ავიაციის გამოყენება, ბელარუსის მონაწილეობა, დონბასის დაკავება - ანალიზი: როგორია უკრაინაში რუსეთის სამხედრო შეჭრის შესაძლებლობა? - The Guardian
ჟენევაში გამართული მოლაპარაკების ფონზე, რომელიც, პრაქტიკულად, რაიმე მნიშვნელოვანი შედეგის გარეშე დასრულდა, დასავლურ პრესაში, მაგალითად, ამერიკულ „ნიუ-იორკ თაიმსში“ (The New York Times) და ბრიტანულ „გარდიანში“ (The Guardian) ქვეყნდება ვერსიები რუსეთის სავარაუდო სამხედრო მოქმედებების თაობაზე - როდის, სად, რომელი მიმართულებით განხორციელდება რუსეთის არმიის შეჭრა (თავდასხმა) უკრაინის ტერიტორიაზე.
შეჭრის სავარაუდო ვადები
როგორც ამერიკული „ნიუ-იორკ თაიმსი“ წერს სტატიაში სათაურით - „რუსული ვერტმფრენები უკრაინის საზღვართან: შეჭრისათვის მზადება გრძელდება?“ (ავტორები - ანტონ ტროიანოვსკი და დევიდ სენგერი), დაზვერვის მონაცემებით, რუსული არმიისათვის გრუნტის გზებზე მძიმე ტექნიკის დაბრკოლების გარეშე გადასაადგილებლად, აუცილებელია დაბალი ტემპერატურა - ყინვა. ეს უნდა მოხდეს გაზაფხულამდე ანუ მანამ, სანამ დათბობა ნიადაგს გაუვალ ტალახად გადააქცევს. ჯერჯერობით უკრაინაში ძლიერი ყინვები არ ყოფილა, რაც, სტატიის ავტორის აზრით, ვლადიმერ პუტინისათვის მოქმედების არეალს ზღუდავს. საინტერესოა, რომ ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციამ ამინდის პროგნოზის დასაზუსტებლად მეტეოროლოგებიც ჩართო, რომლებიც ღრმად სწავლობენ ტემპერატურის სავარაუდო დაცემის დროს - იმ მიზნით, რომ გაიგონ, თუ როდის განხორციელდება რუსეთის სახმელეთო შეტევა უკრაინაზე.
ოპერაციის მასშტაბები
"რუსეთის არმიის ღია შეჭრის შემთხვევაში, სამხედრო მოქმედებების მასშტაბი შეიძლება შევადაროთ დასავლეთის კოალიციური ძალების შეჭრას ერაყში 2003 წელს", - წერს ბრიტანული „გარდიანი“ სტატიაში სათაურით - „ანალიზი: როგორია უკრაინაში რუსეთის სამხედრო შეჭრის შესაძლებლობა?“ (ავტორი - დენ საბახი). მასალაში განზოგადებულია დაკ ირვებები სამხედრო ექსპერტების, რომლებიც თვალს ადევნებენ უკრაინის ირგვლივ შექმნილ კრიზისულ სიტუაციას. მათი აზრით, სრულმასშტაბიანი შეჭრისათვის რუსეთმა ის ასიათასიანი სამხედრო კონტინგენტი, რომელიც ამჟამად უკრაინის საზღვართან არის თავმოყრილი, სულ მცირე, ორჯერ მაინც უნდა გაზარდოს.
„გარდიანი“ სარგებლობს სამხედრო ისტორიის პროფესორის, ფრედ კოგანის შეფასებით (იგი ერაყსა და ავღანეთში შეყვანილი მრავალეროვნული ძალების სარდლის, გენერალ დევიდ პეტრეუსის მრჩეველი იყო), რომლის თანახმად, სავარაუდოდ, რუსეთსაც იმდენი სამხედრო მოსამსახურე დასჭირდება, რამდენიც დასავლეთმა ერაყში გამოიყენა - დაახლოებით 150-200 ათასი. შეჭრა, ალბათ, იანვრის ბოლოს მოხდება.
