ფრესკების ნატეხების მოქუჩებით მეგონა, საქართველოს დაქუცმაცებული სხეულის გამთელებას ვცდილობდი - კვირის პალიტრა

იხილეთ დასაწყისი - ბანა - გუმბათშემოცლილი, ფერდებგაგლეჯილი, ეული, სევდიანი და მაინც... გრანდიოზული

ბანადან წამოსულებს, დაღამებამდე ვაჩეძორის სამონასტრო კომპლექსის ნახვაც უნდა მოგვესწრო, მაგრამ თავდაპირველად… იგი უნდა გვეპოვნა. ვიცოდით, რომ მონასტერი ისტორიულ ტაოში მდებარეობდა, ნიაკომის წყლის ჭალაში, ნიაკომის ციხესა და სოფელ კეჩილს შორის.

ისტორიკოსებსაც მწირი ინფორმაცია ჰქონდათ მასზე: კომპლექსი მოიცავდა IX საუკუნის წმინდა სტეფანეს სახელობის ჯვერ-გუმბათიან ეკლესიას XIII-XIV სს-ის ულამაზესი ფრესკებითა და წარწერებით და ათამდე ნაგებობას - დარბაზულ სამლოცველოებს, სამრეკლოს, სატრაპეზოს, სენაკებს და სხვა.

ჩვენს მეგზურ თამთასა და მის ჯგუფს ზაფხულშიც ჰქონიათ მისი პოვნის მცდელობა, მაგრამ მაშინ ვერ მიუგნიათ მონასტრისთვის, შეცდომით სხვა ხეობაში შესულან, თუმცა... ჩვენთან ერთად მორიგმა, საშემოდგომო ცდამ გაამართლა.

ვაჩეძორის მონასტრისკენ, თურმე, ორი გზა მიდიოდა - ერთი ზემოდან, სოფლებიდან - უკეთესი, მაგრამ - გრძელი, მეორე კი ქვემოდან, სალაჩურის ციხის მხრიდან, მდინარის ხეობაში - უბილიკო, მკვეთრი აღმართით და ქვაღორღიან-წყლიანი, მაგრამ - მოკლე. ჩვენ გავრისკეთ და ამ უკანასკნელის მოძებნა ვარჩიეთ.

ასფალტიანი გზით გავუყევით მდინარის ხეობას, ფანასკერტის ციხეს შორიდან მოვესიყვარულეთ, გზადაგზა, მარჯვნივ რამდენიმე ხეობის შესახვევსაც ჩავუარეთ, თან კლდეებს ვაკვირდებოდით და... უცებ ძალიან მაღალი კლდის წვერზე აღმართული სალაჩურის ციხე შევნიშნეთ.

მარჯვნივ აქაც ხეობა იწყებოდა. მივხვდით, სწორედ ეს ციხე უნდა ყოფილიყო ორიენტირი მონასტრის აღმოსაჩენად - სამონასტრო კომპლექსის ნებისმიერი ადგილიდან უნდა გამოჩენილიყო. გრუნტიან გზაზე გადავუხვიეთ და მანქანა იქ გავაჩერეთ. შემდეგ ფეხით გადავიარეთ მდინარე და კარგადაც დავსველდით, მაგრამ დიდად არ ავღელვებულვართ.

ხეობაშიც, ფაქტობრივად, მდინარესა და ქვაღორღში გვიწევდა სიარული. დაახლოებით, ერთი კილომეტრი ავიარეთ, საორიენტაციოდ უკან, სალაჩურის ციხისკენ ვიყურებოდით, ეს უკანასკნელი, თითქოს კუდში მოგვდევდა და...

ლოდებიდან უცებ წალკოტში ამოვყავით თავი - ირგვლივ ამწვანებულ-გაყვითლებულ-აწითლებული ხეხილიანი მდელო გადაიშალა. ქვის ღობეები შევნიშნეთ, აშკარად ხელით ნაგები იყო, და მივხვდით, მონასტერიც ახლომახლო იქნებოდა.

სივრცეში დავიფანტეთ, ცოტა ზემოთ ავუყევით და ნანგრევები უცებ ამოიმართა. კვლავ უკან მივიხედეთ და დაბლა, კლდის წვერზე შესანიშნავად მოსჩანდა სალაჩურის ციხე - ჩვენი გზამკვლევი. ალბათ, ოდესღაც ამ ციხიდან ანიშნებდნენ მონასტრის საძმოს მტრის მოახლოებას.

პირველივე ნაგებობა გუმბათმოხსნილი ეკლესია იყო, რომლის ქვემოთ თურქებს თავლა მოეწყოთ. ეკლესიას შესასვლელიც აღარ შერჩენოდა, ამიტომ თავდაპირველად ზემოდან ჩავხედეთ ეკლესიას, შემდეგ ქვემოდან მოვუარეთ და შეძრომა მოგვიხდა. შიგნით ულამაზესი ფრესკების დანახვამ გაგვაოგნა. წარწერებიც კი შემორჩენილიყო.

ფრესკების ნაწილი ჩამოშლილა და გვარიანად მიმოფანტულიყო ირგვლივ. ფრთხილად ვკრეფდით თითოეულ ნატეხს და შეძლებისდაგვარად ვაქუჩებდით კონკრეტული ფრესკების დაბლა, სადაც ნაკლებად დააწვიმდათ. ეგებ, როგორმე გადარჩენილიყვნენ, რომ ჩვენ შემდეგ მისულებსაც დახვედროდათ...

სამუდამოდ გადარჩენის იმედით! მსგავსი არასდროს გამომიცდია ან შემიგრძნია - ვაჩეძორის ფრესკების ნატეხების ხელისგულზე მოქუჩებით მეგონა, ერთ დროს დიდებული საქართველოს დაქუცმაცებული სხეულის გამთელებას ვცდილობდი.

კიდევ რამდენს გაუძლებენ თავად ფრესკები, არავინ იცის, მაგრამ, ალბათ, რამდენჯერ იწვიმა და დაათოვა იქაურობას, და მაინც, გუმბათმოხსნილ ტაძარში დღევანდელმა ქართველებმა მაინც შევძელით მათი მოფერება... ამას სასწაულად მივიჩნევ და ვფიქრობ, ვაჩეძორის მონასტერში მოღვაწე ბერების ღვაწლმა მოიტანა ეს სილამაზე ჩვენამდე.

იქაც დავუნთეთ სანთლები წინაპრებს, გულში, ალბათ, ყველამ ვიოცნებეთ ისტორიულ საზღვრებში გაერთიანებულ საქართველოზე, სამონასტრო კომპლექსის სხვა ნაგებობებიც მოვინახულეთ და ნატვრებით დახუნძლულები დავუყევით მდინარეს. ერთი დღე გვრჩებოდა დღევანდელ საქართველოში დასაბრუნებლად, უცნობ ტაოში კი მოსაძებნ-სანახავი კიდევ ბევრი რამ გვქონდა...

ფოტოები ეკუთვნის ავტორს

(გაგრძელება იქნება)