"ერთმანეთს უთავსებდა ამურულ თავგადასავლებს, უგონოდ სმას, მოტოციკლით “ჯირითს” და აგენტურულ საქმიანობას" - რიხარდ ზორგე, საბჭოთა დაზვერვის კერპი
1920-იანი წლების ბოლოს “კომინტერნის” (კომუნისტური ინტერნაციონალი) სადაზვერვო განყოფილების მიერ გადაბირებული ახალგაზრდა გერმანელი კომუნისტისა და ჟურნალისტის რიჰარდ ზორგეს (“რამზაი”) სახელი წლების შემდეგ მითიური გახდა. საბჭოთა პროპაგანდა მას მიაწერდა დაუჯერებელ პროფესიონალიზმსა და სიმამაცეს, მისგან სათაყვანებელი კერპი შექმნეს და მისი სახელი მთლიანად საბჭოთა დაზვერვის ძლიერების სიმბოლოდ აქციეს. რეალურად კი “რამზაის” სადაზვერვო საქმიანობა ძალზე “შუქ-ჩრდილიანი” იყო.
რიჰარდ ზორგე 1895 წელს დაიბადა ბაქოში, მამა გერმანელი, დედა კი რუსი ჰყავდა. XX-ე სუკუნის დასაწყისში ოჯახი გერმანიაში დაბრუნდა. ზორგე მონაწილეობდა პირველ მსოფლიო ომში, სადაც მძიმედ დაიჭრა ფეხში, რის გამოც მთელი ცხოვრება კოჭლობდა. 1925 წელს ის გაემგზავრა საბჭოთა კავშირში და “კომინტერნის” სისტემაში დაიწყო მოღვაწეობა. 1929 წელს საბჭოთა სამხედრო დაზვერვის შეფმა იან ბერზინმა მას დაზვერვაში მუშაობა შესთავაზა.
უკვე 1930 წლიდან ზორგე, რომელიც გერმანელი ჟურნალისტის ლეგენდით მოქმედებდა, საბჭოთა სამხედრო დაზვერვის ხელმძღვანელებმა ჯერ გერმანიაში, შემდეგ კი ჩინეთსა და მანჯურიაში მიავლინეს. 1933 წლის 6 სექტემბერს გერმანული გაზეთის “ფრანკფურტენ ცაიტუნგის” საკუთარი კორესპონდენტი რიჰარდ ზორგე უკვე ტოკიოში გამოჩნდა. ორ წელში მან ინტერნაციონალური სადაზვერვო ჯგუფი შექმნა.
ზორგეს ჯგუფის უდაო წარმატებად იაპონიაში ოპერატიულ-აგენტურული საქმიანობის ორგანიზება უნდა მივიჩნიოთ. თავად “რამზაი” ტოკიოში გერმანიის საელჩოს ხშირი და სასურველი სტუმარი იყო. ერთი პერიოდი საელჩოს პრეს-ატაშეს პოსტიც ეკავა. მეგობრობდა იაპონიაში გერმანიის ელჩთან ეიგენ ოტთან, განსაკუთრებით ახლო ურთიერთობა კი მის მეუღლესთან - ჰელგასთან ჰქონდა. საერთოდ, ზორგე რეგულარულად უთავსებდა ერთმანეთს ამურულ თავგადასავლებს, უგონოდ სმას, მოტოციკლით “ჯირითს” და აგენტურულ საქმიანობას. განუწყვეტელი ლოთობის გამო ზორგეს იმდენად მძიმე ავარიები მოუხდა, რომ ექიმებმა რამდენჯერმე ხელახლა “ააწყვეს”.
