"მივიღეთ საკუთარ თავში ჩაკეტილი აუტისტური პოლიტიკური პროცესი"
"ადამიანს პროტესტი უჩნდება მაშინ, როდესაც მას მხოლოდ ღილაკზე თითის მიმჭერად მიიჩნევენ და დირექტივებს აძლევენ, რაზეც "ქართული ოცნების" ზოგიერთი დეპუტატი
დაუფარავად ამბობს კიდეც"
"განცდა, რომ პარლამენტი ქვეყანაში არსებული აქტუალური პრობლემების ადეკვატურად მოქმედებდა, არც ამ დაპირისპირებამდე გვქონია"
"ქართული ოცნების" საპარლამენტო უმრავლესობაში მიმდინარე პროცესები კვლავ მთავარი პოლიტიკური თემაა. "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" სამეთვალყურეო საბჭოში ნინია კაკაბაძის ოპოზიციის კვოტით მოხვედრამ და გედევან ფოფხაძის გუნდიდან წასვლის მუქარამ, რასაც უმრავლესობის სხვა წევრების ხისტი რეაქცია მოჰყვა, მმართველ გუნდში პოზიციათა სხვადასხვაობა ყველასთვის აშკარა გახადა. დაპირისპირების ახალ-ახალი სერიები ვიხილეთ გასულ კვირასაც, თანაგუნდელები უკვე ურთიერთშეურაცხყოფასაც აღარ ერიდებოდნენ. ვინ პარლამენტის თავმჯდომარესა და პრემიერის დაპირისპირებაზე ლაპარაკობს, ვინ კიდევ "ქართულ ოცნებაში" შიდაპარტიული წესრიგის დასამყარებლად სანქციების შემოღებაზე. გვესაუბრება ექსპერტი
რამაზ საყვარელიძე:
- განსხვავებული მოსაზრებები ნებისმიერ გუნდში არსებობს, ოჯახი რომ ავიღოთ, იქაც ხშირია პრობლემები, რაც არცთუ იშვიათად, მისი დაშლის მიზეზი ხდება.
რასაც დღეს საპარლამენტო უმრავლესობაში ვხედავთ, ასეთი დაძაბულობის წარმოშობისა და კონფლიქტამდე მიყვანის მიზეზები აუცილებლად მართვის პრობლემაშია საძიებელი. სწორედ ის უშვებს შეცდომებს, ვინც მართავს პროცესებს, უფრო სწორად, ევალება, მაგრამ სწორად მართვას თავს ვერ ართმევს.
იმდენად მრავალფეროვანი მენტალიტეტისა და მისწრაფებების ადამიანებმა მოიყარეს თავი "ქართულ ოცნებაში", მათი პოზიციების დაახლოება რთული იყო ადრეც და რთულია ახლაც, თუმცა მაინც მგონია, რომ ჯერ არ არის ისეთი პრობლემა შექმნილი, რომლის გადალახვაც შეუძლებელია.
მთავარია, მონაწილე მხარეებმა, უპირველესად პარლამენტის ხელმძღვანელობამ, შეძლოს დათმობა და მართვაში რაღაც მნიშვნელოვნად შეცვალოს.
როდესაც პარლამენტის თავმჯდომარემ თქვა, რომ მას ჰყავს თავისი დასაყრდენი საპარლამენტო უმრავლესობაში, ირაკლი კობახიძემ, ფაქტობრივად, საჯაროდ დაყო "ქართული ოცნება" თავისიანებად და სხვისიანებად, აღიარა პარტიაში გარკვეული დაჯგუფებების არსებობა, რასაც მანამდე კატეგორიულად უარყოფდნენ. პრობლემა ის კი არ არის, რომ პარლამენტის თავმჯდომარე ზოგიერთ დეპუტატს დასაყრდენად განიხილავს, პრობლემა ამის საჯაროდ აღიარება და გადაწყვეტილების მიღებისას სხვისი აზრის გაუთვალისწინებლობაა.
