"ივანიშვილს დიდ პატივს ვცემ, მაგრამ..."
პოეტი დათო მაღრაძე, რომელმაც რამდენიმე დღის წინ დააანონსა საზოგადოებრივი მოძრაობა "დაიცავი საქართველოს" განახლება და გააქტიურება, სამი წიგნის ერთობლივი პრეზენტაციისთვის ემზადება. როგორც გვითხრა, აფხაზურად, ოსურად და ჩერქეზულად თარგმნილ "ჯაკომო პონტის" იორდანიაში გამომცემლობა "ალ შარქ პრინტინგ ჰაუსი" გამოსცემს. მნიშვნელოვანია, რომ ნაწარმოები აფხაზურად აფხაზმა, ოსურად ოსმა და ჩერქეზულად ჩერქეზმა პოეტებმა და ლიტერატორებმა თარგმნეს. უახლოეს მომავალში იორდანიაში გაიმართება ჩერქეზულ-ქართული კულტურულ ურთიერთობათა კონფერენცია, რომელზეც ერთი დღე დაეთმობა ამ სამი წიგნის პრეზენტაციას. თუმცა მანამდე დათო მაღრაძეს კიდევ ერთხელ უწევს საზოგადოებრივ ასპარეზზე გააქტიურება და ამჯერად "ქართული ოცნების" ხელისუფლებას უპირისპირდება.
- გადავწყვიტეთ გავაცოცხლოთ საზოგადოებრივი მოძრაობა "დაიცავი საქართველო", რომლის თავმჯდომარეც მე ვარ. ეს საზოგადოება ბოლო დროს აღარ აქტიურობდა, მაგრამ არ გაუქმებულა, არსებობს თავისი შინაარსით, წარსულით, აწმყოთი და მომავლით. ჩვენში ხშირად ზოგი თავის წარსულზე ამბობს უარს, ზოგიც მომავალზე. ჩვენ ორივეს ვაღიარებთ. ჩემთვის ძალიან დიდი ფასი აქვს მემკვიდრეობითობის - წარსულის მქონე აწმყოს განცდას. ამდენად, მოძრაობა "დაიცავი საქართველო" ძალიან საინტერესო ბიოგრაფიისა და შინაარსის საზოგადოებაა, რომელიც მიხეილ სააკაშვილის სახელისუფლებო სასტიკი რეპრესიების დროს შეიქმნა იმ ღირებულებების დასაცავად, რაც ჩვენი წინაპრებისგან გვერგო მემკვიდრეობით.
- ახლა რის დაცვას აპირებთ?
- ახლაც ამ ღირებულებებს ვიცავთ... როდესაც "ქართული ოცნების" ხელისუფლებამ მოსამართლეების საკითხში თავისი არჩევანი გააკეთა, ეს ნიშნავდა, რომ მან გადაწყვიტა ქვეყანას, საზოგადოებას მშვენიერებად სიმახინჯე შეასაღოს. არადა, ჩემი აღქმით, ეს არის ზნეობრივი არჩევანი, "ქართულმა ოცნებამ" კი არასწორი გზით სიარული გადაწყვიტა. აი, ამ ღირებულებების აღრევის გამო მივიჩნიე საჭიროდ ამ საზოგადოების გაცოცხლება. მივიჩნიე იმიტომაც, რომ საქართველოს ხვალინდელი დღე ივანიშვილ-სააკაშვილის დაპირისპირებაში არ უნდა ჩარჩეს. ჩვენი ქვეყანა ამ პოლიტიკური ორპოლუსიანი სისტემისგან უნდა გათავისუფლდეს.
- ანუ ფიქრობთ, რომ ქვეყანაში მესამე პოლიტიკური ძალა, რომლის გამოჩენას ჩვენი საზოგადოება კარგა ხანია ელის, შესაძლოა თქვენი საზოგადოებრივი მოძრაობის საფუძველზე ჩამოყალიბდეს? - ჩემი აზრით, თუ მართლაც ჩამოყალიბდა ახალი ძალა, პირველი ორის დანახვა ძალიან გაჭირდება. ჩვენ გვინდა, რომ "დაიცავი საქართველო" იყოს ერთგვარი პლატფორმა, ასპარეზი ახალგაზრდებისთვის, გნებავთ, ამას სამართლიანობის ბრძოლის ესტაფეტა დავარქვათ. ვეცდები ჩემს მეგობრებთან ერთად ხელი შევუწყო ახალგაზრდების საზოგადოებრივ ასპარეზზე გამოსვლას, რომელთაც, ჩემი ხედვით, დღევანდელმა ხელისუფლებამაც და ოპოზიციამაც შეუზღუდეს სამოქმედო, სააზროვნო სივრცე გაუთავებელი და უშინაარსო დაპირისპირებით.
