"ვის აძლევს ეს ხელს? ბევრი ვინმეს ჩამოთვლა შეიძლება..." - "ვიკილიქსი" ქართულად ანუ დიდი ფსიქოლოგიური შეტევა
მორიგი არჩევნები და მორიგი ფარული ჩანაწერების სკანდალი - ამან უკვე ამაზრზენი სახე მიიღო. ალბათ, დადგა დრო, რომ ეს ერთხელ და სამუდამოდ დასრულდეს ჩვენს ქვეყანაში, თორემ ეს ძალიან ცუდად დამთავრდება ჩვენი სახელმწიფოსთვის.
"სამართალდამცავ სტრუქტურებში "ნაცმოძრაობის" ხალხი ბევრია და გამომტანიც ბევრი შეიძლება იყოს"
რამაზ საყვარელიძე, პოლიტოლოგი:
- ერთი უბედურება არის ის, რომ სუს-იდან ფაილებმა გამოაღწია... ანუ როგორი დაუცველია სახელმწიფო უსაფრთხოება, რომ ვიღაცას - მაგალითად, განაწყენებულ (ან არცკი) სუს-ის თანამშრომელს - შეუძლია ეს ყველაფერი გარეთ გამოიტანოს! მეორეა ის, რომ ასეთი ფაქტები ქართული პოლიტიკის ნაწილად იქცა...
მესამე უბედურებაც არის - ამ ყველაფერს უკანონოდ იწერენ და, ეს პოლიტიკური თამაშის ნაწილი ხდება.
- ვის შეიძლება ეს ხელს აძლევდეს? - ვინმესთვის ხელის დადება გამიჭირდება და თუ რამეში ვცდები, წინასწარ ვიხდი ბოდიშს, მაგრამ თუ არ ვცდები, საფიქრელად მაინც იყოს... ვის უნდა აძლევდეს ეს ხელს? მე მგონი, იმაზე უნდა ვიფიქროთ, ვისაც ადრე გადაუდგამს ეს ნაბიჯი. როგორც დეტექტივებში ეძებენ ხოლმე დამნაშავეებს დანაშაულის სტილის მიხედვით, ასევე ყველა პოლიტიკური ნაბიჯის გადამდგმელიც შეიძლება ვეძებოთ სტილის მიხედვით. რომელი პოლიტიკური პარტიაც ამ სტილით მუშაობს, ამის მიხედვით შეიძლება გამოვთქვათ ვერსია, რომ მგონი, მაინც "ნაციონალურ მოძრაობასთან" უნდა გვქონდეს საქმე.
- თუმცა ფაქტი არ გვაქვს... - არა და ამიტომაც გავაკეთე ამხელა შესავალი, რომ ცხადი გახდეს, რის საფუძველზე ვამბობ, რასაც ვამბობ. ეს ფაქტებზე დაფუძნებული მსჯელობა არ არის, "წმინდა წყლის" ლოგიკური ვარაუდია. მე თავის დროზე კასრებში ნაპოვნი ჩანაწერებიც მაქვს ნანახი, რომელთა ძალიან მცირე ნაწილი გამოაქვეყნეს. საქმე ის არის, რომ სამართალდამცავ სტრუქტურებში "ნაცმოძრაობის" ხალხი ბევრია და გამომტანიც ბევრი შეიძლება იყოს, თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ვარაუდი ლოგიკური ჩანს, არ ნიშნავს, რომ სწორია.
არ არის გამორიცხული, სხვა პოლიტიკურ გუნდს ჩაედინა იგივე, თუმცა იმ სხვების მოტივი არ ჩანს, "ნაცმოძრაობას"კი ეს მოტივი აქვს, იმიტომ, რომ მათ საქმიანობას თან სდევს აგრესია ეკლესიისა და დღევანდელი სახელისუფლებო სტრუქტურების მიმართ.
ისინი, ჩემი აზრით, ძირითადად, საკუთარ ამომრჩეველზე მუშაობენ, რომელიც ასევე აგრესიულია ეკლესიის, ივანიშვილის, სუს-ის მიმართ... "ნაცმოძრაობა" არ იბრძვის საქართველოს მთელი მოსახლეობის მხარდაჭერის მოსაპოვებლად - იციან, რომ ეს არარეალურია, მაგრამ არ უნდათ მათი დაკარგვა, ვინც შერჩათ. ეს უნარჩუნებს მათ წამყვანი ოპოზიციური პარტიის სტატუსს, აძლევს ურთიერთობის საშუალებას როგორც ევროპულ, ისე არაევროპულ სტრუქტურებთან და არ უკარგავს შემოსავალს, როგორც პარტიას.