პრაქტიკა, რომ გადაწყვეტილებას პარლამენტში იღებს პატარა ჯგუფი და სხვა პარლამენტარები სტატისტების როლს თამაშობენ, სხვა ქვეყნებშიც არის და ჩვენს წინა მოწვევის პარლამენტებშიც ასე იქცეოდნენ. რომ დაფიქრდე ადამიანი, ყველა გადაწყვეტილებაში ვერ იქნება ყველას აზრი გათვალისწინებული, მაგრამ აუცილებელია განხილვაში მეტ-ნაკლებად ჩაერთოს ყველა დაინტერესებული დეპუტატი. ისე უნდა მოხერხდეს, რომ ადამიანი კმაყოფილი დარჩეს იმით, რომ მისი აზრიც მოისმინეს. ასეთ შემთხვევაში პროტესტი აღარ გაუჩნდება. ადამიანს პროტესტი უჩნდება მაშინ, როდესაც მას მხოლოდ ღილაკზე თითის მიმჭერად მიიჩნევენ და დირექტივებს აძლევენ, რაზეც "ქართული ოცნების" ზოგიერთი დეპუტატი დაუფარავად ამბობს კიდეც. მოკლედ,
პარლამენტი იქნება თუ სხვა ორგანო, ადამიანს თავისი მნიშვნელობა, ფასი უნდა აგრძნობინო. როგორც ვხედავ, სწორედ ეს არის ამჟამინდელ პარლამენტში პრობლემა. ამ ყველაფერს სჭირდება ხელმძღვანელების პოლიტიკური გამოცდილება, კულტურა, ალღო.
ვიმეორებ, ყველას აზრი ვერ იქნება გათვალისწინებული, მაგრამ ამ აზრის პატივისცემა უნდა იგრძნობოდეს.
შორს რომ არ წავიდეთ, წინა პარლამენტი გავიხსენოთ, სადაც გაცილებით დიდი იყო აზრთა სხვადასხვაობა, მაგრამ ასეთი პრობლემები არ გაჩენილა. დავით უსუფაშვილი ახერხებდა ვითარების დაბალანსებას, ის ყველას პატივისცემით ექცეოდა და მის მიმართაც ასეთივე განწყობა იყო, რასაც, სამწუხაროდ, ვერ ვხედავთ ირაკლი კობახიძის მიმართ. აშკარაა, რომ ის გუნდში ავტორიტეტად ვერ ჩამოყალიბდა.
სანქციებისა და სადამსჯელო ღონისძიებების დაწესებაზე ფიქრს, მგონი, სჯობს, ურთიერთობის უმარტივესი ხერხები გამოიყენონ და ერთმანეთის პატივისცემა, ერთმანეთის აზრის მოსმენა დაიწყონ. ეს უფრო მოიტანს შედეგს.
- ეს ურთიერთბრალდებები, ერთმანეთის მულტფილმის გმირებთან შედარება, გუნდში მტყუან-მართლის საჯაროდ გარჩევა, არ გეჩვენებათ, რომ საპარლამენტო საქმიანობას აშარჟებს და მის მნიშვნელობას აკნინებს?
- სიმართლე გითხრათ, განცდა, რომ პარლამენტი ქვეყანაში არსებული აქტუალური პრობლემების ადეკვატურად მოქმედებდა, არც ამ დაპირისპირებამდე გვქონია. რა თქმა უნდა, ურთიერთბრალდებებმა ვითარება უფრო გაართულა. სამწუხაროდ, ჩვენი პარლამენტი იშვიათად ტოვებს ისეთ შთაბეჭდილებას, რომ ის გრძნობს ქვეყანაში არსებული პრობლემების სიმწვავეს. შესაბამისად, საზოგადოებაში მისი აღქმა კარგა ხანია უმნიშვნელოა, რაც ძალიან სამწუხაროა.
