"შევარდნაძემ იგორ გიორგაძე ქვეყნიდან მოისროლა... ჩვენ კი აქედან ამ ყველაფერს სიამოვნებით ვუყურებდით" - რას წერს რუსული გამოცემა
რუსეთის გაზეთ „მოსკოვსკი კომსომოლეცში" (Московский комсомолец) დაბეჭდილია ვრცელი ინტერვიუ რუს ისტორიკოსთან, პროფესორ ნიკოლაი პლატოშკინთან სათაურით - „რუსეთის საგარეო პოლიტიკა: შეცდომების ნიაღვარი... ხელისუფლებას დასავლეთთან დამეგობრება სურს“ (ესაუბრება ჟურნალისტი მარინა პერევოზკინა), რომელშიც საკმაოდ მკაცრად არის გაკრიტიკებული რუსეთის თანამედროვე საგარეო პოლიტიკა, მოსკოვის დამოკიდებულება დასავლეთთან და პოსტსაბჭოთა ქვეყნებთან.
ნიკოლაი პლატოშკინი დიპლომატიურ სამსახურშიც იყო, მუშაობდა რუსეთის ვიცე-კონსულად ჰიუსტონში (აშშ, ტეხასის შტატი). აქვე ვიტყვით, რომ მის გამონათქვამებში შესაძლოა ყველაფერი ობიექტური არ იყოს, მაგრამ მაინც საინტერესოა ვიცოდეთ.
გათავაზობთ ინტერვიუს, მცირეოდენი შემოკლებით:
- დღეს ბევრს ლაპარაკობენ ნატოს გაფართოების პროცესის შეჩერებაზე... მე კი კარგად მახსოვს ჩვენი პრეზიდენტის - ბორის ელცინის [შემრიგებლური] რეაქცია თბილისში პირველი ამერიკელი ინსტრუქტორების ჩასვლაზე: „რა მოხდა მერე, რატომ არ უნდა იყვნენ ისინი საქართველოში?“...
- თქვენ საქართველოთი დაიწყეთ, მაგრამ იუგოსლავია არ გახსოვთ, სწორედ იმდროინდელმა პრემიერ-მინისტრმა ვიქტორ ჩერნომირდინმა გაწირა ბელგრადი ნატოს წინაშე კაპიტულაციისათვის. შემდეგ ევგენი პრიმაკოვი ჩავიდა ბაღდადში და სადამ ჰუსეინს ეუბნებოდა, გადადექიო. 2002 წელს ჩვენ დავტოვეთ კუბაზე, ლურდესში მდებარე სამხედრო ბაზა, მივატოვეთ კამრანის ბაზა ვიეტნამში, რომელსაც ახლა ამერიკელები იყენებენ... ასე იმიტომ ხდებოდა, რომ რუსეთის ელიტას დასავლეთის წყენინება არ სურდა.
- დიახ, ასე იყო 1990-იანებში, თუმცა 2000-იანი წლებიდან რუსეთში პატრიოტული ლოზუნგები გამოჩნდა... შეიქმნა შთაბეჭდილება, რომ ვლადიმერ პუტინის პრეზიდენტობის დაწყების დროს მთავრობა თითქოს გონს მოვიდა, როცა ნატო რუსეთის საზღვრებს მოადგა...
- როცა 1999 წელს სტამბოლში მიღებული იქნა გადაწყვეტილება საქართველოში რუსული ბაზების დახურვაზე, პრეზიდენტად ჯერ კიდევ ბორის ელცინი იყო, მაგრამ ვლადიმერ პუტინს უკვე პრემიერ-მინისტრის პოსტი ჰქონდა დაკავებული. ბორის ნიკოლაევიჩმა ნატოს გაფართოების პირველი ტალღა გადახარშა, ვლადიმერ პუტინმა კი - ყველა დანარჩენი... თანაც უნდა ვთქვა, რომ პირველი გაფართოების დროს ნატო რაღაც-რაღაცებს მართლაც თმობდა, კომპრომისებზე მიდიოდა, მაგრამ 2004 წელს, როცა ალიანსში ერთბაშად 7 პოსტსოციალისტური და პოსტსაბჭოთა ქვეყანა გაერთიანდა, რუსეთს ნატოსთვის არაფერი არ უთქვამს...
