურვაში.
- ანალიტიკოსების ნაწილის აზრით, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ხელმძღვანელის გადადგომა მოულოდნელი იყო პრემიერ კობახიძისთვის.
- არა მგონია, რომ რიჟვაძის გადადგომა კობახიძისთვის მოულოდნელი იყო, თუმცა უნდა ითქვას, რომ სულხან თამაზაშვილი რიჟვაძის ტოლფასი ფიგურა ვერ არის და დიდი სანდოობით არ გამოირჩევა. ის ყოფილი პოლიციელია, რეგიონის მართვას კი სულ სხვა ნიშან-თვისებების მქონე ხელმძღვანელი სჭირდება. მართვის დიდი უნარებით არც რიჟვაძე გამოირჩეოდა, მაგრამ ინტელექტუალური თამასის დაწევა აშკარაა... რაც შეეხება სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურს, ის სპეციფიკური ინსტიტუტია და თუ სადმე უნდა იყოს მაღალი ხარისხის კონსოლიდაცია, სწორედ სუს-ში. არის მოსაზრებები, რომ ხელმძღვანელის შეცვლის შემდეგ შეიძლება სუბორდინაცია მოიშალოს, რაც შეიძლება ინფორმაციის გამოტანასა და გავრცელებაში გამოვლინდეს, მაგრამ ამ საკითხზე მაინც დაშვების დონეზე ვსაუბრობ, რადგან ილუზორული წარმოდგენების შექმნა არ მინდა.
- ამ მოცემულობაში როგორ წარმოგიდგენიათ ოპოზიციის როლი?
- წინააღმდეგობის მოძრაობას ბევრი დამსახურება აქვს, მაგრამ შედეგი მაინც ვერ დადო. ამის მიზეზი დიდწილად დაბალი სანდოობის ოპოზიციური სპექტრია. ერთადერთი, რამაც შეიძლება საპროტესტო მუხტი გააძლიეროს და შედეგიც მივიღოთ, შეიძლება იყოს ციხის შიგნით თვალსაჩინო ბზარების გაჩენა. წინააღმდეგობის მოძრაობას უკვე აქვს ემოციური და ფსიქოლოგიური შედეგი, მაგრამ ახლა საჭიროა მატერიალური შედეგი, ანუ ხელისუფლების იძულება, რომ დათმობაზე წამოიყვანო.
- რა არის მიზეზი, რომ საზოგადოებაში არსებული ოპოზიციური მუხტის, გარე ფაქტორების ხელშეწყობისა და სალომე ზურაბიშვილის ძალისხმევის მიუხედავად, ოპოზიცია ერთ სამოქმედო სტრატეგიაზე ვერ შეთანხმდა.
- ამის მიზეზი ის არის, რომ საზოგადოების ნდობას ვერ იმსახურებენ ოპოზიციური პარტიების ცალკეული ფუნქციონერები. მეორე მხრივ, დაუსრულებელი იწილო-ბიწილო ოპოზიციურ პარტიებს შორის.
ჩვენ ხშირად გვესმის სიტყვა "ლეგიტიმაცია", რომელსაც ძირითადად ხელისუფლების შესახებ ვიყენებთ, თუმცა უნდა ითქვას, რომ ლეგიტიმაციის დეფიციტი აქვს ოპოზიციასაც.
ხელისუფლებას ელექტორალური ლეგიტიმაციის პრობლემა აქვს, ოპოზიციას კი - საზოგადოების ნდობის. როგორი ძლიერიც არ უნდა იყოს საზოგადოებრივი ძალისხმევა, მაინც იმ ეტაპამდე მივდივარით, როდესაც ნებისმიერი პროცესი უნდა გადავიდეს პოლიტიკურ, პარტიულ მდგენელში. სამწუხაროდ, ოპოზიციური სპექტრი ისეთ მდგენელს, ისეთ ჭურჭელს ვერ გვთავაზობს, რომელშიც საზოგადოებრივი უკმაყოფილება ჩაისხმება და ასახვას პოვებს სასურველ შედეგში.
- იმ რეალობიდან გამომდინარე, რომ ოპოზიციური პარტიების ცალკეულ ფუნქციონერს, უმთავრესად კი "ნაცმოძრაობას", საზოგადოება არ ენდობა, მუდმივი განსჯის საგანია ოპოზიციის გაერთიანება-არგაერთიანება. თქვენ სად ხედავთ გამოსავალს?
- "ნაცმოძრაობა" ტოქსიკური დარჩა ოპოზიციაშიც. შიდაჰიბრიდული ომისთვის "ოცნება" კარგად იყენებს "ნაციონალების" ამ მანკიერებას. სულაც არ არის შემთხვევითი ტერმინი "კოლექტიური "ნაციონალური მოძრაობა". "ნაციონალების" ტოქსიკურობა აზიანებს არა მხოლოდ თავად ამ პოლიტიკურ ძალას, არამედ ყველა იმ სუბიექტს, ვინც მათ გვერდით მოიაზრებიან. მას შემდეგ, რაც "ნაცმოძრაობა" გადავიდა ოპოზიციაში, ყველაზე სწორი იქნებოდა პარტიის ფუნდამენტი რებრედინგი, მათ შორის, ლიდერისგან უპირობო დისტანცირება.
