"საარჩევნო მენიუში "ოცნებისა" და "ნაცმოძრაობის" გარდა სხვა კერძი არ არის"
"კოალიციური მთავრობა იმას ნიშნავს, რომ პროცენტები არსებულ პოლიტიკურ ძალებს შორის განაწილდება, მინისტრის მეტი პორტფელი კი ერგებათ პარტიებს, რომლებსაც მეტი ხმა აქვთ. თუ არსებული ძალები არ მოგვწონს, არც მათი კოალიცია მოგვეწონება და არც ის, რომ მთავარ პოსტებს ისევ "ოცნებისა" და "ნაცმოძრაობის" წევრები დაიკავებენ. ამას გარდა, ამომრჩეველში ჩნდება ლოგიკური კითხვა, შეუძლია თუ არა კოალიციური მუშაობა პოლიტიკურ ძალას, რომელსაც შეუძლია სტრატეგიულ პარტნიორებს სთხოვოს, ჩემს ქვეყანას სანქციები დაუწესეო..."
"ცოტა კიდევ გავიჭირვოთ და დავიცვათ მინიმალური რეგულაციები", - მოუწოდებს მმართველი გუნდი მოსახლეობას. 14 აგვისტოდან 4 სექტემბრამდე ისევ შეიზღუდა მუნიციპალური ტრანსპორტის მოძრაობა, რეგულაცია მხოლოდ საქალაქთაშორისო ტრანსპორტს არ შეეხო. აიკრძალა ფესტივალები, ღონისძიებები, კონცერტები... კვების ობიექტების მუშაობა, ნაცვლად ღამის 00:00 საათისა, დასაშვები გახდა 23:00 საათამდე. საჯარო უწყებებმა და კერძო დამსაქმებლებმა თანამშრომლები მუშაობის დისტანციურ რეჟიმზე უნდა გადაიყვანონ. ხელისუფლებას იმედი აქვს, რომ ორი კვირის განმავლობაში ინფექციის გავრცელება შემცირდება. გახდა თუ არა პანდემიასთან ბრძოლა პოლიტიკის მძევალი და რა გავლენას იქონიებს ხალხის განწყობა ადგილობრივი არჩევნების შედეგებზე, ამ საკითხებზე ფსიქოლოგი და პოლიტიკის ექსპერტი რამაზ საყვარელიძე გვესაუბრება:
- პანდემიასთან ბრძოლა, ალბათ, არის პოლიტიკის მძევალი. თანამდებობიდან წასვლის შემდეგ გიორგი გახარიას ინტერვიუ გამახსენდა, სადაც ამბობდა, ვნანობ, რომ პოლიტიკური ბორკილები დავიდე და პანდემიასთან ბრძოლაში საკმარისად მკაცრი არ ვიყავიო. მიუხედავად იმისა, რომ მაშინ ასე რთულად არ იყო საქმე, იმ მოცემულობამაც კი პოლიტიკურ მოტივებზე აალაპარაკა გახარია. თავის მხრივ პოლიტიკაც პანდემიის მძევალია. თუ მოსახლეობის დიდ ნაწილს გაუჩნდა პანდემიის შიში და საარჩევნო უბნებზე არ მივიდა, ეს აუცილებლად იმოქმედებს არჩევნების შედეგებზე.
- დარჩა შთაბეჭდილება, რომ პრემიერმა ღარიბაშვილმა თავის განცხადებებში ერთმანეთს შეადარა მისი და გახარიას მეთოდები პანდემიასთან ბრძოლაში და შეეცადა საკუთარი უპირატესობა წარმოეჩინა. - ღარიბაშვილმა ხაზი გაუსვა, რომ ეკონომიკის შენარჩუნების მოტივით მოქმედებდა. რა თქმა უნდა, ეს გასათვალისწინებელია, მაგრამ ეკონომიკის გახსნასთან ერთად რეგულაციების დაცვაც მკაცრად უნდა გაკონტროლებულიყო. თუმცა ეკონომიკის გახსნაც და ეპიდვითარების გაკონტროლებაც ძალიან რთულია. ამ ზღვარზე გავლა ბევრმა ქვეყანამ ვერ შეძლო, ამას დავეჯახეთ ჩვენც.