- კი, მაგრამ, როცა საქმე საქართველომდე და უკრაინამდე მივიდა, მოსკოვის განწყობა მკვეთრად შეიცვალა. საქართველოსთან ომი მოგვიხდა, რუსეთმა ამ ქვეყნის რეგიონების - აფხაზეთისა და „სამხრეთ ოსეთის“ დამოუკიდებლობა აღიარა, მაგრამ, სამაგიეროდ, დანარჩენი საქართველო დაკარგა და, როგორც ჩანს - სამუდამოდ. გვქონდა თუ არა ჩვენ იმ დროს მოქმედების სხვა ვარიანტი?
- საგარეო პოლიტიკაში ამა თუ იმ ვარიანტის არსებობას წინ დიდი ხნის მოსამზადებელი სამუშაო უძღვის. ამერიკელები ასეთი მიმართულებით მართლაც მუშაობდნენ. უკრაინაში მათ სამოქალაქო საზოგადოების შესაქმნელად 5 მილიარდი დოლარი ჩადეს. თავისთან მიჰყავდათ ახალგაზრდა პოლიტიკოსები და მუშაობას ასწავლიდნენ, სკოლებისთვის სახელმძღვანელოებს წერდნენ. ჩვენ კი მხარს ლეონიდ კუჩმას ვუჭერდით, რომელიც აცხადებდა, რომ უკრაინა რუსეთი არ არისო. სწორედ ლეონიდ კუჩმამ - ჩვენმა „დიდმა მეგობარმა“ - გამოზარდა ვიქტორ იუშენკო, იანუკოვიჩი, პოროშენკო... მოსკოვი ამ ყველაფერს ხედავდა, მაგრამ არაფერს აკეთებდა. იგივე ხდებოდა საქართველოშიც...
- როგორია თქვენი თვალსაზრისი რუსეთის მოთხოვნებზე ნატოს მიმართ?
- წარმოიდგინეთ, რომ ჩვენ ერთნაირ წონით კატეგორიაში ვართ, ირგვლივ კი ხალხი დგას და გვიყურებს. უცებ მე თქვენ ხმამაღლა გეუბნებით: „აბა, მუხლებზე დაიჩოქე, სწრაფად!“ შესაძლოა, თქვენ მართლაც ფიქრობდით დაჩოქებას, მაგრამ ასე, ყველას დასანახავად რომ გამცირებენ, ეს სამარცხვინოა, ხომ?
ახლა კი, ვთქვათ, ასეთი სიტუაციაა - თქვენ ჩემზე სამჯერ ძლიერი ხართ და გეუბნებით, დაიჩოქეთ-მეთქი. როგორც არ უნდა გიყვარდეთ, შესაძლოა რაღაც კომპრომისებზე კიდევაც ფიქრობდით, მაგრამ სახალხოდ, ყველას დასანახავად მაინც არ დაიჩოქებთ. ამას რატომ ვამბობ? იმიტომ, რომ ულტიმატუმს რომ უცხადებ, ის რაღაცით უნდა იყოს გარანტირებული. ამერიკელებმა გვითხრეს - ეგ თქვენი ულტიმატუმი... მოკლედ, გვითხრეს, რომ არ შევასრულებთ და ვერაფერსაც ვერ გვიზამთო.
- როგორია უკრაინასთან დიდი ომის დაწყების ალბათობა?
- ნულოვანია. დღეს ჩვენი ხელისუფლების ამოცანაა დასავლეთთან როგორმე სახე შეინარჩუნოს, მაგრამ არ გამოსდის, რადგან სუსტია, ეკონომიკურად თითქმის მთლიანად დასავლეთზეა დამოკიდებული. აი, მაგალითად, ჩვენ ევროპას ვეუბნებით - „გაზის და ნავთობის მოწოდებას შეგიწყვეტთო“. კი, შეგვიძლია ამის გაკეთება, მაგრამ მეორე დღეს პედაგოგებისათვის ხელფასის გადასახდელი ფული აღარ გვექნება. კარგი, ვთქვათ, შევიჭერით უკრაინაში. იმ წუთში „სვიფტიდან“ გაგვთიშავენ, საგარეო ვაჭრობა შეჩერდება... უნდათ ეს ოლიგარქებს? არ უნდათ.
