ბოტულიზმის საფრთხე
ბოტულიზმი იშვიათი, მაგრამ სიცოცხლისთვის საშიში პარალიზური დაავადებაა, რომელსაც იწვევს ბაქტერია ჩლოსტრიდიუმ ბოტულინუმ-ის მიერ გამომუშავებული ტოქსინი. ეს ბაქტერია ფართოდაა გავრცელებული ნიადაგში, წყალსა და მტვერში. მისთვის ხელსაყრელ, უჟანგბადო (ანაერობულ) პირობებში, მაგალითად, არასწორად დაკონსერვებულ პროდუქტებში, ბაქტერია მრავლდება და გამოიმუშავებს ნეიროტოქსინს, რომელიც ერთ-ერთ უძლიერეს ბიოლოგიურ შხამად ითვლება.
არსებობს ბოტულიზმის რამდენიმე ფორმა:
საკვებისმიერი ბოტულიზმი: ვითარდება ტოქსინის შემცველი საკვების მიღებისას. ყველაზე ხშირად ეს არის სახლის პირობებში არასწორად დაკონსერვებული ბოსტნეული (მათ შორის ბადრიჯანი, სოკო, წიწაკა), ხორცი ან თევზი.
ჭრილობისმიერი ბოტულიზმი: ხდება მაშინ, როდესაც ბაქტერიის სპორები ხვდება ღია ჭრილობაში და იქ წარმოქმნის ტოქსინს.
ჩვილ ბავშვთა ბოტულიზმი: ვითარდება, როდესაც ჩვილი ბავშვის ნაწლავებში ხვდება ბაქტერიის სპორები, რომლებიც იქ მრავლდება და გამოიმუშავებს ტოქსინს (მაგალითად, თაფლის მეშვეობით).
საკვებისმიერი ბოტულიზმის სიმპტომები, როგორც წესი, ტოქსინის შემცველი საკვების მიღებიდან 12-36 საათში ვლინდება, თუმცა ინკუბაციური პერიოდი შეიძლება მერყეობდეს რამდენიმე საათიდან რამდენიმე დღემდე. სიმპტომები შეიძლება მოიცავდეს:
საწყისი სიმპტომები:
პირის სიმშრალე; გულისრევა, ღებინება, მუცლის ტკივილი, დიარეა (თუმცა ზოგჯერ შეიძლება ყაბზობა განვითარდეს); მხედველობის გაორება (დიპლოპია) ან დაბინდვა; ქუთუთოების დაშვება (პტოზი); მეტყველების გაძნელება (დიზართრია); ყლაპვის გაძნელება (დისფაგია); საერთო სისუსტე.
პროგრესირებადი სიმპტომები:
კუნთების პროგრესირებადი სისუსტე, რომელიც იწყება სახისა და კისრის კუნთებიდან და ვრცელდება კიდურებზე სიმეტრიულად (დაღმავალი დამბლა).
სუნთქვის გაძნელება, რაც გამოწვეულია სასუნთქი კუნთების დამბლით. ეს არის სიცოცხლისთვის ყველაზე საშიში გართულება.
ცნობიერება, როგორც წესი, შენარჩუნებულია. ტემპერატურის მომატება ბოტულიზმისთვის დამახასიათებელი არ არის, თუ არ არის თანმხლები ინფექცია.
სამედიცინო დახმარების გარეშე, ბოტულიზმით გამოწვეული სიკვდილიანობა მაღალია. გარდაცვალება, როგორც წესი, დგება სასუნთქი კუნთების დამბლისა და სუნთქვის უკმარისობის შედეგად. ეს შეიძლება მოხდეს სიმპტომების გამოვლენიდან რამდენიმე დღეში, ზოგჯერ 24 საათშიც კი, თუ ტოქსინის დოზა მაღალია და დაავადება სწრაფად პროგრესირებს. დროული დიაგნოსტიკა და სპეციფიკური ანტიტოქსინის შეყვანა, ასევე ინტენსიური თერაპია (მათ შორის, ფილტვების ხელოვნური ვენტილაცია) მნიშვნელოვნად ამცირებს ლეტალურ გამოსავალს.