- "ოცნების" შემდეგ მათ ყველაზე მეტი ამომრჩეველი ჰყავთ და ნუთუ ეკლესიის მიმართ ყველა აგრესიულად არის განწყობილი? - აგრესია რომ არ ჰქონოდათ, იმ ფაქტების შემდეგ, რაც მოხდა, დარჩებოდნენ "ნაციონალური მოძრაობის" მხარდამჭერებად? პირველი შემთხვევა ხომ არ იყო, როცა "ნაციონალურმა მოძრაობამ" ეკლესიას შეუტია, ეს ხომ იმ ცხრა წლის განმავლობაშიც ხდებოდა და მერეც?!
- ამ ფაილებით რაც ჩვენ გავიგეთ, გაიგეს სხვა ქვეყნების სპეცსამსახურებმაც... - დიახ და შეიძლება მათ - უფრო ადრეც, რადგან მათ თავიანთი უფრო დამაჯერებელი წყაროები აქვთ, რომელთა მიხედვით ქმნიან საქართველოს მდგომარეობის სურათს.
ერთი რამ არის გულდასაწყვეტი -
ასეთი ფაქტები გვაჩვენებს, როგორი მყიფეა სახელმწიფო სტრუქტურა და ასეთი ხმაურის ერთ-ერთი მიზანიც ხომ ეს არის - სალაპარაკო გახადონ ქვეყნის უძლურება!
არაერთხელ გვინახავს, როგორ ცდილობენ ქართული პოლიტიკური პარტიები სახელმწიფოს უსუსურობის წარმოჩენას და ამ შემთხვევაშიც ერთ-ერთი მთავარი მოთამაშე სწორედ "ნაცმოძრაობაა".
- რა შეიძლება გაკეთდეს, რომ ასეთი რამ აღარ მოხდეს? - თქვენ სრულიად გულწრფელად სვამთ კითხვას, რომელიც ქვეყნის ყველა გულშემატკივარს აწუხებს, მაგრამ ამ კითხვის პასუხი რთულია და მოგახსენებთ, რატომაც...
ახლახან გავრცელდა ერთ-ერთი ანალიტიკოსის ვერსია. მასაც ამ კითხვაზე სურდა პასუხის გაცემა, მაგრამ მე პრობლემა სხვა რამ მგონია. საქმე ის არის, რომ საქართველოს პოლიტიკურ ელიტაში ფეხმოკიდებულია ფორმულა - დავსაჯო და ქვეყანას მოვაშორო ის ხალხი, ვისი მოშორებაც მე მინდა, მაგრამ თუ აღმოჩნდება, რომ რამეში გამომადგებიან, შეიძლება დავტოვო ისინიც კი, ვინც, შესაძლოა, დანაშაული ჩაიდინონ, ამ ფონზე კი ძალიან ძნელია მოქმედება. ამერიკაში იყო დრო, როცა ყველაფერს მაფია აკონტროლებდა. რუზველტმა, რომელმაც საბოლოოდ მაფია დაამარცხა, შექმნა რამდენიმეკაციანი (ვისაც ენდობოდა) ჯგუფი და ამ რამდენიმე კაცით დაიწყო კუზიანის გასწორება. მთელი ფრონტით ვერ შეუტევდა, რადგან ასეთი ფრონტი არ ჰყავდა და ვინც სანდო იპოვა, იმათ მისცა ყველაფრის უფლება, იმათ დაუდგა გვერდით, შედეგად კი ააშენა თანამედროვე ამერიკა, რომელიც დღეს მოგვწონს. აი, ასეთი პოლიტიკური ფიგურა ან ფიგურებია საჭირო, რომლებიც თავიანთი ინტერესის შესაბამისად კი არ შეაფასებენ პროცესს, არამედ იმის გათვალისწინებით, ესა თუ ის ჯგუფი ქვეყანას დაანგრევს თუ ააშენებს.
სასურველია, პოლიტიკოსებმა შექმნან ისეთი ორგანიზაცია, რომელიც დაიწყებს ქვეყნის, უპირველეს ყოვლისა კი ძალოვანი, საარჩევნო და ყველა იმ სტრუქტურის გასუფთავებას, სადაც ქვეყნის ბედი წყდება.