უკრაინა საქართველო არ არის. უკრაინას 250-ათასიანი არმია ჰყავს, თანაც საბრძოლო გამოცდილებით. ვიღაც მწარედ მოტყუვდება, თუ უკრაინაში შეჭრა გასეირნება ჰგონია. ჩვენ ძალიან დიდი დანაკარგები გვექნება. ადრე, 10-15 წლის წინ დნეპრამდე მისვლა თავისუფლად შეგვეძლო, ახლა არ გამოგვივა.
როცა საბჭოთა არმია 4 მილიონ ჯარისკაცს ითვლიდა, როცა ჩვენ ჰამბურგიდან 200 კილომეტრზე ვიდექით, ყველა პატივისცემით გვექცეოდა - იცოდნენ, რომ თუ მოვისურვებდით, რეინამდე ორ დღეში მივიდოდით, პარიზამდე - ოთხ დღეში. ახლა მხოლოდ ბირთვული იარაღის იმედი გვაქვს. ჩვენ ნატოს ვეუბნებით: „თავს არავის ვესხმით, მხოლოდ უკრაინა და საქართველო არ მიიღოთ“. ის გვპასუხობს: „მათი მიღება-არმიღება თქვენი საქმე არ არის“.
არადა, იყო დრო, როცა დღევანდელი ნატოელი ბულგარეთი გვეხვეწებოდა, საბჭოთა კავშირში მიმიღეთო, ასევე - მონღოლეთი და სხვებიც. რატომ? იმიტომ, რომ მაშინ ძლიერები ვიყავით. იმ დროს მსოფლიოში ორი მთავარი ტელეფონი იდგა: ერთი - კრემლში, მეორე - თეთრ სახლში. დღეს კი ჩვენ დამცინავად გვიყურებენ.
- თუ უკრაინა დონბასს შეუტევს, რას იზამს რუსეთი? არის აზრი, რომ დასავლეთს ჩვენი ომში ჩათრევა სურს...
- რომელ დასავლეთს? გერმანიას ომი არ უნდა, უკრაინელები ევროპაში გაიქცევიან და იქ ისინი ისევ გერმანელების სარჩენი გახდებიან. გერმანელებს ჩვენთან ვაჭრობა და ჩვენი ნედლეული უნდათ. რატომ უნდა სურდეთ მათ ჩვენთან უსიამოვნებები?
რაც შეეხება ამერიკას, "შტატებს" უკრაინის პრორუსულ ქვეყნად გადაქცევა არ უნდოდა და მისი მიზანი ამჟამად უკვე მიღწეულია. ვაშინგტონს კიევის ავანტიურაზე ბიძგი არ აწყობს. მიხეილ სააკაშვილი თვლიდა, რომ ამერიკელების მიერ მომზადებული ქართული არმიით [სეპარატისტულ] აფხაზეთს და „სამხრეთ ოსეთს“ სწრაფად დაიმორჩილებდა, მაგრამ შეცდა, ბოლომდე კარგად ვერ გათვალა. განა მას ამერიკელები დაეხმარნენ? მან ხშირი დარეკვებისაგან ტელეფონი „გააწითლა“, მაგრამ რა უპასუხეს ვაშინგტონიდან? მას უთხრეს: „არა, ჩვენ რომელიღაც აფხაზეთის გამო რუსეთთან ომს არ დავიწყებთ“. უკრაინა საქართველოზე დიდია. თუ რამე დაიწყება, საქმე ორ-სამ დღეში არ მორჩება. იქ სხვა მასშტაბებია. დასავლეთს ომი არ უნდა.
- რამდენად შესაძლებელია ბირთვული იარაღის გამოყენება? ვთქვათ, უკონტროლო სიტუაციის გაჩენა... ვთქვათ, რომელიმე მხარეს ნერვებმა უმტყუნა და ღილაკს თითი დააჭირა...
- ჩვენ ამერიკელებთან ბევრი კრიზისული სიტუაცია გვქონია. მაგალითად, 1961 წლის ბერლინის კრიზისი, როცა საბჭოთა ტანკებს ძრავები ამუშავებული ჰქონდათ და დღედაღამ შეტევის ბრძანებას ელოდნენ... კარიბის კრიზისი 1962 წელს, ჩვენ მიერ ჩამოგდებული სამხრეთ კორეის „ბოინგი“ 1983 წელს... მაგრამ ყოველთვის ესმოდათ, რომ ომი თვითმკვლელობას უდრის. თავის მოკვლა კი არავის უნდა, „სული ტკბილია“, როგორც ამბობენ.