- ეს, ალბათ, შეუძლებელია.
- დიახ, მაგრამ კიდევ უფრო რადიკალური და შეუძლებელი შეთავაზებაც მაქვს - თვითლიკვიდაცია. იმისათვის, რომ "ოცნებამ" "ნაცმოძრაობა" ვერ გამოიყენოს ოპოზიციის და საპროტესტო მუხტის დისკრედიტაციისთვის, "ნაციონალებმა" თავად უნდა მიიღონ ზომები.
ერთ მნიშვნელოვან საკითხზე მინდა ყურადღების გამახვილება - არა მხოლოდ საქართველოში, არამედ ყველგან, უნგრეთში, სერბეთში თუ სხვაგან, ოპოზიციას აქვს ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი პრობლემა, რაც თანამედროვე ტიპის ხელისუფლების დამარცხებას უკავშირდება, ვინაიდან ასეთი ხელისუფლება არ არის დაკავშირებული კონკრეტულ შენობასთან, ინსტიტუციაში ხმათა უმრავლესობასთან. თანამედროვე სამყაროში ხელისუფლება იმდენად ამორფული გახდა, იმდენი ხილული თუ უხილავი საცეცები აქვს, რომ მისი წაქცევა ძალზე ძნელია ნებისმიერ ქვეყანაში. 2003 წელს რევოლუცია უკავშირდებოდა პარლამენტის სხდომათა დარბაზს და იმას, რაც იქ მოხდა. დღეს ხელისუფლების შენარჩუნება არც კონკრეტულ შენობაზეა დამოკიდებული და არც კონკრეტულ ინსტიტუციაზე. გაცილებით მრავალსაცეციანი და ამავე დროს გაცილებით უხილავია. აქ მოიაზრება მედიის კომპონენტიც, ბიზნესიც და დანაშაულებრივი სამყაროც კი. არის კიდევ მეორე მნიშვნელოვანი პრობლემა, რაც ოპოზიციის მიმართ ემპათიით განმაწყობს - ეს არის დასავლეთის შექმნილი მოცემულობა. ტრამპის ადმინისტრაციის პირობებში ისეთი ცნებები, როგორიც არის დემოკრატია, სამართლის უზენაესობა და ადამიანების უფლებების დაცვა აღარ ატარებს ისეთ დატვირთვას, როგორსაც 90-იან წლებში, ან თუნდაც 2000-იანი წლების დამდეგს. დღეს ინტერესები იმდენად პრევალირებს ამ ფასეულობებზე, რომ ოპოზიციის ლიდერებმა აღარ იციან, რა ლოზუნგი აიტაცონ და რა ტიპის მესიჯბოქსი ჩამოაყალიბონ.
- თქვენ "ნაცმოძრაობის" თვითლიკვიდაციასა და ამ საშუალებით ხელისუფლებისთვის ოპოზიციის დისკრედიტაციის შესაძლებლობის წართმევაზე ისაუბრეთ, თუმცა "ოცნებამ" თავად წამოაყენა "ნაცმოძრაობის" აკრძალვის ინიციატივა. ეს ხომ არ არის მაშველი რგოლი "ნაციონალებისთვის"?
- ეს არის საკანონმდებლო ავტორიტარიზმის გზით პოლიტიკური პროცესის ჩაკვლის მცდელობა. როგორი გაგრძელება შეიძლება მოჰყვეს ამ ინიციატივას? ამის პასუხად გამოდგება მამუკა მდინარაძის პრესკონფერენციაზე ნათქვამი ერთ-ერთი ფრაზა, ჩვენი ინიციატივა შეიძლება გახდეს შესაძლებლობა პატრიოტული და ჯანსაღი, ახალი ძალების აღმოსაცენებლადო. ეს ნიშნავს, რომ "ოცნებასთან" ერთად ოპოზიციური ნიშნის მქონე პარტიებიც იარსებებენ, რომლებიც ერთი ცენტრიდან იქნებიან მართული. მართალია, ეს მრავალპარტიულობის იმიტაციას შექმნის, მაგრამ ქვეყნის განვითარებას ხელს ვერ შეუწყობს.
- რაში ხედავთ გამოსავალს?