სწორედ ამ სტრუქტურებში ისევ არიან ადამიანები, რომლებსაც ქვეყნის დამარცხება უხარიათ და ასეთ პირობებში როგორ შეიძლება გამარჯვება?! გახსოვთ, მეფე გიორგი რომ ამბობს კონსტანტინე გამსახურდიას "დიდოსტატის მარჯვენაში", როცა ქვეყანას ამდენი მოღალატე ჰყავს, მაკედონელიც ვერ გაამარჯვებინებსო?
- ამ ადამიანების იდენტიფიცირებაა მთავარი...
- თავის დროზე რუზველტმა ეგ საქმე ექვსი თუ შვიდი კაცით დაიწყო. აქაც რაღაცით დაწყებაა საჭირო, თორემ გამოდიოდე და მიკროფონთან "ნაცმოძრაობაზე"ამბობდე, ქვეყნის მოღალატეები არიანო, ამ პარტიის წევრებს თუ ყოფილ წევრებს კი ძალოვან სტრუქტურებსა თუ სხვა სტრუქტურებში აწინაურებდე, გაუგებარია. თავის დროზე ასეთი ნაბიჯები განპირობებული იყო კონცეფციით - მოდი, ნუ დავსჯით ჯარისკაცებს, დავსაჯოთ გენერლები, რაც ნიურნბერგის პროცესის მერე მოხდა, მაგრამ ის პროცესი ზოგადი განაჩენი იყო ნაციონალ-სოციალისტებისთვის და ქვეყანაში უკვე იცოდნენ, რომ იმ გზით წასვლა არ შეიძლებოდა. ან პოლიტიკურად მაინც შეაფასე ის პერიოდი, რომ ჯარისკაცებმა იცოდნენ, რომელი გზით შეიძლება სიარული და რა საფრთხე ელოდებათ, თუ ამ გზას გადაუხვევენ. რუზველტმაც გამოუცხადა კონკრეტულ სტრუქტურებს, გეპატიოთ, რაც აქამდე გაგიკეთებიათო, მაგრამ ისიც დაამატა, თუ დღეიდან დააშავებთ რამეს, სასჯელი უმკაცრესი იქნებაო.
გულხელდაკრეფილი თუ იჯდები, სიტუაცია თავისთავად არ გამოსწორდება, ჩვენ კი ჯერჯერობით სწორედ ასეთი, საკუთარი დინებით მიშვებული მდგომარეობა გვაქვს.
"ადამიანისთვის შეურაცხმყოფელია ცხოვრება, როდესაც იცის, რომ მუდმივად ლუპით აკვირდებიან"
მამუკა არეშიძე, ექსპერტი კავკასიის საკითხებში:
- დავიწყოთ იმით, რომ ძალოვანი სტრუქტურებიდან - შს სამინისტროდან, პროკურატურიდან, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურიდან ინფორმაციის გაჟონვა უკვე სისტემად იქცა. ვფიქრობ, ეს ნაწილობრივ განპირობებულია კოაბიტაციის იმ მახინჯი ფორმით, რომელიც საქართველოში არსებობს - ადამიანები, რომლებსაც ბრალი მიუძღვით როგორც სახელმწიფოს, ისე ხალხის წინაშე, ხშირად სამსახურში რჩებიან. ეს არის ამ კოაბიტაციის შედეგი. მაგალითად, ადამიანი, რომელიც ფიზიკურად აწამებდა ვახტანგ მაისაიას, დღემდე სისტემაში მუშაობს. ეტყობა, მიდგომა იყო ასეთი - ადამიანები, რომლებმაც დანაშაული ჩაიდინეს, არიან მოწყვლადი და ნაბიჯს ვერც მარჯვნივ, ვერც მარცხნივ ვერ გადადგამენ, რადგან მათზე არსებობს სავარაუდო სისხლის სამართლის საქმეები, მაგრამ ამან არ გაამართლა და, რასაკვირველია, არც გაამართლებდა. ადამიანი, რომელიც ერთხელ გაყიდის ვიღაცას, მეორედაც ასევე მოიქცევა. ჩვენთან ხშირად სწორედ ეს ხდებოდა.
წლებია, ვხედავთ, როგორ ხვდება სხვადასხვა ოპოზიციური ჟურნალისტის ხელში სხვადასხვა ტიპის ინფორმაცია, რომელიც, წესით, სახელმწიფოს საიდუმლო უნდა იყოს.