- დასავლეთში ზოგი ფიქრობს, რომ რუსეთი სუსტია და ილუზია უჩნდება, რომ ბირთვულ ომში გაიმარჯვებს...
- ამერიკელები პრაგმატიკოსი ხალხია. მათ ესმით, რომ ჩვენ ორი ათასი ბირთვული საბრძოლო ქობინა გვაქვს და მათი რაღაც ნაწილი ამერიკამდე მიაღწევს. ისინი ახლა იმაზე მუშაობენ, რომ მტკიცე ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვა ჰქონდეთ... საბჭოთა კავშირის დროს ჩვენ წინა ხაზზე ვიდექით, ამერიკასთან ერთი ხელის გაწვდენაზე. სამწუხაროა, რომ კუბიდან წამოვედით... კუბელებს, ფაქტობრივად, ვუღალატეთ და ამერიკელებს შევატოვეთ ხელში. ახლა უკან დაბრუნებაც სირცხვილია. წარმოიდგინეთ, კაცმა ცოლს უღალატა, მიატოვა, მერე დაბრუნდა და ეუბნება - „მოდი, ყველაფერი დავივიწყოთ და ისევ ძველებურად ერთად ვიყოთო“. ასე არ ხდება. რაც შეეხება ვენესუელას, იქ კონსტიტუციით აკრძალულია უცხო ქვეყნის ბაზის არსებობა. და თუნდაც აკრძალული არ იყოს, პოლიტიკური სიტუაცია მერყევია. ერთი ჩვენი ჯარისკაცის გამოჩენა და ნიკოლას მადუროს წინააღმდეგ მილიონი ოპოზიციონერი გამოვა... იგივეა ნიკარაგუაშიც. მოკლედ, ჯერჯერობით სამხრეთ ამერიკაში ისეთი ახლო მეგობრები არ გვყავს, რომლებიც რუსეთის ბაზების განლაგებას დაეთანხმებიან. არადა, ადრე გვყავდა - კუბის გარდა, გრენადა, მაგალითად. ჩვენთან ძალიან უყვართ იმპერატორ ალექსანდრე მესამის დეგენერატული ნათქვამი - „რუსეთს ორი მოკავშირე ჰყავს - არმია და ფლოტიო“. უმეგობრო და უმოკავშირეო სახელმწიფო სად გაგონილა?
- თქვენი აზრით, შეცდომა იყო, რომ რუსეთმა 2014 წელს უკრაინაში ჯარი არ შეიყვანა?
- შეცდომა ის იყო, რომ საქმე მაიდნამდე მივიყვანეთ. რა არის დიპლომატია? დიპლომატია არის ქვეყნის ინტერესების დაცვა იარაღის გარეშე. აბა, იარაღით სროლას ყოველი სულელი მოახერხებს. ჭკვიანი ადამიანები, თუ სადმე რევოლუცია ხდება, ცდილობენ, რომ ის რევოლუცია თავიანთ სასარგებლოდ გამოიყენონ. ამისათვის ჯარი საჭირო არ არის. 1959 წელს, კუბელებმა რომ ფულჰენსიო ბატისტას რეჟიმი დაამხეს, ჩვენ რა, მათ ჯარით დავეხმარეთ?! - არა. უბრალოდ, მათ ჩვენზე ორიენტაცია აიღეს, როგორც განვითარების ნიმუშზე. ეს იყო, როგორც ახლა ამბობენ, ჩვენი „რბილი ძალა“. მაშინ აზრზეც არ ვიყავით, თუ ვინ იყო ფიდელ კასტრო, მაგრამ იმ კაცმა ორიენტაცია ჩვენზე აიღო. ერნესტო ჩე გევარა, თურმე, ყველგან ბორის პოლევოის წიგნს ატარებდა - „ამბავი ნამდვილი ადამიანისა“ - რომელიც მექსიკაში, საბჭოთა კულტურის ცენტრში შესულა და იქ აუღია. ჩვენ კი არ ვიცოდით - ვიღაც არგენტინელი ექიმია, დადის და მოგზაურობს მოტოციკლითო. ახლა რომ მეხიკოში, საბჭოთა კულტურის ცენტრში ვინმე შევიდეს, როგორ წიგნებს იპოვის იქ? აი, როგორი იყო ადრე „რბილი ძალა“.