- გამოსავალია ახალი, განახლებული პოლიტიკური ძალის გაერთიანების სტრუქტურა, პლატფორმაა, რომელსაც შესაძლებლობა ექნება, რომ მარტო საპროტესტო მუხტი კი არ გააძლიეროს, არამედ ქვეყნის განვითარების გზაზე იმედი და პერსპექტივა გააჩინოს. ჩვენ ხომ მარტო არსებულის დემონტაჟზე არ ვსაუბრობთ, ჩვენთვის გაცილებით რთული გამოწვევა იქნება, ამ დემონტაჟის ან თვითდემონტაჟის შემდეგ რა მოხდება შემდეგ თავში, რომელიც უფრო რთულია, რადგან ის სახელმწიფოს ფეხზე დადგომას უკავშირდება და იმ რესურსით, რასაც ახლა ვხედავთ, მოსახლეობის დიდ ნაწილს სკეპტიციზმის თავისი დოზა აქვს.
- ამის მცდელობა აქვს სალომე ზურაბიშვილსაც და დააანონსა კიდეც მსგავსი პლატფორმის შექმნა. თქვენ თუ შეუერთდებოდით?
- შეუძლებელია საქვეყნო საქმის კეთების სურვილი არ გქონდეს, ამიტომ ჩვენ (ანალიტიკურ ცენტრს) ამის სურვილი და მზაობა გვაქვს, რესურსიც და შესაძლებლობაც. უბრალოდ, არ მინდა ისე გამოვიდეს, როდესაც არსებულ მოთამაშეებს ექსკლუზივად აქვთ პოლიტიკური ველი დაკავებული, ჩვენ ამ ჭიდილში დავხარჯოთ ძვირფასი დრო და რესურსი.
როდესაც ვსაუბრობთ ქართული საზოგადოების დაკვეთაზე, ჩვენ ახლის მოლოდინი გვაქვს და არა განახლებულზე ან შეზავებულზე, გადაადგილებულზე ან ჩანაცვლებულზე. აქვე აუცილებლად მინდა ერთი შენიშვნის გაკეთება - სალომე ზურაბიშვილს ნუ ავკიდებთ იმაზე დიდ ტვირთს, ვიდრე ტარება შეუძლია. ქალბატონი სალომეს როლი ჯერ კიდევ არ არის გაფერმკრთალებული.
წამმზომი უკვე ჩართულია, ორბელიანების სასახლის ეფექტი მან უკან მოიტოვა. ამ ეფექტში საგარეო ასპარეზზე ზურაბიშვილის მაღალ რენომესა და კაპიტალსაც ვგულისხმობ.
სამწუხაროდ, ქვეყნის გარეთ არსებული კაპიტალი ასიმეტრიულია, განსხვავებით ქვეყანაში არსებული კაპიტალისგან, რაც იმით არის განპირობებული, რომ ჯერ კიდევ ვერ გადაწყვიტა, რომელ ჯგუფს დაეყრდნოს, და მაინც ძველ ფიგურანტებთან ურთიერთობის გაუმჯობესებას ცდილობს. ძველ ფიგურანტებზე საუბრისას კი ოპოზიციასთან დაკავშირებული დელეგიტიმაციის პრობლემა იჩენს თავს. ამდენად, ვფიქრობ, ზურაბიშვილს მოუწევს გადაწყვიტოს, ვისთან მუშაობა უფრო შედეგიანი იქნება.
- მიდის თუ არა საქმე იქამდე, რომ ხელისუფლება და ოპოზიცია იძულებული გახდებიან ერთმანეთს დაელაპარაკონ?
- "ქართული ოცნება" არ არის კლასიკური პოლიტიკური პარტია. ეს არის გარკვეული ინტერესებით შეკრული ჯგუფი ანუ პარტიული სინდიკატი. იმისათვის, რომ ამ ჯგუფმა ნაბიჯი გადადგას მოლაპარაკებისკენ, რაღაცამ უნდა აიძულოს, ეს რაღაც კი შეიძლება იყოს წინააღმდეგობის მოძრაობის მაღალი ხარისხის წნეხი.
- უნდა გამოიყენოს თუ არა ოპოზიციამ ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებში მონაწილეობის შესაძლებლობა?
- ჩემი მოსაზრებით, ოპოზიციამ უარი არ უნდა თქვას. ეს არანაირად არ ასუსტებს ახალი საპარლამენტო არჩევნების მოთხოვნას. რაც შეეხება სტრატეგიულ თვალსაზრისს, ძალიან მნიშვნელოვანია თვითმმართველობის არჩევნებში მონაწილეობა, იმიტომ, რომ დედაქალაქში, ისევე როგორც სხვა დიდ ქალაქებში, მეტწილად ოპოზიციური განწყობაა, ამიტომ ვფიქრობ, ბრძოლას არ უნდა განვერიდოთ და გამარჯვებისთვის ვიბრძოლოთ იქ, სადაც შესაძლებელია. მე "ქართული ოცნებისთვის" ძალაუფლების ხელიდან გეგმაზომიერად გამოგლეჯა უფრო სწორ ტაქტიკად მიმაჩნია, ვიდრე პირველ ჩვენებაზე დარჩენა, რომ ყველაფერი ახლა, ამ წუთში გვინდა.
ხათუნა ბახტურიძე