როდესაც ვხედავთ, რომელიღაც დეპუტატს როგორ არ მოსწონს თურმე კოლეგის ხელმძღვანელობით მუშაობა და აპირებს სხვა კომიტეტის წარმომადგენელს გაუცვალოს ადგილი, აშკარად კომიკური ვითარების მოწმენი ვხდებით.
- თქვენი აზრით, როგორ აისახება ეს პროცესები "ქართული ოცნების" რეიტინგზე, მით უფრო უკვე კარს მომდგარ საპრეზიდენტო არჩევნების წინ?
- არა მგონია, დიდად რამე დააკლოს, მაგრამ ეს "ქართული ოცნების" კი არა, ოპოზიციის უუნარობის დამსახურება იქნება. ისინი ვერ ახერხებენ თუნდაც მმართველ პარტიაში მიმდინარე ნეგატიური პროცესების სათავისოდ გამოყენებას, მათმა უნიათობამ დატოვა ქვეყანა ერთი პარტიის ამარა. ამის მთავარი მიზეზი კი ის არის, რომ ისინი ვერ პასუხობენ იმ პრობლემატიკას, რაც ქვეყნის მოსახლეობას აწუხებს. მეტიც, არც იცნობენ ამ პრობლემატიკას.
დღეს მმართველი პარტიაც და ოპოზიციაც მოქმედებენ არა მოსახლეობის, არამედ საკუთარი ინტერესების მიხედვით, თუმცა მმართველი გუნდი რეიტინგს მაინც ინარჩუნებს, ეს კი მხოლოდ იმიტომ ხდება, რომ ოპოზიციური ძალები წარსული ცოდვების გამო მასზე უარესად აღიქმება საზოგადოებაში.
ოპოზიცია რომ ხედავდეს საზოგადოების პრობლემებს, ამაზე ლაპარაკობდეს, "ქართული ოცნებაც" იძულებული გახდებოდა სწორედ ამ პრობლემატიკისთვის მიეხედა, მაგრამ ჯერჯერობით ასე არ ხდება. შედეგად მივიღეთ საკუთარ თავში ჩაკეტილი აუტისტური პოლიტიკური პროცესი, სწორედ ამიტომ ხდება, რომ არჩევნებიდან არჩევნებამდე ამომრჩევლის რიცხვი იკლებს.
- მას შემდეგ, რაც "ქართულ ოცნებაში" ვითარება აირია, დაიწყო ლაპარაკი, რომ პოლიტიკურ პროცესში უნდა ჩაერთოს ბიძინა ივანიშვილი.
- ბიძინა ივანიშვილს შეიძლება ძალიანაც არ უნდა, მაგრამ უნდა ჩაერთოს, ეს აუცილებლად მოუწევს, თუ უნდა, რომ შეინარჩუნოს გუნდის მთლიანობა. სხვა შემთხვევაში არ გამოვრიცხავ, რომ მართლაც დაიშალოს უმრავლესობა.
"ქართულ ოცნებაში" ივანიშვილის სიტყვას ნამდვილად აქვს დიდი გავლენა, შესაბამისად, მისი ჩარევა განმუხტავს სიტუაციას, თუმცა თუ არ შეიცვალა მართვის სტილი, სავარაუდოდ, პრობლემები არსად გაქრება და უფრო მძაფრად იჩენს თავს.
ივანიშვილს ბოლო ხანს ასეთი პოზიცია უკავია - მე გავედი პოლიტიკიდან და თქვენ მოუარეთ ახლა ქვეყანასო. თუმცა აშკარაა, რომ ხშირად გადაწყვეტილების მიღება "ქართულ ოცნებაში" ძალიან უჭირთ და ისევ ივანიშვილის მითითებას ელოდებიან. ვფიქრობ, ახლაც ასეა. ვიმეორებ, ჩემი აზრით, ივანიშვილი თუ არ ჩაერთო, მაშინ უმრავლესობა შეიძლება მართლაც დაიშალოს.