ერთი კარგი ის არის, რომ ჩვენი ახალგაზრდობა ჩაუღრმავდა თავის პროფესიას და ახლა დროა ამ პროფესიონალ, კვალიფიციურ ხალხს შევუქმნათ სამოქმედო ასპარეზი საზოგადოებრივ თუ პოლიტიკურ-სახელმწიფოებრივ სფეროებში. თუ ადრე უპროფესიო ხალხის პროფესია პოლიტიკოსობა იყო, ახლა პოლიტიკაში პროფესიონალების მოსვლის დროა.
- იმ ხალხის ნაწილი, ვინც თავის დროზე "დაიცავი საქართველოს" რიგებში იყო, დღეს ხელისუფლებაშია. მათთან თუ გქონდათ კონსულტაციები? - არა, ისინი როგორ მოიქცევიან, მათი გადასაწყვეტია. "დაიცავი საქართველოს" ბირთვი არსად წასულა, დღესაც საზოგადოებაშია. ზოგს უნდოდა ხელისუფლებაში წასვლა და არ შესთავაზეს, ზოგს არ უნდოდა, მაგალითად, მე... არც ახლა მინდა. მე საზოგადოებაში დავრჩები მას მერეც, როცა სახელმწიფოებრივად და პოლიტიკურად უკეთესობა იქნება ქვეყანაში.
- როდესაც ახალგაზრდებზე ლაპარაკობთ, ვისთან აპირებთ თანამშრომლობას? - ჯერჯერობით კონსულტაციები გავიარე ჩვენი მოძრაობის წევრებთან: კახა მიქაიასთან, ლევან და გია გაჩეჩილაძეებთან, შოთა გლურჯიძესთან, ლაშა ამირეჯიბთან, თემურ ნანეიშვილთან... ამ ორგანიზაციის გაცოცხლებას ისინიც ჩემსავით აუცილებლობად მიიჩნევენ. მქონდა კონსულტაციები ახალგაზრდებთანაც. ისინი უაღრესად კარგ შთაბეჭდილებას ტოვებენ თავიანთი ენთუზიაზმით, ერუდიციითა და ძალიან საინტერესოდ დანახული ხვალინდელი დღით. მათ გვარებს ჯერჯერობით ვერ დაგისახელებთ.
- იქნებ პირდაპირ მიპასუხოთ, ეს მოძრაობა საბოლოოდ გარდაიქმნება პოლიტიკურ ძალად? - ეს იქნება საზოგადოებრივი მოძრაობა, მაგრამ მას ექნება გავლენა პოლიტიკაზეც და ყოველდღიურ ცხოვრებაზეც...
მოდი, განვსაზღვროთ, რას ვგულისხმობთ ტერმინ "პოლიტიკაში". თუ პოლიტიკას ვარქმევთ ყველაფერს, რაც ჩვენს ცხოვრებაში ხდება, ეს ერთია, მაგრამ თუ ამაში პარტიულ ცხოვრებას ვგულისხმობთ, ეს სხვაა.
მე პარტიულ მოღვაწეობას არ ვაპირებ, მაგრამ 2020 წლისთვის თუ გამოიკვეთება ის პოლიტიკური შემადგენელი, რომლის მიმართაც სიმპათია გვექნება, რა თქმა უნდა, მხარს დავუჭერთ.
არ ვიცი, ჩვენი წიაღიდან აღმოცენდება ახალი ძალა თუ ჩვენი მოძრაობის მიღმა, ჩემთვის ამას მნიშვნელობა არა აქვს. მთავარია, ხვალინდელი დღის გამოწვევას პასუხობდეს - დემოკრატიის, მმართველობის, აზროვნების კატეგორიის და ზნეობრივი არჩევნის თვალსაზრისით.