შეტევის მიმართულებები: სცენარები რუკით
„გარდიანმა“ შეადგინა რუკა, რომლის მიხედვით ჩანს, თუ რომელ ფლანგზე რას გააკეთებს რუსეთის არმია. მასზე ციფრებით მონიშნულია:
1. უკრაინის სამხრეთი: აქ რუსეთის ჯარებს შეუძლიათ შეტევა დაიწყონ ოკუპირებული ყირიმიდან და დონბასიდან, უკრაინის არმიის ნაწილების მიზიდვის მიზნით;
2. უკრაინის აღმოსავლეთი: რუსეთის მექანიზებულ ქვედანაყოფებს შეუძლიათ შეიჭრნენ და მსხვილი ქალაქები - ხარკოვი, დნიპრო და თვით დედაქალაქი კიევი ალყაში მოაქციონ;
3. დნეპრი: რუსეთის არმია, სავარაუდოდ, შეტევას მდინარე დნეპრის მარცხენა ნაპირთან შეაჩერებს, თუმცა კიევს მაინც მთლიანად ალყაში მოაქცევს;
4. შავი ზღვის ნაპირები: ოდესის დაკავება შესაძლოა მოხდეს დნესტრისპირეთში დისლოცირებული რუსეთის არმიის ქვედანაყოფებით და ყირიმიდან გადასროლილი დესანტით;
5. კიევი: არ არის გამორიცხული, რომ უკრაინის დედაქალაქი რუსეთის ჯარმა ბელარუსის სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან შეტევით დაიკავოს;
6. ბელარუსის სამხრეთ-დასავლეთი: რუსეთის ჯარი პოლესიეს ჭაობებს და მდინარე პრიპიატს თავს აარიდებს, თუმცა საჭიროების შემთხვევაში ამ მიმართულებითაც ისარგებლებს.
ოკუპაციის სცენარები და რისკები რუსეთისათვის
ყველაზე სერიოზულ პრობლემად ვლადიმერ პუტინისათვის ფრედ კოგანი თვლის იმას, რომ „კრემლს მოუწევს მტრულად განწყობილ უკრაინის ტერიტორიის გაკონტროლება, განსაკუთრებით მაშინ, თუ კიევის ჰიპოთეტური დაკავების შემდეგ მოსახლეობა პარტიზანულ ომს დაიწყებს. ასეთ შემთხვევაში, რუსეთს დასჭირდება უკრაინაში დამატებითი სამხედრო კონტინგენტი გაგზავნოს, ანუ იმდენი, რომ რიცხობრივად 20 ადგილობრივ მცხოვრებზე 1 ოკუპანტი მოდიოდეს“.
ეს ნიშნავს, რომ „კიევისა და მსხვილი ქალაქების შესანარჩუნებლად უკრაინის სამხრეთსა და აღმოსავლეთში რუსეთს 325 ათასი ჯარისკაცი დასჭირდება. რაც შეეხება უკრაინის არმიის რაოდენობას, ის 145 ათას სამხედრო მოსამსახურეს ითვლის. გარდა ამისა, 300 ათასი მოქალაქე დონბასის ომის ვეტერანად ითვლება, ხოლო გამოკითხვის თანახმად, უკრაინის ყოველი მესამე მოქალაქე მზადაა, რუს თავდამსხმელებს შეიარაღებული წინააღმდეგობა გაუწიოს.
ავღანეთში წარუმატებელი საბჭოთა სამხედრო კამპანიის შემდეგ რუსეთი შეცდომად თვლიდა აშშ-ის მცდელობებს, შეენარჩუნებინა კონტროლი იმ ქვეყნებზე, სადაც ამერიკას თავისი ჯარი შეჰყავდა, შიდა წინააღმდეგობების მიუხედავად. „ვლადიმერ პუტინს, ალბათ, ახსოვს და შესწავლილი აქვს, თუ რა დღეში ჩავარდა აშშ 2003 წელს ერაყში ჯარების შეყვანის შემდეგ. ასევე, ავღანეთშიც. პარტიზანულ მოძრაობასთან გამკლავების სირთულეები მაფიქრებინებს, რომ რუსეთი არ აპირებს უკრაინაზე თავდასხმას და მისი ტერიტორიების ოკუპაციას“, - ამბობს ფრედ კოგანი „გარდიან“-თან კომენტარში.