საინტერესოა, რომ იაპონიის კონტრდაზვერვამ სულ სათითაოდ გადათვალა “რამზაის” მიჯნურები და პედანტურად დააფიქსირა: იაპონიაში ყოფნის რვა წლის მანძილზე ზორგეს 40-მდე სხვადასხვა ეროვნების მანდილოსნისთვის “გაუკრავს კბილი”. საბოლოო ჯამში სწორედ ავანტურიზმი, უდისციპლინობა და კონსპირაციის ელემენტარული წესების უგულვებელყოფა გახდა 1941 წლის შემოდგომაზე მისი სადაზვერვო ჯგუფის ჩავარდნის მიზეზი.
ზორგეს ჯგუფმა საბჭოთა ხელისუფლებას ორი უმნიშვნელოვანესი ოპერატიული ინფორმაცია მიაწოდა, რომელთგან ერთმა დიდი გავლენა მოახდინა მოსკოვის გადარჩენაში.
1941 წლის გაზაფხულიდან მოყოლებული “რამზაი” სისტემატურად აცნობებდა ცენტრს გერმანიის საომარი მზადების შესახებ და უთითებდა საბჭოთა კავშირზე თავდასხმის სავარაუდო თარიღებს. სხვადასხვა მიზეზის გამო “დიდი ბელადი” – სტალინი, ზორგეს და სხვა მზვერავების ანალოგიურ შეტყობინებებს . . . ინგლისის პროვოკაციად მიიჩნევდა და არ ითვალისწინებდა.
ზორგეს მეორე შეტყობინება ომში გერმანიის მოკავშირე – იაპონიის ჩართვას ეხებოდა. ზორგეს იაპონელმა აგენტებმა შეძლეს უტყუარი ინფორმაციის მოპოვება იმის შესახებ, რომ 1941 წელს იაპონია საბჭოთა კავშირს თავს არ დაესხმოდა. ამან საშუალება მისცა სტალინს, რომ შორეულ აღმოსავლთში დისლოცირებული დივიზიები დასავლეთის ფრონტზე, მოსკოვის გასამაგრებლად გადაესროლა.
რიჰარდ ზორგე 1941 წლის 18 ოქტომბერს დილას დააკავეს, როცა გერმანიის ელჩის მეუღლის ვილიდან დარდიმანდულად გამოდიოდა. იაპონელი გამომძიებლები საკმაოდ კორექტულად ეპყრობოდნენ ზორგეს. არ ყოფილა ცემის ან წამების შემთხვევები. ამის მიუხედავად, ერთ “მშვენიერ” დღეს “რამზაიმ” საბეჭდი მანქანა მოითხოვა და . . . ყველაფერი ჩამოარაკრაკა.
იაპონელები გაოცებული კითხულობდნენ ზორგეს ჩვენებებს, ეცნობოდნენ სხვადასხვა ქვეყანაში მისი ოპერატიულ-აგენტურული მუშაობის სრულიად საიდუმლო ფაქტებს. “რამზაიმ” პირადი ინიციატივით იაპონიის კონტრდაზვერვას გადასცა: საბჭოთა კავშირში პოლიტიკური და სადაზვერვო გადაწყვეტილებების მიღების სქემა ანუ “შიდა სამზარეულო”; “კომინტერნის” სადაზვერვო საქმიანობის საიდუმლო დეტალები; იაპონიაში და ჩინეთში საბჭოთა აგენტურის ზუსტი მონაცემები; მოსკოვთან კავშირის შიფრ-კოდები და ა.შ.
ასე, რომ საბჭოთა დაზვერვის კერპმა „მოლაყბე დიაცივით“ “გუდას მოხსნა” და მტერს ყველაფერი ჩაუკაკლა. ზორგეს ეს “გმირობა” სტალინისთვის მალევე გახდა ცნობილი და ამის შემდეგ რა გასაკვირია, რომ საბჭოთა დიქტატორს თითი არ გაუნძრევია “რამზაის” დასახსნელად. სამი წელი ელოდნენ იაპონელები საბჭოთა კავშირის წინადადებას, მერე კი 1944 წლის 7 ნოემბერს (თარიღიც სპეციალურად შეარჩიეს) რიჰარდ ზორგე ჩამოახრჩვეს.