- რა სირთულესთანაა დაკავშირებული რეგულაციების დაცვა, ბოლო დროს რატომ დადგა კანონის აღსრულების პრობლემა? - ნებისმიერი კანონი ფარატინა ფურცლად იქცევა, თუ არ აღსრულდება. გამოდის, ჩვენ კარგი კანონები გვაქვს, მაგრამ აღსრულების პრობლემაა. ჩვენ მივეკუთვნებით იმ ტიპის ქვეყნებს, სადაც კანონის დაცვა სირთულეებთან არის დაკავშირებული. ფსიქოლოგები და სოციოლოგები გამოყოფენ ორი ტიპის კულტურას: ე.წ. ინდივიდუალისტურ კულტურებს, რაც უმთავრესად ევროპის ჩრდილოეთით არსებული ქვეყნებისთვისაა დამახასიათებელი, და კოლექტივისტურ კულტურას, რაც სამხრეთის ქვეყნებს ახასიათებს. კოლექტივისტურ ქვეყნებში კანონების დაცვა უფრო რთულია, მათ შორის ისეთებშიც, რომლებიც ევროპას კი განეკუთვნებიან, მაგრამ რეალურად სამხრეთულები უფრო არიან, მაგალითად, იტალია. იქაც ისეთივე სურათია კანონმორჩილების დაცვაში, როგორც ჩვენთან. კანონმორჩილების ხარისხი ინდივიდუალისტური კულტურის ქვეყნებში გაცილებით მაღალია. თუმცა პანდემიურ სირთულეებს ვერც ასეთი კულტურის მქონე ქვეყნები, მაგალითად, ინგლისი და საფრანგეთი, გადაურჩნენ, რომლებმაც აქცენტი ეკონომიკის გადარჩენაზე გააკეთეს. ასე რომ, ჩვენ გამონაკლისს არ წარმოვადგენთ...
- სააკაშვილის რეჟიმმა ერთი სიკეთე რაც მოგვიტანა, კანონმორჩილება იყო. გასაგებია, რომ ეს შიშის შედეგი გახლდათ, მაგრამ იქნებ გვქონდა შანსი, 2012 წლის შემდეგ კანონმორჩილებას შეგუებულ საზოგადოებაში ეს კულტურა შეგვენარჩუნებინა? - კი, შეგვეძლო, თუმცა ისტორიას ზოგჯერ ქანქარას პრინციპი ამოძრავებს. როდესაც საზოგადოებაში ცხოვრების ესა თუ წესი ძლიერად არის ფეხმოკიდებული, მმართველების შეცვლის შემდეგ ხშირად მეორე უკიდურესობაში ვარდება...
სააკაშვილის რეჟიმის დროს ადამიანს ციხეში მოხვედრის შიში ჰქონდა. იცოდა, იქ რა საშინელ დღეშიც ჩააგდებდნენ. საზოგადოების ერთი ნაწილი მხოლოდ ამის ხარჯზე იყო კანონმორჩილი. 2012 წლის შემდეგ ციხეში პირობები მნიშვნელოვნად შემსუბუქდა, შიშის ფაქტორი მოიხსნა...
- შეიძლება მავანმა იფიქროს, ყოფილიყო საზოგადოებაში ციხეში მოხვედრის შიში, თუკი წესრიგს შევინარჩუნებდითო. - ვისაც დღეს სააკაშვილის პერიოდი ენატრება, ამბობს, რომ "ნაციონალების" დროს მეტი წესრიგი იყო. სწორედ ამას მისტირიან და ეს გასაგებიცაა. სხვათა შორის, ამ საკითხზე საუბარმა ისინიც გამახსენა, ვისაც საბჭოთა კავშირი ენატრება. ისინიც წესრიგსა და კანონმორჩილებას მისტირიან. ავტორიტარულ ქვეყნებში წესრიგის პრობლემა არასდროს დგას. ჰიტლერის მსგავსი ავტორიტარი მეორე არ მეგულება, საოცარი წესრიგი იყო მის დროს გერმანიაში.