რუსეთის უპირატესობა
და მაინც, ჰიპოთეტური ომის შემთხვევაში საწყის ეტაპზე რუსეთს დიდი უპირატესობა ექნება, განსაკუთრებით საზენიტო-სარაკეტო ტექნიკასა და ავიაციაში. „უკრაინა აღმოჩნდება პოტენციურად საშინელი შედეგების მომტან მსხვილმასშტაბიანი თავდასხმის მსხვერპლად. რუსეთის არმიას შეუძლია ქვეყნის მოსახლეობის საბრძოლო სული დაასუსტოს. უამრავი უკრაინელი ქვეყნიდან დასავლეთში გაიქცევა, ბრძოლისა და წინააღმდეგობის ნაცვლად“, - ნათქვამია „გარდიანის“ სტატიაში
ამერიკულ ტანკსაწინააღმდეგო „ჯაველინებს“ 2,5-კილომეტრიანი მოქმედების რადიუსი აქვთ, მათი ეფექტიანი გამოყენება მხოლოდ სახმელეთო მექანიზებული ქვედანაყოფების წინააღმდეგ შეიძლება. თურქული უპილოტო საფრენი აპარატები „ბაირახტრები“ კი, რომლითაც უკრაინის არმიაა აღჭურვილი, უმწეონი აღმოჩნდებიან ათასობით რუსული ტანკის წინაშე“, - წერს „გარდიანის“ რედაქტორი დენ საბახი, რომელიც თავდაცვისა და უსაფრთხოების თემატიკის საკითხებს კურირებს.
რობერტ ლი, რომელიც ადრე აშშ-ის საზღვაო ქვეითების ქვედანაყოფს მეთაურობდა, ახლა კი აშშ-ის საგარეო პოლიტიკის კვლევის ინსტიტუტის თანამშრომელია, აღნიშნავს, რომ „რუსეთს შეუძლია დისტანციურად გაანადგუროს უკრაინის არმიის მთელი ქვედანაყოფი ისეთი იარაღით, როგორიცაა ბალისტიკური სარაკეტო კომპლექსი „ისკანდერი“. ჩვენ პრაქტიკულად არ ვიცნობთ და არ გვინახავს ამ თანამედროვე იარაღის მოქმედების შედეგები. რუსეთს ექნება „ისკანდერის“ გამოყენების შესაძლებლობა, რომელიც ათასობით ყოველდღიურ მსხვერპლს გამოიწვევს, დაჭრილებზე რომ არაფერი ვთქვათ“.
„მაგრამ ასეთი მოქმედება, ანუ ადამიანთა ულმობელი გაჟლეტვა საბოლოოდ ნეგატიურად იმოქმედებდა რუსეთის საერთაშორისო იმიჯსა და ავტორიტეტზე. უკრაინის მშვიდობიანი მოსახლეობის დაღუპვა ისეთ ოპერაციას დაემსგავსებოდა, რომელიც ვლადიმერ პუტინს ადრე არასოდეს განუხორციელებია“, - წერს ბრიტანული გაზეთი.