დღეს რა მივიღეთ? ძველი, რეპრესიული ხელისუფლების უსამართლობის ბურჯები დღევანდელმა ხელისუფლებამ მოძებნა და ამ ბურჯებზე გადაწყვიტა თავისი სამართლის დაშენება. არ მინდა პარალელად ჩამითვალოთ, თვალსაჩინოებისთვის ვამბობ: ქრისტემ პეტრე მოციქულზე ააშენა ქრისტიანობა, იუდაზე ქრისტიანობა არ შენდება. არ შეიძლება რეპრესიული მანქანის ბურჯებზე აშენდეს დემოკრატია და სამართალი ქვეყანაში. ამიტომ გაჩნდა აუცილებლობა, რომ ხვალინდელი დღის ახალ გამოწვევებს განახლებულმა საზოგადოებრივმა მოძრაობამ უპასუხოს.
რაც შეეხება მომავალ საპარლამენტო არჩევნებს, როგორც წესი, პარლამენტიდან კი არ ირეკლება საზოგადოებრივი განწყობები, არამედ საზოგადოებიდან ირეკლება პარლამენტში პოლიტიკური ტენდენციები. სწორედ ამ ტენდენციების გადარჩენა გვინდა.
- "ნაციონალურმა მოძრაობამ" ან მისმა განაყოფმა "ევროპულმა საქართველომ" თუ გამოთქვეს სურვილი, თქვენთვის მისაღები იქნება მათთან თანამშრომლობა? - არ ვაპირებ პოლიტიკურ პარტიებთან მჭიდრო თანამშრომლობას. რაც შეეხება "ნაციონალურ მოძრაობას" და "ქართულ ოცნებას", თუ ისინი გათავისუფლდებიან კერპთაყვანისმცემლობისგან, ეს მათაც წაად=გება და მათ კერპებსაც.
თუ მრევლი დღეში სამჯერ მათთვის მლიქვნელურ ლოცვას არ აღავლენს, ბიძინა ივანიშვილი და მიხეილ სააკაშვილი ერთ დღესაც მიხვდებიან, რომ ჩვეულებრივი მოკვდავები არიან, ასეთ შემთხვევაში მეტი თავისუფლება ექნებათ მათაც და მათ მრევლსაც.
კიდევ ერთი ინიციატივა მიმაჩნია უმნიშვნელოვანესად - ეროვნული თანხმობის მიღწევა და ვეცდებით, რომ შედგეს. ეს არ არის პათეტიკურად ნასროლი ფრაზა, ამას გააზრებულად ვამბობ. ეს სამკვდრო-სასიცოცხლო დაპირისპირება, რაც დღეს არის საქართველოს მოსახლეობაში ამ კერპების გამო, უნდა გადაიზარდოს ცივილიზებულ პოლიტიკურ პაექრობაში.
სიძულვილი უნდა გადაიზარდოს აზრთა სხვადასხვაობაში და ეს მოხერხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც კერპები დაიმსხვრევა ადამიანების ფიქრში.
რა თქმა უნდა, მათ ფიზიკურ განადგურებას არ ვგულისხმობ, ღმერთმა დაიფაროს ყველა.
- ცნობილია, რომ თქვენ მიმართ ბიძინა ივანიშვილი კეთილგანწყობილი იყო და თქვენც დღემდე მის მხარდამჭერად ითვლებოდით. ამბობენ, რომ სხვადასხვა პროცესზე თქვენი აზრითაც ხშირად ინტერესდებოდა... საინტერესოა, ახლაც ხომ არ შეგხმიანებიათ? - საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის წინ ყველა ჩემს გამოსვლაში ვამბობდი: რომ არ მექნებოდა ხელისუფლებასთან კულუარული საუბრები და ურთიერთობა მექნებოდა მხოლოდ საჯარო სივრცეში. შესაბამისად, არანაირი კულუარული შეხვედრა არც ივანიშვილთან და არც ვინმე სხვასთან არ მქონია, არც მათგან ყოფილა მცდელობა, თუმცა რომც ყოფილიყო, ამას ხალხს ზურგს უკან არ გავაკეთებდი. \რაც შეეხება იმას, რომ მე ბიძინა ივანიშვილის მხარდამჭერი ვიყავი. მე კი არ ვიყავი მისი მხარდამჭერი, ბიძინა ივანიშვილი სამართლიანობისთვის ბრძოლაში გავიცანი მისივე ინიციატივით. ბიძინა ივანიშვილს ძალიან თვალსაჩინო დამსახურება აქვს ქვეყნის წინაშე, კულტურული მემკვიდრეობისა და თანამედროვე ქართული სახელმწიფოს წინაშე, რადგან რეპრესიულ აპარატს დაუპირისპირდა და ამდენად მე მოქალაქე ბიძინა ივანიშვილს უდიდეს პატივს ვცემ.