ჩვენ ვისმენთ პირადი ცხოვრების ამსახველ, პოლიტიკურ თუ სხვა ტიპის ჩანაწერებს, მაგრამ არ არის გამორიცხული, რომ ამ გზით გადის სახელმწიფოს საიდუმლოება, რომელიც სახელმწიფოს უსაფრთხოებას ეხება. და თუ გადის ერთი ტიპის ინფორმაცია, შეიძლება გავიდეს მეორე ტიპის ინფორმაციაც - ეს ხომ ლოგიკურია! აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია გავაკეთოთ უმძიმესი დასკვნა, რომ დღეს სახელმწიფო არის ფარღალალა კარი, რომელიც ორივე მხრიდან იღება და ნებისმიერ მსურველს შეუძლია შეაღოს.
ახლა რაც შეეხება ზოგადად მოსმენებს... სამწუხარო ფაქტის კონსტატაცია უნდა შემოგთავაზოთ - მოსმენები არის დღევანდელი პოლიტიკური ცხოვრების წესი, არა მხოლოდ საქართველოში, არამედ მთელ მსოფლიოში. თან ტექნოლოგია ისეთი დახვეწილია, მოსმენას განსაკუთრებული მონდომებაც არ სჭირდება და ვცხოვრობთ ტოტალური მოსმენის, ტოტალური თვალთვალის რეჟიმით ყველგან, ამერიკიდან დაწყებული, ჩინეთით დამთავრებული. მართალია, სხვადასხვა ქვეყნის კონსტიტუციებში, სასამართლო სისტემებში მიღებულია შესაბამისი რეგულაციები, რომ ამას ტოტალური ხასიათი არ ჰქონდეს, მაგრამ შედეგი მაინც ის არის, რაზეც ზემოთ ვილაპარაკეთ. ასე რომ, ამ მხრივ საქართველო, სამწუხაროდ, გამონაკლისი არ არის.
გარდა ამისა, კიდევ ერთი რამ მინდა მოგახსენოთ: სამაჩაბლოში, ე.წ. სამხრეთ ოსეთში, განლაგებულია რუსული ელექტრონული დაზვერვის სისტემა, რომელიც აღჭურვილია უმაღლესი ტექნოლოგიის აპარატურით. მე ვიცი, რომ ამ სისტემის მეშვეობით აღმოსავლეთ საქართველოში, თბილისის ჩათვლით, ყველა საინტერესო პირის მოსმენა შესაძლებელია და ისმინება კიდევაც. მოკლედ, მინდა გითხრხათ, რომ ორმაგი, სამმაგი მოსმენისა და თვალთვალის ობიექტია საქართველოს მოსახლეობა. ეს, ასე ვთქვათ, ტექნიკური მხარეა ამ საქმისა.
- კონკრეტულ ფაქტს დავუბრუნდეთ... ვის შეიძლება აძლევდეს ხელს ჩვენთან მომხდარი ბოლო ინციდენტი? - იმას, ვინც ამოფარებულია ადამიანის უფლებათა დამცველის ნიღაბს. ნებისმიერი ადამიანისთვის შეურაცხმყოფელია ცხოვრება, როდესაც იცის, რომ მუდმივად ლუპით აკვირდებიან. ამით ხდება ხელისუფლების დისკრედიტაცია. ჯერ ერთი, ამას აკეთებენ ის ძალები, რომლებიც თავიდან თვითონ იყვნენ ამის შემოქმედნი და ზოგიერთ შემთხვევაში სწორედ მათ მიერ შემოტანილი აპარატურის მეშვეობით ისმინება ხალხი.
მეორეც, როდესაც სამოქალაქო მორალზეა ლაპარაკი, ვის-ვის და, ბევრ იმ ადამიანს, რომლებიც დღეს გულში მჯიღს იცემენ, ნამდვილად არაფერი აქვთ სათქმელი.
საბოლოოდ გამოდის, რომ ჩვენი ოპოზიციის ნაწილიც და ხელისუფლების ზოგიერთი წარმომადგენელიც წუმპეში გვაცხოვრებს. ეს არის საბოლოო დასკვნა.
ვის აძლევს ხელს? ბევრი ვინმეს ჩამოთვლა შეიძლება: მესამე ძალის, უცხო ძალის...