ავიაციის გამოყენების ალბათობა
„ჰიპოთეტურ ომში გარდამტეხი მომენტი იქნებოდა რუსეთის მიერ ავიაციის გამოყენება“, - თვლის სამირ პური, სტრატეგიული კვლევების ინსტიტუტის თანამშრომელი, რომელიც ადრე უკრაინის კონფლიქტის ზონაში საერთაშორისო დამკვირვებელი იყო, - ძნელია წარმოიდგინო სრულმასშტაბიანი შეჭრა ავიაციით სარგებლობის გარეშე, თუმცა რუსეთისათვის ეს გარკვეული სარისკო ნაბიჯი იქნებოდა“. ამერიკული „ნიუ-იორკ თაიმსის“ მონაცემებით კი, 2022 წლის 10 იანვრისათვის რუსეთი აგრძელებს ავიაციის თავმოყრას უკრაინის საზღვრებთან, მათ შორის - სამხედრო ვერტმფრენების გადასროლას. „ეს ადასტურებს მოსაზრებას, რომ თავდასხმის განზრახვა ჯერ კიდევ ძალაშია. საბრძოლო ვერტმფრენები, ავიაგამანადგურებლებთან ერთად, რუსეთის კრიტიკული უპირატესობა იქნება, თუ პუტინი თავის ჯარებს უკრაინაში შეჭრის ბრძანებას მისცემს“, - ნათქვამია „ნიუ-იორკ თაიმსის“ სტატიაში.
კიდევ ერთი გამოწვევა რუსეთისათვის უკრაინაში შეჭრის შემთხვევაში - რას უზამს უკრაინის იმ ქალაქებს, სადაც მილიონობით მოქალაქე ცხოვრობს? „გარდიანი“ წერს, რომ საქმე ეხება სამმილიონიან კიევს და მილიონ-ნახევრიან ხარკოვს: „ქალაქის ქუჩებში ომი რთული და უდიდესი ნგრევის მომტანია. გინახავთ სირიის ქალაქი ალეპო, რომელიც პრაქტიკულად მთლიანად არის მიწასთან გასწორებული? რუსეთმა უკრაინაში შეიძლება მეორე ალეპო გააჩინოს“, - ვარაუდობს ფრედ კოგანი.
„გარდიანის“ სტატიის ავტორი მიუთითებს, რომ რუსეთის არმიისათვის ხარკოვისა და განსაკუთრებით - კიევის ალყაში მოქცევა და დაკავება დიდ სირთულეებთან იქნება დაკავშირებული: ჯერ ერთი, რომ ქალაქის მშვიდობიან მოსახლეობას სურსათ-სანოვაგით და ტანსაცმლით მომარაგება დასჭირდება, მეორე მომენტი ისაა, რომ კრემლს გარკვეული [სადამსჯელო] ოპერაციების ჩატარება მოუწევს, რაც საბოლოოდ დაასამარებს რუსულ იდეას, რომ რუსეთი „გამაერთიანებელი ძალის სახით მოქმედებს“.
დასავლელი ანალიტიკოსების აზრით, კიევის ალყაში მოქცევა რთულ სამხედრო ამოცანას წარმოადგენს. „ქალაქის საკვანძო წერტილები, მათ შორის - პრეზიდენტის ადმინისტრაცია, მდინარე დნეპრის ნაპირის დასავლეთით მდებარეობს. ხიდები მისგან 60 მილით არის დაშორებული, ხოლო კაშხალმა, რომელიც ჩრდილოეთით, 4 კილომეტრის მოშორებით არის, მდინარე ტბად გადააქცია. შესაბამისად, რუსეთის ჯარმა დნეპრის ფორსირებისას მნიშვნელოვანი დანაკარგები შეიძლება განიცადოს“, - აცნობს მკითხველებს „გარდიანი“ უკრაინის დედაქალაქის გეოგრაფიულ რეალიებს.
ბელარუსის მონაწილეობა
ბრიტანული გამოცემა მიიჩნევს, რომ კრემლის ანტიუკრაინულ ოპერაციაში ბელარუსის მონაწილეობა საკმაოდ სავარაუდოა, თუ გავითვალისწინებთ მინსკისა და მოსკოვის ახლო კავშირებს.
რუსეთის მექანიზებული ქვედანაყოფები შეეცდებიან კიევი დასავლეთიდანაც ალყაში მოაქციონ, რისთვისაც მათ ბელარუსის ცენტრალური რეგიონიდან სამხრეთით, უკრაინისკენ მოძრაობისას პოლესიეს (პრიპიატის) ჭაობების გადალახვა მოუწევთ (თუ ძლიერი ყინვა იქნება). რუსული ჯარი ისარგებლებს ჩერნობილის მიმართულებითაც, რაც სამხედროებისათვის რთული გამოცდა იქნება რადიოაქტიური ზონის გათვალისწინებით.