- არსებობს მოსაზრება, რომ გერმანელებს წესრიგი და პუნქტუალურობა სწორედ ჰიტლერმა ასწავლა, რომ მანამდე ამ თვისებებით ნამდვილად არ გამოირჩეოდნენ... - დიახ, თანაც ეს ასწავლა იმ გერმანელებს, რომლებსაც პირველი მსოფლიო ომის შემდგომ ღრმა დეპრესია ჰქონდათ და აღარაფერი უნდოდათ. ასე იყო, მაგრამ ძალიან რთულია ოქროს შუალედის მოძებნა წესრიგსა და ჰუმანურობას შორის. ჩვენ 2012 წელს ამ ზღვარზე მოგვიწია გავლამ. ნამდვილად ლოგიკური იყო საფრთხე იმისა, რომ მმართველობის დეჰუმანიზაციის დამარცხებას, წესრიგიც მიჰყოლოდა თან. სიმართლე გითხრათ, მე უფრო მეტ უწესრიგობას ველოდი. მარტო მე არა, "ნაციონალებიც" ელოდნენ ქაოსს. შეგახსენებთ, როგორ ირწმუნებოდნენ, კრიმინალი მოიმატებსო. იმედი ჰქონდათ, რომ ძალისმიერი ავტოკრატიული რეჟიმის მოშლით წესრიგიც მოიშლებოდა, მაგრამ ასე არ მოხდა. ჩვენი დღევანდელი ყოფა ქაოსური ნამდვილად არ არის, უბრალოდ, ჩვენ წესრიგისა და კანონმორჩილების უფრო მაღალი ხარისხი გვინდა.
- რას იტყვით NDI-ს კვლევის შედეგებზე, რომლის თანახმადაც, გამოკითხულთა 52% მთავრობის საქმიანობას ცუდად აფასებს, 36% დადებითად, 9% ამბობს, რომ არ იცის, 3% კი პასუხზე უარს აცხადებს. რაც შეეხება კითხვას, როგორ უმკლავდება მთავრობა პანდემიას, გამოკითხულთა 53% დადებითად აფასებს, ხოლო უარყოფითად აფასებს 37%. - ჩემი აზრით, საზოგადოების განწყობაზე, ერთი მხრივ, იმუშავა უახლოესმა წარსულმა, ანუ იმ პერიოდმა, როდესაც საქართველო პანდემიას სანიმუშოდ გაუმკლავდა. როგორც ჩანს, საზოგადოება მთლიანობაში აფასებს პანდემიასთან ბრძოლის ხარისხს და წარსულის გავლენით ბოლოდროინდელ სირთულეებს აბათილებს.
- თუ გამოკითხულთა 53% ფიქრობს, რომ მთავრობა პანდემიას კარგად უმკლავდება, მაშინ როგორ ახსნით იმას, რომ 52% მთავრობის მუშაობას უარყოფითად აფასებს? - რით უნდა ვიხელმძღვანელო მე, მოქალაქემ, მთავრობის საქმიანობის შეფასების დროს? ერთ-ერთი პარამეტრი ჩემი პირადი ეკონომიკაა, ანუ რის ყიდვას ვახერხებ ჩემი ფულით; მეორე - რამდენად მოწესრიგებულია ჩემი საცხოვრებელი გარემო და მესამე - ის საკითხები, რასაც პირადად მე არ ვაწყდები. კერძოდ, მასმედია.
ჩვენს ქვეყანაში მედია საერთო ჯამში კრიტიკულად არის განწყობილი. თუ გავითვალისწინებთ იმასაც, რომ ოპოზიციური პარტია ბევრია, ამასთან, მმართველმა გუნდმა ცუდად იცის პიარი, უფრო სწორად, საერთოდ არ იცის, ტელეეკრანებიდან გაცილებით ხშირად ვისმენთ ხელისუფლების ნეგატიურ შეფასებას, ვიდრე პოზიტიურს. ასეთი პოლიტიკური გავლენები თავისთავად მოქმედებს ადამიანის განწყობაზე. არც არის გასაკვირი - მთავრობა კარგიაო, ასეთი ფორმულა არც ერთ ქვეყანაში არ მუშაობს. უკმაყოფილო ხალხი არჩევნებზე ახალ პარტიას ირჩევს ხელისუფლებაში მოსასვლელად. იქ, სადაც ამომრჩეველი მთავრობის მუშაობით კმაყოფილია, მმართველი პარტია დიდხანს რჩება ხელისუფლებაში. ამის მაგალითია გერმანია.