- "ოცნება" გახარიასკენ იშვერს ხელს... - იმიტომ, რომ გახარიას გვერდით დგას ალექსანდრე ხოჯევანიშვილი, რომელიც სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის მოადგილე იყო და, როგორც ამბობენ, კურირებდა კიდეც ამ მიმართულებას, მაგრამ უბედურება ის არის, რომ მხოლოდ ხოჯევანიშვილი არ შეიძლება იყოს ჩართული ამ საქმეში. მე სისტემას ვხედავ. ეს ხომ პირველი შემთხვევა არ არის, არც - მეორე და მესამე. რამდენი წელია უკვე ამაზეა ლაპარაკი! ასე რომ, შეიძლება ის ბოლო ფაქტი კი არის ერთი ადამიანის ხელით ჩადენილი, მაგრამ სისტემა არსებობს, გაჟონვის სისტემა, რომელიც ემსახურება ხელისუფლების დისკრედიტაციას და საზოგადოების მორალურ ტერორს. საზოგადოება კი ისეთ მდგომარეობაშია, ისეა უკვე დაღლილი და გათანგული ამ ამორალური ცხოვრების წესით, რომ აღშფოთებას კი გამოხატავს, მაგრამ ძალიან დუნედ რეაგირებს. უკვე ყველა მიეჩვია, რომ პოლიტიკა არის უბინძურესი რამ და ქართული - მით უმეტეს.
"მმართველი პოლიტიკური ძალა საკუთარ ლოგიკაში გაიხლართა"
ლევან ალაფიშვილი, იურისტი, აღმოსავლეთ ევროპის უნივერსიტეტის პედაგოგი:
- სამწუხაროდ, უნდა აღვნიშნოთ, რომ 2011 წლიდან მოყოლებული, წელი არ გასულა, ფარული ჩანაწერების თემა პრობლემური და აქტუალური არ ყოფილიყო. იყო ფარული ჩანაწერები, სახელმწიფო გადატრიალება, საბურავების რევოლუცია, უკრაინული ვიკილიქსი, საზღვარგარეთ ატვირთული ფაილები, ყოფილი პრემიერის გარდაცვალების საგამოძიებო საქმიდან გამოტანილი მასალები, ანუ უნდა ითქვას, რომ სამწუხაროდ, ეს საჯარო სივრცეში მიღებულ საკითხად დამკვიდრდა, ჩვენ კი, როგორც ჩანს, სათანადო რეაქცია არ გვქონდა, რომ ხელისუფლებას მოეხდინა პრევენცია, ან საკუთარ უწყებებში გაერკვია, ვინმე უკანონო საქმიანობას ხომ არ ეწეოდა... ან უარესი - თვითონ ხომ არ არის ამ ყველაფრისთვის სანქციის გამცემი?..
ყველამ ერთად უნდა ვცადოთ, ვიყოთ აქტიურები, მოვითხოვოთ მეტი, როგორც პოლიტიკურად, ასევე სამართლებრივად. მხოლოდ ასე შეიძლება ვაიძულოთ საკუთარი თავი და ხელისუფლება, რომ შევქმნათ უკეთესი, განვავითაროთ ჩვენი დემოკრატია და არა პირიქით - ჩავთვალოთ, რომ ჩვენ არ გვეხება, მივიყურისძიროთ და საბოლოოდ ყველა ერთად ჩავეფლოთ იმ წუმპეში, რასაც საბჭოური ტოტალიტარული მართვის სტილი ჰქვია.
- ვის შეიძლება აწყობდეს კონკრეტული ფაილების გამოაშკარავება, რომლებიც ბოლოს გავრცელდა? ერთ-ერთი ვერსიით, გახარიასა და ხოჯევანიშვილისკენ იშვერენ ხელს, კიდევ სხვა ვერსიით - "ნაცმოძრაობისკენ"... - სიმართლე გითხრათ, მესმის მმართველი პოლიტიკური ძალის მძიმე მდგომარეობა ამ საკითხთან დაკავშირებით, მაგრამ მგონი ის საკუთარ ლოგიკაში გაიხლართა. გავრცელებისთანავე ითქვა, ეს "ნაცმოძრაობის" შემოქმედებააო, ზუსტად მეორე დღეს კი გვარწმუნებდნენ, გახარიასა და მისი გუნდის ნამოქმედარიაო. რაც მთავარია, იმავე დღეს მათი გუნდის წევრმა მიხეილ სარჯველაძემ თქვა, უარესი შეიძლება გველოდეს და დღევანდელი განცხადებები თავდაყირა დადგებაო.