- უკვე ვახსენეთ, რომ მოახლოვდა საპრეზიდენტო არჩევნები. ირაკლი კობახიძის თქმით, სავარაუდოდ, ზაფხულის მეორე ნახევარში დაასახელებს მმართველი ძალა კანდიდატს, თქვენი აზრით, ვინ შეიძლება იყოს ის?
- არ ვიცი, აშკარაა, რომ ეს ჯერ არც "ქართულ ოცნებაში" იციან. ვფიქრობ, შერჩევა დიდხანს გაგრძელდება. სავარაუდოდ, იმ ჯგუფებს, რომლებიც "ქართულ ოცნებაში" არიან, თავ-თავიანთი კანდიდატურა ჰყავთ და ადვილი არ იქნება მათი პოზიციების შეჯერება, თუ ისევ ბიძინა ივანიშვილმა არ გადაწყვიტა ყველაფერი.
ჩემი აზრით, მმართველი ძალის წინაშე საკითხი ასე დგას: რომელი კანდიდატი აჯობებს არა მხოლოდ ოპოზიციის, არამედ დამოუკიდებელ კანდიდატსაც. თბილისის მერის არჩევნებზე ვნახეთ, რომ "ოცნების" კანდიდატი კალაძე გავიდა პირველ ადგილზე, მეორეზე კი - სწორედ დამოუკიდებელი კანდიდატი. არ გამოვრიცხავ, ახლაც დიდი წინააღმდეგობა გაუწიოს სახელისუფლებო კანდიდატს სწორედ დამოუკიდებელმა პერსონამ, თუ მას მეტ-ნაკლებად ექნება ფინანსური მხარდაჭერა. აქვე ვიტყვი, რომ არა კალაძის პირადი რეიტინგი, შეიძლებოდა ძალიანაც გასჭირვებოდა "ქართულ ოცნებას" გამარჯვება. ეს უნდა გაითვალისწინონ მომავალი არჩევნებისთვის.
- პრეზიდენტის შეწყალებული პატიმრის მიერ ჩადენილი საზარელი მკვლელობა ლამის პოლიტიკურ სკანდალად იქცა. "ქართული ოცნების" წარმომადგენლებმა ხელიდან არ გაუშვეს შანსი, რომ პრეზიდენტი კიდევ ერთხელ გაეკრიტიკებინათ, მათ არც პრეზიდენტის ადმინისტრაცია ჩამორჩა. თუმცა უმთავრესი მაინც ის არის, როგორ უნდა გაიმართოს შეწყალების სისტემა ისე, რომ ამგვარი შემთხვევებისგან იყოს დაცული საზოგადოება?
- ჩვენში ხშირად ჯოხი ტყდება ხოლმე ერთ პირზე. ახლაც იგივე მოხდა, ლამის პრეზიდენტი გამოიყვანეს დამნაშავე, არადა, სწორედ სისტემაა გასამართი. ვინ და რამდენი ადამიანი იქნება შეწყალების პროცესში ჩართული, ეს სისტემამ უნდა დაარეგულიროს. გადაწყვეტილებას იღებენ ძალიან კარგი ადამიანები, მაგრამ ისინი, ძირითადად, ძალიან შორს არიან იმ პრობლემებისგან, რასაც პენიტენციარული სისტემა წარმოშობს. ფსიქოლოგიის მთელი დარგია პენიტენციარული ფსიქოლოგია, რომელიც გულისხმობს არა მხოლოდ იმას, როგორ უნდა მოექცე სასჯელმისჯილებს ციხეში, არამედ იმასაც, ვინ უნდა გაათავისუფლო დროზე ადრე და ვინ - არა. ვფიქრობ, არაკომპეტენტურად არის აწყობილი სისტემა და სწორედ ეს უნდა გადაიხედოს.