- "ქართული ოცნება", რომლის მუშაობითაც 52% უკმაყოფილოა, მესამე ვადით არის ხელისუფლებაში და ახლა დარწმუნებულია, რომ თვითმმართველობის არჩევნებსაც მოიგებს. - ბევრი საკითხს ამგვარად აყენებს: "ოცნება" იდეალურია, რომ ისევ ის ავირჩიოთ? - არა, არ არის იდეალური, მაგრამ ვინ ავირჩიოთ? ამ დროს დღის წესრიგში დგება "საარჩევნო მენიუ", მენიუში კი მხოლოდ ორი კერძია: "ქართული ოცნება" და "ნაციონალური მოძრაობა".
- შეიძლება თუ არა კოალიციური მთავრობა იყოს გამოსავალი? - არა! ჯერ ერთი, კოალიციური მთავრობა იმას ნიშნავს, რომ პროცენტები არსებულ პოლიტიკურ ძალებს შორის განაწილდება, მინისტრის მეტი პორტფელი კი ერგებათ პარტიებს, რომლებსაც მეტი ხმა აქვთ. თუ არსებული ძალები არ მოგვწონს, არც მათი კოალიცია მოგვეწონება და არც ის, რომ მთავარ პოსტებს ისევ "ოცნებისა" და "ნაცმოძრაობის" წევრები დაიკავებენ. ამას გარდა, ამომრჩეველში ჩნდება ლოგიკური კითხვა, შეუძლია თუ არა კოალიციური მუშაობა პოლიტიკურ ძალას, რომელსაც შეუძლია სტრატეგიულ პარტნიორებს სთხოვოს, ჩემს ქვეყანას სანქციები დაუწესეო...
მე თუ მკითხავთ, ჩვენი ქვეყნისთვის საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელი მოუხერხებელია. რატომ? იმიტომ, რომ მმართველობის ასეთი მეთოდი ბევრი პარტიის არსებობას მოითხოვს, ჩვენთან კი, ფაქტობრივად, ორი პარტიაა: "ნაცმოძრაობა" და "ოცნება". როდესაც მმართველობის ამ მოდელს აწესებ, ეს ნიშნავს, რომ გინდა არჩევნებმა ამ ორ პარტიას შორის იტრიალოს. ასეც არის.
ხალხს დღემდე ახსოვს, "ნაციონალური" რეჟიმის სიმწარე და ამიტომ გამარჯვებული ყოველთვის "ოცნება" გამოდის.
- შეიძლება თუ არა, რომ დამძიმებულმა ეპიდვითარებამ ეს მოცემულობა შეცვალოს? - ვერ შეცვლის, იმიტომ, რომ საარჩევნო მენიუში "ოცნებისა" და "ნაცმოძრაობის" გარდა სხვა კერძი არ არის.
- გამოსავალი რა არის? ახალი პარტიების შექმნაში? საამისოდ რა რესურსი გვაქვს? - ძნელი სათქმელია. დავაკვირდეთ პროცესს. უკვე დიდი ხანია ქართველები ალტერნატიული პოლიტიკური ძალის გამოჩენას ველით. ბურჭულაძე რომ გამოჩნდა, საზოგადოების დიდმა ნაწილმა მასზე დაამყარა იმედი, მაგრამ მალევე გაირკვა, რომ "ნაციონალებთან" დაახლოებული იყო და ჩაქრა მისი რეიტინგი. შემდეგ ასეთივე იმედით "ლელოს" შეხვდნენ, მაგრამ ისიც "ნაციონალებთან" ფლირტში იქნა შემჩნეული და მასზეც ჩაიქნიეს ხელი. ახლა გახარიას აკვირდებიან. ვნახოთ რა იქნება. ხალხს ნამდვილად სჭირდება ალტერნატიული ძალა, რომელიც არც "ოცნებისკენ" გადაიხრება და არც "ნაციონალებისკენ".
ხათუნა ბახტურიძე