კიევის დასავლეთიდან ალყაში მოქცევის მიზნით, რუსეთმა ალტერნატივის სახით შეიძლება ბელარუსიდან კიდევ ერთი მიმართულება გამოიყენოს, მაგალითად, ბარანოვიჩიდან, სადაც რუსული ბაზაა განლაგებული.
მასშტაბური შეჭრის ალტერნატივა
ექსპერტთა აზრით, ყურადღება უნდა მივაქციოთ იმას, რომ სრულმასშტაბიანი თავდასხმა უკრაინაზე ყველაზე ნაკლებად შესაძლებლად ითვლება იმ სცენარებიდან, რომელიც ვლადიმერ პუტინს ამჟამად აქვს. უკრაინელმა პოლიტოლოგმა, ჰენრი ჯეკობსის ბრიტანული საზოგადოების წევრმა ტარას კუზიომ ამას წინათ გამოაქვეყნა თავისი ხედვა რუსეთის სავარაუდო მოქმედების თაობაზე - იმ რისკების გათვალისწინებით, რაც თან სდევს მასშტაბურ შეჭრას და ოკუპაციას.
პირველი ვარიანტი - რუსეთი იკავებს დონბასს და ახდენს მის ანექსიას, რაც 2008 წლის აგვისტოში საქართველოში მომხდარი კრიზისის მსგავსი იქნება;
მეორე ვარიანტი - რუსეთს შეუძლია ოკუპირებული ტერიტორიის გაფართოება და დონბასიდან ყირიმისაკენ ერთგვარი დერეფნის შექმნა, რაც აზოვისპირა ქალაქ მარიუპოლის ოკუპირებას მოითხოვს. რუსეთს ასევე შეუძლია დაარტყას ოკუპირებულ რეგიონთან ახლოს განლაგებულ უკრაინის შეიარაღებული ძალების ბაზებს და გარნიზონებს, უკრაინის არმიის შეირაღებას, განსაკუთრებით თურქულ დრონებს;
მესამე ვარიანტი - 2014 წლის პროექტის „ნოვოროსიის“ განახლება, რომლის ჩარჩოებში რუსეთი შეეცდება უკრაინის ჩამოშორებას შავი ზღვისაგან, ანუ სამხრეთ უკრაინის - ოდესის, ნიკოლაევის, ხერსონის დაკავებას. „ერთმილიონიანი ოდესის დაკავება, ალბათ, დრამატული სამხედრო მოქმედებით - საზღვაო და საჰაერო დესანტის გადასხმით განხორციელდება - ყირიმიდან, რასაც საზღვაო ქვეითებიც მიჰყვებიან. ისინი ხომალდებით ოდესის პლაჟებს მიადგებიან და ქალაქის არეალში გადასხდებიან“, - ასე აღწერს დესანტის ოპერაციას „გარდიანი“.
ამ ვარიანტებიდან ყველაზე პოპულარულად დონბასის ოკუპირება და ანექსია შეიძლება ჩავთვალოთ. ამასთან, ეს იქნება უკიდურესად შეზღუდული განხორციელება კრემლის იმ ამბიციური გეგმისა, რომლებიც გამიზნულია უკრაინისა და საქართველოს ნატოში მიღების დაუშვებლობისათვის. მაგრამ რა შედეგი მოჰყვება გეგმის უფრო ფართო განხორციელებას რეალურად? ეს დამატებით შეშფოთების საგანია“, - ნათქვამია „გარდიანის“ პუბლიკაციის დასასრულს.
(წყარო)
ასევე დაგაინტერესებთ: შეძლებს თუ არა "ვერცხლისფერი მელა" პუტინს თამაში მოუგოს?
მოამზადა სიმონ კილაძემ