რაც შეეხება პოლიტიკურ მხარეს, ჩემი აზრით, პირველი რეაქცია, რაც ჰქონდა პრეზიდენტს, და გადაწყვეტილება მძიმე დანაშაულში გასამართლებულების შეწყალების დროებით შეჩერების თაობაზე, იყო სრულიად სწორი, სამართლიანი და დეპოლიტიზებული გადაწყვეტილება, რაც საქმის კეთებისკენ უბიძგებს პროცესში ჩართულ პირებს. როგორც ვიცი, ის შეხვდა მინისტრ კახი კახიშვილსაც და დაიწყო შეწყალების კომისიის რეფორმირებაზეც ლაპარაკი, მაგრამ განსხვავებულად მოიქცნენ პრეზიდენტის ადმინისტრაციის წარმომადგენლები, რომელთა განცხადებებიც აშკარად შეუსაბამო იყო.
ის, რომ "ქართული ოცნება" მუდმივად უტევს პრეზიდენტს, ვიცით. ამჯერადაც ეს მოხდა, ოღონდ აბაშიშვილმა და ჩიხრაძემ თავიანთი კომენტარებით აშკარად გადააჭარბეს. პრეზიდენტს ეს არ სჭირდებოდა. რა შუაში იყო პარლამენტში ახალ საკონსტიტუციო უმრავლესობის ჩამოყალიბებაზე თითიდან გამოწოვილი ლაპარაკი, რამაც საკითხი პოლიტიკურ ჭრილში გადაიყვანა. ჩიხრაძემ და აბაშიშვილმა პრეზიდენტს მხოლოდ ცუდი სამსახური გაუწიეს, ისე გამოვიდა, რომ პრეზიდენტის ადმინისტრაცია "ქართული ოცნებისა" და "ევროპული საქართველოს" თანამშრომლობის თაობაზე "ნაციონალური მოძრაობის" ვერსიას იზიარებს. ისე გამოიყვანეს, რომ შეწყალების პრობლემა არ არსებობდა და ამას ვინმე იგონებდა, რაც ძალიან არასწორია.
პრეზიდენტი ამ არჩევნების წინ, ვფიქრობ, ისედაც ძალიან ცუდ დღეშია. ელისაშვილმა, როდესაც მერობის კანდიდატი იყო, პარტიების მხარდაჭერაზე უარი თქვა და სწორადაც მოიქცა, რადგან ეს ურეიტინგო პარტიები მას მხოლოდ აზარალებდნენ. ახლა ამ პარტიებმა გამოაცხადეს, პრეზიდენტის გარშემო უნდა გავერთიანდეთო, არადა, ისინი საერთოდ არ სჭირდება მარგველაშვილს, მათი მხარდაჭერა მხოლოდ დამღუპველი იქნება, თუ მართლაც გადაწყვეტს პრეზიდენტობისთვის ბრძოლას.
- ფიქრობთ, რომ მან ეს გადაწყვეტილება უკვე მიიღო?
- დაზუსტებით ვერაფერს ვიტყვი, თუმცა თუ მიიღებს, არ იქნება უინტერესო მისი მონაწილეობა, თუმცა გამარჯვება გარანტირებული ნამდვილად არ ექნება.
- ბოლო დროს ქვეყანაში კრიმინალური ვითარება აშკარად გაუარესდა, რასაც ხელისუფლებაც აღიარებს. მეტიც, მთავრობაში კანონმდებლობის გამკაცრების ინიციატივითაც კი გამოდიან.
- ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ "ქართულმა ოცნებამ" გადაწყვიტა, სააკაშვილის ხელისუფლების საწინააღმდეგოდ ემოქმედა და ის რეპრესიული კანონმდებლობა, რაც არსებობდა, მეტ-ნაკლებად ლოიალური გაეხადა. შეიცვალა ნორმები, რომელთა ნაწილის ისევ გამკაცრების აუცილებლობა დადგა დღის წესრიგში. როგორც ჩანს, თავის დროზე ზედმეტი მოუვიდა "ქართულ ოცნებასაც". მოგეხსენებათ, სააკაშვილის დროს ციხე ჯოჯოხეთად იყო გადაქცეული. ამათ სცადეს ამ სისტემაში ჰუმანურობა დაებრუნებინათ, თუმცა ჰუმანურობასაც აქვს საზღვარი, რომ შემდგომ ბოროტმოქმედებად არ იქცეს. ამდენი ვეღარ გაითვალისწინეს და კრიმინალებმა როგორც კი თავისუფლება იგრძნეს, აქტიურად ამოქმედდნენ.