მოქალაქეობრივი თვალსაზრისით მიხეილ სააკაშვილსა და ბიძინა ივანიშვილს შორის დიდი განსხვავებაა. სააკაშვილი სახელისუფლებო რესურსს იყენებდა თავისი აღვირახსნილობისთვის, რაც სრულიად დაუშვებელია... ჩემი პოზიცია ასეთია: მე მეგობრობა პირუთვნელობა მგონია და არა მლიქვნელობა. მისგან ბევრი სიკეთე მახსოვს და მეც ვცდილობდი სიკეთეზე სიკეთით მეპასუხა, მაგრამ მართვის ეს ფორმა და სამართალთან დაკავშირებული მისი არჩევანი ჩემთვის ყოვლად მიუღებელია.
- თავის დროზე, ბიძინა ივანიშვილმა განაცხადა, რომ თუ "ქართული ოცნება" გადაუხვევდა გზიდან და იდეალებს უღალატებდა, ის ოპოზიციაში წავიდოდა. ჩვენი საზოგადოების ერთ ნაწილში გაჩნდა ასეთი ეჭვიც, რომ შესაძლოა დღეს ის თქვენი ხელით სწორედ ასეთ ოპოზიციას აყალიბებს. - ჩვენი საზოგადოება ხომ ეჭვებითაა დაავადებული. ვერ წარმოუდგენია, რომ ის, რაც შეიძლება მოხდეს მათ ცხოვრებაში, ჰგონიათ, სხვის ცხოვრებაშიც არ მოხდება.
ერთი ლექსი მაქვს, სათაურით: "ქალაქი", რომელშიც ასეთი სტროფია:
"უსიამოვნოდ ხვდებიან წვიმას
და უკან კრეფენ გაფენილ ზეწრებს,
და შენს ნაწერშიც ეძებენ იმას,
რისი დანახვის უნარიც შესწევთ..."
ასეა ამ შემთხვევაშიც. როდესაც ბატონი ივანიშვილი ამბობდა, თუ გადაუხვია "ოცნებამ", მე წავალ ოპოზიციაშიო, არ ვიცი, ეს როგორ ესმოდა. ალბათ, ერთდროულად ხელისუფლებაშიც იქნებოდა და ოპოზიციაშიც... კიდევ ერთხელ გეტყვით, რომ პარალელს არ ვავლებ და ისევ თვალსაჩინოებისთვის ვამბობ: ტოლსტოის "ომი და მშვიდობაში" ნაპოლეონის აღწერა აქვს და ასეთ რამეს ამბობს: ნაპოლეონი ასე თვლის, ის კი არ არის მნიშვნელოვანი, რას აკეთებს, არამედ ის, რომ ის აკეთებსო. ვფიქრობ, მოსამართლეების საკითხზე ბიძინა ივანიშვილის პოზიცია სწორედ ამით აიხსნება.
- "ქართული ოცნების" საპარლამენტო უმრავლესობა რამდენიმე დეპუტატმა დატოვა. როგორც ამბობენ, მათ შეიძლება მიჰყვნენ სხვებიც. მმართველი პარტია ამას განახლებას უწოდებს და ამბობს, რომ მათ რიგებს ახალი ხალხი შეავსებს. ერთი ამგვარი "განახლება" ვნახეთ - პოლიტიკურ ასპარეზს ექსპრემიერი ირაკლი ღარიბაშვილი დაუბრუნდა. - ირაკლი ღარიბაშვილის დაბრუნება პარტიის განახლება ნამდვილად არ არის. მე მას პატივს ვცემ, ვფიქრობ, ღირსეულად ეჭირა თავი პრემიერმინისტრობისას. ისე კი, როდესაც მესმის, ძველები წავიდნენ და ჩვენი რიგები ახლით შევავსოთო, ერთი ამბავი მახსენდება: საბჭოთა კავშირის დროს, როდესაც ქართულ სახელოვნებო სამყაროში გატარებული რეპრესიების შედეგად მწერალთა რიგები შეთხელდა, გამოვიდა ერთი ბრძანებულება, რომლის მიხედვითაც, სამწერლო ასპარეზის შევსება ახალი ძალებით უნდა მოეხდინათ. ჰოდა, ადგნენ და მწერლებად მუშები გაიწვიეს.