რა არ უნდა გავაკეთოთ მოწამვლისას (განსაკუთრებით ბოტულიზმზე ეჭვის დროს)?
არ გამოიწვიოთ ღებინება ექიმის კონსულტაციის გარეშე: მიუხედავად იმისა, რომ კუჭის ამორეცხვა შეიძლება იყოს პირველადი დახმარების ნაწილი, ბოტულიზმზე ეჭვის დროს ეს უნდა ჩატარდეს მხოლოდ სამედიცინო პერსონალის მიერ, რადგან ყლაპვის გაძნელების გამო არსებობს ასპირაციის (კუჭის შიგთავსის სასუნთქ გზებში მოხვედრის) რისკი.
არ გადადოთ ექიმთან ვიზიტი: ბოტულიზმი სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობაა და მოითხოვს დაუყოვნებლივ ჰოსპიტალიზაციას.
არ დაიწყოთ თვითმკურნალობა: ანტიბიოტიკები არ მოქმედებს უკვე გამომუშავებულ ტოქსინზე და საკვებისმიერი ბოტულიზმის დროს მათი როლი შეზღუდულია. მთავარია ანტიტოქსინის დროული შეყვანა და სასიცოცხლო ფუნქციების შენარჩუნება.
არ დაელოდოთ სიმპტომების სრულად განვითარებას: თუ არსებობს ეჭვი, რომ თქვენ ან თქვენი ოჯახის წევრმა მიირთვით პოტენციურად დაბინძურებული საკვები და გამოვლინდა ზემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომებიდან რომელიმე, დაუყოვნებლივ მიმართეთ სამედიცინო დახმარებას.
რატომ არის საშიში ბადრიჯნის ან სხვა ბოსტნეულის კონსერვი?
სახლის პირობებში ბოსტნეულის, მათ შორის ბადრიჯნის კონსერვირება ბოტულიზმის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული წყაროა. ამის მიზეზებია:
Clostridium botulinum-ის სპორების მდგრადობა: ეს სპორები ძალიან მდგრადია მაღალი ტემპერატურის მიმართ და ჩვეულებრივი დუღილით (100°C) არ ნადგურდება, განსაკუთრებით ნეიტრალურ ან დაბალმჟავიან გარემოში (როგორიც ბევრი ბოსტნეულია, მათ შორის ბადრიჯანი). სპორების გასანადგურებლად საჭიროა უფრო მაღალი ტემპერატურა (120°ჩ), რაც მიიღწევა სპეციალური წნევით სტერილიზაციის აპარატების (ავტოკლავების) გამოყენებით.
ჰერმეტულად დახურული ქილა ქმნის უჟანგბადო გარემოს, რაც იდეალურია ჩლოსტრიდიუმ ბოტულინუმ-ის სპორების გაღვივებისთვის, ბაქტერიების გამრავლებისა და ტოქსინის წარმოქმნისთვის.
თუ კონსერვირებისას პროდუქტი არასაკმარისად თერმულად დამუშავდა ბოსტნეული, როგორიცაა ბადრიჯანი, მწვანე ლობიო, სოკო, სიმინდი, ჭარხალი, დაბალმჟავიანია. მჟავე გარემო (pH 4.6-ზე ნაკლები) აფერხებს ბოტულიზმის ბაქტერიის ზრდას და ტოქსინის წარმოქმნას. ამიტომ, დაბალმჟავიანი პროდუქტების კონსერვირებისას განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო, ან უნდა მოხდეს მათი დამჟავება (მაგალითად, ძმრის დამატებით) უსაფრთხო დონემდე.
ზოგჯერ ტოქსინით დაბინძურებული კონსერვი გარეგნულად არაფრით განსხვავდება უსაფრთხო პროდუქტისგან. ქილა შეიძლება არ იყოს ამობერილი, შიგთავსს შეიძლება არ ჰქონდეს უჩვეულო სუნი ან გემო. თუმცა, ნებისმიერი საეჭვო ნიშანი პროდუქტის გადაგდების საფუძველი უნდა გახდეს.
ექიმთან კითხვები გამოგზავნეთ mkurnali.ge-ზე რუბრიკაში - შეკითხვა ექიმს
ექიმი თამარ მამაცაშვილი