ერთიც არის, ყველა ქვეყანა თავისი ხასიათის, სტერეოტიპების მიხედვით ადგენს კანონებს, ხშირად ამ კანონების სხვისგან გადმოწერა არ ამართლებს. კრიმინალებისადმი ჰუმანური დამოკიდებულება ევროპის რიგ პატარა ქვეყნებში ნამდვილად არის ადამიანის ჰუმანიზაციის საფუძველი, თუმცა აშშ-ში ეს სულაც არ არის გარანტია, რომ მკვლელს ჰუმანურად თუ მოექცევიან, ის მეორედ დანაშაულს არ ჩაიდენს. მოკლედ, ჩვენთან პრობლემაა ისიც, რომ ჯერ კიდევ ვერ მოვარგეთ ჩვენს მენტალიტეტსა და ხასიათს კანონები.
ვფიქრობ, კანონის ამა თუ იმ ნორმის შექმნასა თუ შეცვლაში უფრო ფართო სპექტრით უნდა მონაწილეობდნენ ფსიქოლოგები.
გარდა ამისა, ბოლო წლებში ქართველი კრიმინალები ქვეყნის გარეთ გააქტიურდნენ. ამ რამდენიმე დღის წინ სპეცოპერაციები ჩატარდა საფრანგეთსა და საბერძნეთში, სადაც კრიმინალთა დაჯგუფებები დააკავეს. კარგია, რომ ჩვენი სამართალდამცავები ასე კარგად თანამშრომლობენ ევროპელ კოლეგებთან, მაგრამ ეს აჩვენებს, რომ ჩვენს მენტალიტეტშიც არის პრობლემა.
არანაირი ციხე არ გვიშველის, სანამ ჩვენი საზოგადოების ნაწილი თვლის, რომ მოპარვა სამარცხვინო საქციელი არ არის. ამის შეცვლას, კანონების გამკაცრებასთან ერთად, სჭირდება სწორად დაგეგმილი საგანმანათლებლო პოლიტიკა.
მოკლედ, ეს არის კომპლექსური პრობლემა, რომელსაც მიდგომაც კომპლექსური სჭირდება, მარტო კანონის ერთი ნორმის გამკაცრება არ უშველის საქმეს.
კანონის წინაშე ყველა თანასწორი უნდა იყოს. თუ დამნაშავე ადეკვატურად არ ისჯება, ეს დანაშაულს უფრო ახალისებს.
კიდევ ერთი პრობლემაა კრიმინალის გაშუქების საკითხი. არ ვიცი, სად უნდა გაევლოს კრიმინალის გაშუქების შეზღუდვასა და სიტყვის თავისუფლებას შორის საზღვარი. ჩვენი საინფორმაციო სივრცე კრიმინალურ ქრონიკად არის გადაქცეული. ასე პედალირებული დანაშაული შეიძლება კრიმინალური მისწრაფების ადამიანისთვის ბიძგის მიმცემად იქცეს.
ამას რამენაირად უნდა მოევლოს, ოღონდ ისე, რომ სიტყვის თავისუფლებას არაფერი დაემუქროს. კრიმინალის მიმართ საზოგადოებრივი ინტერესი ყოველთვის იყო და იქნება, მაგრამ უნდა წახალისდეს თუ არა ეს ინტერესი უფრო მეტად?! ძალადობის ტირაჟირება საზოგადოებაზე ცუდ გავლენას რომ ახდენს, ამაზე არაერთი კვლევის შედეგი მეტყველებს. ინფორმაციის გავრცელება არ უნდა შეიზღუდოს, მაგრამ ასეთი შემთხვევების გაშუქების მასშტაბი ცოტათი მაინც უნდა შემცირდეს.
ნათია დოლიძე