დაახლოებით ასეთი სურათი დაიხატა ახლაც. ერთი შეხედვით კარგი განზრახვაა ახალგაზრდების მიზიდვა პარტიაში, მაგრამ რას ახვედრებენ მათ? დამსხვრეულ სამართალს? რა ზნეობრივ პრინციპებზე უნდა ჩამოყალიბდეს ახალგაზრდა ადამიანი პოლიტიკოსად? მურუსიძე-ჩინჩალაძის სამართალზე?
- საინტერესოა, "დაიცავი საქართველოს" რიგებში თუ მოიძებნება ადგილი მათთვის, ვინც "ქართული ოცნება" დატოვეს? - ეს ხალხი ჩვენი ძველი თანამებრძოლები არიან. მათ დღევანდელ ქართულ პარლამენტს ღირსება შეუნარჩუნეს. სამართლის ნგრევა რომ პარლამენტს როგორც ნორმალური ამბავი გაეტარებინა, დამანგრეველი იქნებოდა ჩვენი ზნეობრივი სივრცისთვის. ადრე ვთქვი, ამ ადამიანებმა "ქართულ ოცნებას" 2020 წლისთვის გამარჯვების შანსი დაუტოვეს, ოღონდ, თუ გამოიყენებენ-მეთქი. სამწუხაროდ, "ოცნებამ" ეს შანსი არ გამოიყენა...
ჩვენს მოძრაობაში ყველა იმ ადამიანისთვის იქნება ადგილი, რომელიც ზნეობრივ არჩევანს ზნეობის სასარგებლოდ გააკეთებს. პარლამენტში კიდევ არის ღირსეული ხალხი, მე მათ არჩევნის გასაკეთებლად ვადას ვერ დავუთქვამ, ყველამ თავისი საქმის იცის.
- რას ფიქრობთ, "თიბისი ბანკისა" და მამუკა ხაზარაძის გარშემო განვითარებულ მოვლენებზე? ჩვენ მოვისმინეთ სხვა ბიზნესმენების განცხადებებიც, რომლებიც ამბობენ, რომ ხელისუფლებისგან ზეწოლას განიცდიან...
- გამიხარდებოდა, რომ ეს ბიზნესმენები იმ რეპრესიული რეჟიმის დროსაც მენახა პროტესტის გამომხატველებად, თუმცა ეს არ მაძლევს იმის საშუალებას, რომ მხოლოდ ამაზე ავაგო ჩემი პოზიცია. კარგია, რომ ამოიღეს ხმა. რაც შეეხება მამუკა ხაზარაძისა და ხელისუფლების დაპირისპირებას და იმ ხელმოუწერელ წერილს, რომელიც ექსპერტიზაზეა ლონდონში, აქაც ცოტა კერპთაყვანისმცემლობასთან გვაქვს საქმე - ბიძინისტებს უნდათ, რომ ეს წერილი იყოს გამოგონილი, მიშისტებს უნდათ, რომ აუცილებლად გახარიას დაწერილი იყოს... ერთნი ერთს ამტკიცებენ, მეორენი - მეორეს. მე ლონდონის ექსპერტიზის პასუხს დაველოდები.
რაც შეეხება მამუკა ხაზარაძეს, მას დიდი ხანია ვიცნობ. მან დიდი ღვაწლი დასდო თანამედროვე ქართულ ლიტერატურულ პროცესს. მიხარია, რომ პრემია "საბაც" ერთად დავაფუძნეთ, პირველ ჟიურიშიც ვიყავი, მერე კი პროცესი თავისი გზით განვითარდა. ვფიქრობ, მამუკას მცდელობა, არის ბრძოლა თავისუფლების შენარჩუნებისთვის. მინდა ვისურვო, რომ ამ ქარტეხილიდან გამარჯვებული და თავისუფალი გამოვიდეს.