თქვენ გგონიათ, რომ როცა ჩილეში, 1971 წელს, სალვადორ ალიენდემ არჩევნებში გაიმარჯვა, იქ ჩვენი ჯარი იდგა? - არა. ეს იმიტომ მოხდა, რომ ჩვენ ადრე მსოფლიოში დიდი ავტორიტეტი გვქონდა და ბევრს სურდა, დაგვმსგავსებოდა. იგივე მოხდა 1970-იან წლებში ნიკარაგუაში, ავღანეთში...
განა ჩვენ არ შეგვეძლო უკრაინაში მაიდანი ჩვენს მხარეს, ჩვენ სასარგებლოდ შემოგვებრუნებინა? ისინი ხომ თავდაპირველად რუსეთის წინააღმდეგ არ გამოდიოდნენ, შეგვეძლო, მაგრამ სხვებმა აიღეს ინიციატივა, ჩვენ დავაგვიანეთ...
- თუმცა 2003 წელს ხომ შევეცადეთ, რომ საქართველოში პროტესტი ჩვენ სასარგებლოდ გამოგვეყენებინა? იგორ ივანოვი თბილისში ჩავიდა, მოედანზე შეკრებილი მომიტინგეების წინაშე გამოვიდა. შედეგი ცნობილია...
- საქართველოში ჩვენ არ შევცდილვართ, საპროტესტო მოძრაობით გვესარგებლა, შევეცადეთ, გადაგვერჩინა ედუარდ შევარდნაძისა და ასლან აბაშიძის უკვე დამხობილი რეჟიმები. ის ადამიანები, რომლებიც „ვარდების რევოლუციის“ დროს პარლამენტში შეიჭრნენ, პროდასავლურად განწყობილები იყვნენ. განა იმ პროტესტებში რომელიმე პრორუსულად განწყობილი პარტია მონაწილეობდა? - არცერთი. ისინი ედუარდ შევარდნაძემ გაანადგურა. მან იგორ გიორგაძე ქვეყნიდან მოისროლა... ჩვენ კი აქედან ამ ყველაფერს სიამოვნებით ვუყურებდით...
უკრაინაში ფსონი ვიქტორ იანუკოვიჩზე დავდეთ და ამით, მისი კორუმპირებული რეჟიმით ხელები შევიბოჭეთ. უკრაინაში ბევრმა სწორედ ამიტომ შეგვიძულა. ადრე ამერიკელები მხარს უჭერდნენ დიქტატორულ რეჟიმებს - ანასტასიო სომოსას - ნიკარაგუაში, ფულჰენსიო ბატისტას - კუბაზე და სხვებს. რადგანაც ხალხს სძულდა ასეთი ადამიანები, ისინი ჩვენკენ მოდიოდნენ. შემდეგ ჩვენ დავიწყეთ კორუმპირებული ნაზარბაევის, შევარდნაძის, იანუკოვიჩის მხარდაჭერა, რომლებიც მოსახლეობას არ მოსწონდა. იგივეა ალექსანდრე ლუკაშენკოსთან მიმართებითაც...
საერთოდ, წინააღმდეგი ვარ ყოველგვარი რევოლუციებისა, ხელისუფლების ძალით დამხობისა და ა.შ. თუ გსურს ხელისუფლებაში მოსვლა, ეს მხოლოდ არჩევნების გზით უნდა მოახერხო. და როცა ხელისუფალი გახდები, ხალხის ცხოვრების დონე უნდა გააუმჯობესო, დემოკრატიული გარემო უნდა შექმნა. გერმანიაში მთავრობა შეიცვალა - ნორმალური, თავისუფალი არჩევნების გზით. შვეიცარიაში არავის აზრად არ მოუვა რევოლუციის მოწყობა. ხალხს თავისუფალი მოქმედების არეალი უნდა ჰქონდეს. ამას ისტორია გვასწავლის. წყარო
მოამზადა სიმონ კილაძემ