მმართველი პოლიტიკური ძალის ერთადერთი სწორი რეაგირება იქნებოდა ამ ჩანაწერების გამკეთებლის თუ დამვალებლის საქმიანობის კანონიერების შემოწმება (თუ ისინი ავთენტურია) საზოგადოების მონაწილეობით და შემდგომ ამისა, რა თქმა უნდა, იმ სუბიექტის იდენტიფიცირება, რომელმაც საჯარო გახადა ეს ე.წ. კარტოთეკა. თუმცა არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენი კანონმდებლობაც კი - აღარაფერს ვამბობ საერთაშორისო კანონმდებლობაზე - იცავს ხელისუფლების უკანონო საქმიანობის მამხილებელს და შესაძლოა ამიტომაც აყოვნებს მმართველი პოლიტიკური ძალა ადეკვატურ რეაგირებას.
კი ბატონო, შეიძლება გავიგოთ ვინ გაავრცელა, მაგალითად, ეკა ბესელიას შესახებ ფარული ჩანაწერები, მაგრამ ვინ ჩაწერა, ვის მიუწვდებოდა ხელი ამ ტიპის ტექნიკაზე, გავიგეთ? ვერა! მაშინ უნდა დავსვათ კითხვა:
ჩვენნაირ სახელმწიფოში ვის მიუწვდება ხელი ისეთ აპარატურაზე, ამ მასშტაბის ჩანაწერები რომ განახორციელოს? ერთადერთი სუბიექტია სახელმწიფო! ანუ სად უნდა ეძებოს სახელმწიფომ და მმართველმა პოლიტიკურმა ძალამ ჩამწერი და სანქციის გამცემი? რა თქმა უნდა, საჯარო სექტორში და თუკი ვინმემ ამხილა ის სისტემა, მამხილებელი კი არ უნდა დაისაჯოს, არამედ ჩამწერი.
- რა არის საჭირო, რომ ასეთი ფაქტები აღარ მოხდეს? - ამ საკითხებზე რეაგირებისთვის საკმარისი არ იქნება რომელიმე უწყების გამოძიება, რადგან ვიცით, რომ ეს ინსტიტუტები მაინცდამაინც დიდი ნდობით არ სარგებლობენ. გარდა ამისა, ვიცით, რომ ასეთი საქმეები წლობით თაროზეა შემოდებული.
საჭიროა საზოგადოების ჩართულობით ისეთი ფორმატის შექმნა, თუნდაც საკანონმდებლო ცვლილებებით, რომელიც სისტემურად გამოიძიებს ამ საკითხს. ამას კი მოჰყვება, რა თქმა უნდა, შესაბამისი სისტემური რეფორმები.
შეგახსენებთ, რომ "ქართული ოცნების" მთავრობა და დღევანდელი პრემიერი იყო მაშინ ის მინისტრი, რომელმაც შექმნა კომისია ფარულ ჩანაწერებთან დაკავშირებით, ასე რომ, "ქართულმა ოცნებამ" ყველაზე კარგად იცის როგორც ფარული მიყურადების პრობლემურობა, ასევე - ამ პრობლემაზე რეაგირება. სამწუხაროდ, ახლა ორივეს შემოქმედი თვითონ არიან - ფარულადაც უთვალთვალებდნენ, როგორც ჩანს, და 2012-დან 2014 წლამდე თვითონვე გამოიძიეს ეს საკითხი კომისიის და არა - რომელიმე საგამოძიებო უწყების ფორმატით.
ასე რომ, "ქართულმა ოცნებამ" ყველაზე კარგად უნდა იცოდეს ამ პასუხისმგებლობის ფასიც და შესა+ბამისი რეაგირებაც შეძლოს. მთავარია, სისტემურად მოწესრიგდეს ეს ყველაფერი. სხვათა შორის, სისტემური მოწესრიგების გადაუდებელ აუცილებლობაზე ჯერ კიდევ 2013 წელს მიუთითებდა "ქართული ოცნების" მიერ საქართველოში ჩამოყვანილი ტომას ჰამარბერგი. ფარულ ჩანაწერებთან დაკავშირებით მან "ქართულ ოცნებას"მისცა კონკრეტული დოკუმენტი და რჩევები, რომლებიც სისტემურ რეკომენდაციებს ითვალისწინებდა, მაგრამ არ მგონია, თავიანთივე მოწვეული საერთაშორისო ექსპერტის რეკომენდაცია გაეთვალისწინებინათ, თორემ ყოველწლიურად ასეთი შემთხვევები არ გვექნებოდა.